Các loại lipoprotein​ và ý nghĩa của chúng đối với sức khỏe tim mạch

Lipoprotein đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển cholesterol và chất béo qua máu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch. Trong bài viết này, Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại lipoprotein, cấu tạo, lipoprotein có mấy loại​ và tác động của chúng đối với cơ thể, từ đó cung cấp thông tin hữu ích cho việc duy trì một trái tim khỏe mạnh.

Lipoprotein là gì?

Lipoprotein là một chất được cấu tạo từ protein và lipid, giúp vận chuyển các chất béo trong máu. Do lipid không tan trong nước nên chúng cần phải kết hợp với các protein để có thể hòa tan và di chuyển qua môi trường nước của cơ thể, từ đó mang cholesterol tới các mô trong cơ thể và ngược lại.

Vào năm 1929, lipoprotein được Machebocuf mô tả có dạng hình cầu. Lipid kết hợp được với protein bằng liên kết Van der Waals. Đường kính của lipoprotein vào khoảng 100 - 500A. Lượng lipid không tan được cuộn vào bên trong được bao bọc bởi lớp vỏ apoprotein.

Vào năm 1977, Shen mô tả về cấu trúc của lipoprotein bao gồm:

• Vỏ bên ngoài: Là phospholipid và apoprotein;
• Lõi: Là triglyceride và cholesterol ester;
• Lớp giữa: Là các cholesterol tự do.

Trong cấu trúc của lipoprotein, apoprotein đóng vai trò quan trọng để giúp cho các chất khác có thể nhận diện và giúp hoạt hóa enzyme. Khi đó, các mô trong cơ thể sẽ nhận ra được apoprotein và tiếp nhận lipoprotein.

Các loại lipoprotein

Dựa vào tỷ trọng thì lipoprotein được chia thành 5 loại khác nhau. Lipoprotein có tỷ trọng càng thấp thì có hàm lượng lipid càng cao. Dưới đây là các loại lipoprotein, bao gồm:

Chylomicron (CM)

Chylomicron là lipoprotein có kích thước lớn nhất trong các loại lipoprotein và chủ yếu vận chuyển triglyceride từ ruột đến các mô trong cơ thể. Chúng được tạo thành trong niêm mạc ruột sau khi tiêu hóa và hấp thu chất béo từ thực phẩm. Chylomicron mang triglyceride đi khắp cơ thể và cung cấp năng lượng cho các tế bào. Có ba loại apoprotein chủ yếu trong chylomicron là ApoB-48, apoC-II và apoE.

Chylomicron vận chuyển triglyceride từ ruột vào máu, sau đó các enzyme lipoprotein lipase sẽ cắt các phân tử triglyceride, giải phóng acid béo cho các mô sử dụng.

Lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL)

Lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL) chủ yếu được sản xuất trong gan và vận chuyển triglyceride từ gan đến các mô ngoại vi. VLDL chứa tỷ lệ lớn triglyceride, cùng một số cholesterol và phospholipid. Apoprotein của VLDL bao gồm:

• ApoB-100;
• ApoC-I;
• ApoC-II;
• ApoE.

VLDL có tác dụng vận chuyển triglyceride nội sinh vào trong hệ tuần hoàn. VLDL được vận chuyển từ gan tới các mô mỡ để hoạt hóa ezyme lipase và xúc tác thủy phân triglycerid nhằm giải phóng acid béo.

Lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL)

Lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) thường được gọi là "cholesterol xấu" vì nó có thể gây tắc nghẽn mạch máu khi nồng độ quá cao, gây ra bệnh tim mạch. LDL là kết quả của quá trình chuyển hóa VLDL và chủ yếu mang cholesterol từ gan đến các mô trong cơ thể. Apoprotein của LDL là ApoB-100.

Lipoprotein mật độ trung gian (IDL)

IDL là một trong các loại lipoprotein được hình thành từ quá trình chuyển hóa trung gian của VLDL. IDL là một dạng trung gian giữa VLDL và LDL. Sau khi VLDL giải phóng ra triglyceride, mất đi ApoC và nhận thêm cholesterol ester sẽ chuyển thành IDL, sau đó thoái hóa thành LDL. IDL cũng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển cholesterol trong cơ thể.

Lipoprotein tỷ trọng cao (HDL)

Lipoprotein tỷ trọng cao (HDL) được biết đến là "cholesterol tốt" vì nó giúp loại bỏ cholesterol dư thừa từ các mô và mạch máu, vận chuyển chúng trở lại gan để loại bỏ khỏi cơ thể. HDL có tác dụng bảo vệ mạch máu khỏi sự tích tụ của cholesterol xấu.

HDL là một trong các lipoprotein được hình thành ở gan và ruột non. Loại lipoprotein này rất giàu protein nhưng có hàm lượng lipid thấp. HDL có vai trò vận chuyển cholesterol ở mô ngoại vi trở về gan, sau đó thoái hóa thành acid mật. Khi mức HDL tăng cao sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ngược lại sẽ làm tăng khả năng mắc bệnh.

Ý nghĩa của các loại lipoprotein đối với sức khỏe tim mạch

Cholesterol là một thành phần quan trọng trong cơ thể, có vai trò trong việc sản xuất hormone, vitamin D và các acid mật. Tuy nhiên, khi cholesterol được vận chuyển bởi các lipoprotein, sự phân loại và mức độ của chúng ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch:

• HDL (Cholesterol tốt): HDL giúp giảm nguy cơ các bệnh tim mạch bằng cách loại bỏ cholesterol dư thừa từ mạch máu. Mức HDL cao được cho là bảo vệ sức khỏe tim mạch, giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch và các vấn đề liên quan.
• LDL (Cholesterol xấu): LDL có thể tích tụ cholesterol trong mạch máu, tạo ra các mảng bám trong động mạch và gây hẹp mạch máu. Điều này làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và các vấn đề về tim mạch khác.
• VLDL và IDL: VLDL và IDL đều vận chuyển triglyceride và chúng có thể chuyển hóa thành LDL khi triglyceride bị loại bỏ. Mức cao của VLDL và IDL trong máu có thể dẫn đến sự hình thành các mảng bám trong động mạch và tăng nguy cơ bệnh tim.

Biện pháp kiểm soát mức lipoprotein để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch

Để kiểm soát tốt mức lipoprotein trong cơ thể và giảm nguy cơ mắc phải bệnh tim mạch, bạn nên áp dụng các biện pháp dưới đây:

• Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế tiêu thụ đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ, thịt đỏ, chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa. Đồng thời, tăng cường ăn nhiều hoa quả tươi, rau xanh, hạt dinh dưỡng, chất béo không bão hòa đơn và ngũ cốc nguyên hạt.
• Tập thể dục đều đặn: Để kiểm soát tốt mức lipoprotein trong cơ thể, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bạn nên tập thể dục thể thao ít nhất 30 phút/ngày. Bạn có thể tập luyện các bộ môn như chạy bộ, đi bộ nhanh, bơi lội, yoga…
• Kiểm soát cân nặng: Thừa cân, béo phì là một trong các nguyên nhân phổ biến làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Không hút thuốc lá: Hút thuốc là một nguyên nhân dẫn đến các bệnh lý tim mạch.
• Duy trì huyết áp ổn định: Huyết áp tăng cao cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh tim mạch.
• Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ: Bác sĩ có thể kê đơn cho người bệnh dùng thuốc giảm lượng cholesterol và triglycerid trong cơ thể nếu các chỉ số này ở mức cao.

Các loại lipoprotein đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, từ việc vận chuyển chất béo đến bảo vệ sức khỏe tim mạch. Hiểu rõ về các loại lipoprotein và tác dụng của chúng sẽ giúp chúng ta kiểm soát tốt hơn sức khỏe của mình, đặc biệt là trong việc ngăn ngừa các bệnh lý tim mạch. Việc duy trì một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống hợp lý và luyện tập thể dục đều đặn sẽ giúp cân bằng các loại lipoprotein trong cơ thể, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch.