Các giai đoạn của viêm tai giữa: Cách nhận biết sớm và điều trị hiệu quả theo từng giai đoạn

Viêm tai giữa không chỉ gây đau nhức, khó chịu mà còn có thể dẫn đến mất thính lực nếu không được xử lý kịp thời. Tại Việt Nam, bệnh này nằm trong nhóm các bệnh lý đường hô hấp trên phổ biến nhất, đặc biệt ở trẻ em dưới 5 tuổi – độ tuổi mà hệ miễn dịch và cấu trúc tai còn đang phát triển. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa nắm rõ các giai đoạn của viêm tai giữa, dẫn đến việc điều trị muộn hoặc không hiệu quả. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết từng giai đoạn của viêm tai giữa, giúp bạn nhận diện sớm và có hướng xử lý phù hợp để bảo vệ sức khỏe tai mũi họng.

Viêm tai giữa là gì? Những điều cơ bản bạn cần biết

Viêm tai giữa là tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm xảy ra ở tai giữa – khu vực chứa không khí nằm phía sau màng nhĩ, nơi có các xương nhỏ truyền âm thanh (xương con, xương búa, xương đe). Bệnh thường bắt đầu khi vi khuẩn hoặc virus từ mũi họng lan lên tai qua vòi nhĩ – ống nối giữa tai giữa và họng.

Một số nguyên nhân phổ biến gây viêm tai giữa bao gồm:

• Nhiễm khuẩn sau cảm lạnh hoặc viêm mũi họng: Vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae hoặc virus cúm là thủ phạm chính.
• Tắc nghẽn vòi nhĩ: Ở trẻ nhỏ, vòi nhĩ ngắn và hẹp hơn, dễ bị tắc khi viêm mũi hoặc dị ứng.
• Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với khói bụi, khói thuốc lá, hoặc sống trong điều kiện ẩm thấp cũng làm tăng nguy cơ.

Hiểu được những nguyên nhân này là nền tảng để nhận diện các giai đoạn của viêm tai giữa và áp dụng biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Các giai đoạn của viêm tai giữa: Từ nhẹ đến nặng

các giai đoạn của viêm tai giữa tiến triển từ nhẹ tới nặng nếu không được can thiệp kịp thời.

Giai đoạn 1: Giai đoạn sung huyết (khởi phát)

Đây là giai đoạn đầu tiên của viêm tai giữa, khi tai bắt đầu phản ứng với tác nhân gây viêm. Dấu hiệu là cảm giác đầy tai, hơi đau nhẹ, đôi khi kèm sốt thấp (dưới 38°C). Người bệnh có thể cảm thấy khó chịu nhưng chưa rõ ràng.

Lúc này, vùng tai giữa tích tụ dịch viêm do vòi nhĩ bị tắc, nhưng chưa có mủ. Nếu phát hiện sớm, nghỉ ngơi, giữ ấm và vệ sinh mũi họng có thể giúp bệnh tự khỏi mà không cần can thiệp y tế. Giai đoạn này thường kéo dài 1 – 2 ngày và là thời điểm lý tưởng để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn.

Giai đoạn 2: Giai đoạn ứ mủ (cấp tính)

Giai đoạn ứ mủ tiến triển khi viêm không được kiểm soát, bệnh chuyển sang giai đoạn cấp tính với sự tích tụ mủ trong tai giữa. Dấu hiệu của giai đoạn này bao gồm: Đau tai dữ dội (đặc biệt khi nằm), sốt cao (trên 38,5°C), giảm thính lực tạm thời. Trẻ nhỏ có thể quấy khóc, bứt rứt hoặc kéo tai.

Giai đoạn này, mủ hình thành và tích tụ gây áp lực lớn lên màng nhĩ, làm tăng cảm giác đau.  Người bệnh cần dùng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ, kết hợp thuốc giảm đau và hạ sốt. Giai đoạn này thường kéo dài 3 – 7 ngày nếu được điều trị kịp thời.

Giai đoạn 3: Giai đoạn vỡ mủ (viêm tai giữa có thủng màng nhĩ)

Nếu áp lực từ mủ quá lớn, màng nhĩ có thể bị thủng, dẫn đến giai đoạn này. Lúc này, mủ hoặc dịch chảy ra từ tai, cơn đau giảm đột ngột, nhưng thính lực vẫn kém. Có thể kèm mùi hôi nhẹ từ dịch mủ.

Hiện tượng thủng màng nhĩ  giúp giải phóng áp lực, nhưng nếu không vệ sinh đúng cách, nhiễm trùng dễ tái phát. Bởi vậy, người bệnh cần giữ tai khô, dùng thuốc nhỏ tai theo chỉ định và theo dõi sát để màng nhĩ tự lành.

Giai đoạn 4: Giai đoạn hồi phục

Sau khi mủ được giải phóng, viêm tai giữa bắt đầu bước vào giai đoạn phục hồi. Ở giai đoạn này, tai ngừng chảy dịch, khô dần, cảm giác đau biến mất. Thính lực dần cải thiện nếu không có tổn thương sâu.

Màng nhĩ có khả năng tự liền lại trong vòng 1 – 2 tuần nếu được chăm sóc tốt. Người bệnh cần được tiếp tục vệ sinh tai mũi họng, tránh nước vào tai để hỗ trợ quá trình hồi phục hoàn toàn.

Giai đoạn 5: Giai đoạn mãn tính (nếu không điều trị dứt điểm)

Đây là giai đoạn cuối, xảy ra khi viêm tai giữa không được điều trị triệt để hoặc tái phát nhiều lần. Tình trạng viêm kéo dài trên 3 tháng, tai chảy mủ dai dẳng, nghe kém kéo dài.

Đồng thời, viêm lan đến xương chũm hoặc gây thủng màng nhĩ vĩnh viễn, thậm chí dẫn đến biến chứng nội sọ như áp xe não. Người bệnh cần được phẫu thuật (vá màng nhĩ, nạo xương chũm) và điều trị dài hạn dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.

Hiểu rõ các giai đoạn của viêm tai giữa giúp bạn nhận biết mức độ nghiêm trọng của bệnh và hành động đúng lúc.

Cách điều trị theo giai đoạn của viêm tai giữa

Giai đoạn của viêm tai giữa mức độ nhẹ, người bệnh cần dùng thuốc và chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn:

• Thuốc: Paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau và hạ sốt.
• Chăm sóc: Vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý, giữ ấm cơ thể, khuyến khích uống đủ nước để làm loãng dịch viêm.

Giai đoạn cấp, người bệnh  cần can thiệp y tế:

• Kháng sinh: Amoxicillin hoặc cephalosporin theo chỉ định bác sĩ để tiêu diệt vi khuẩn.
• Can thiệp: Nếu mủ tích tụ nhiều, bác sĩ có thể chích rạch màng nhĩ để dẫn lưu dịch. Theo dõi sát trong 48–72 giờ để đánh giá hiệu quả.

Giai đoạn mãn tính, bệnh nhân cần điều trị chuyên sâu

• Phẫu thuật: Vá màng nhĩ hoặc nạo xương chũm nếu viêm lan rộng.
• Điều trị phối hợp: Kiểm soát viêm xoang hoặc dị ứng mũi họng để ngăn tái phát.

Lưu ý quan trọng trong chăm sóc người bị viêm tai giữa cần biết, cụ thể:

• Không tự ý dùng thuốc nhỏ tai: Chỉ sử dụng khi có chỉ định bác sĩ, tránh làm tổn thương thêm màng nhĩ.
• Tránh nước vào tai: Dùng nút tai khi tắm hoặc bơi để ngăn nhiễm trùng tái phát.
• Tiêm phòng đầy đủ: Vaccine cúm, phế cầu (PCV13) giúp giảm nguy cơ viêm tai giữa ở trẻ nhỏ.

Viêm tai giữa là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu hiểu rõ các giai đoạn của viêm tai giữa và xử lý kịp thời. Từ giai đoạn khởi phát nhẹ với cảm giác đầy tai đến giai đoạn mãn tính nguy hiểm, mỗi bước đều cần sự chú ý đặc biệt. Đừng chủ quan trước những dấu hiệu ban đầu, đặc biệt ở trẻ nhỏ, và hãy tìm đến bác sĩ khi cần thiết. Với sự chăm sóc đúng cách, bạn có thể bảo vệ sức khỏe thính giác và tránh được những biến chứng không mong muốn.