Điều trị rối loạn lipid máu: Phương pháp hiệu quả và an toàn

Rối loạn lipid máu là tình trạng nồng độ chất béo trong máu (cholesterol, triglycerid, LDL, HDL) vượt khỏi mức bình thường. Đây là yếu tố góp phần hình thành mảng xơ vữa động mạch, gây ra các biến cố nguy hiểm như nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Tại Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành có cholesterol cao ngày càng tăng, đặc biệt ở nhóm ít vận động, thừa cân và thường xuyên sử dụng thực phẩm nhiều dầu mỡ. Điều đáng lo ngại là bệnh tiến triển âm thầm, hầu như không có triệu chứng cho đến khi biến chứng xảy ra. Vì vậy, việc phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp điều trị rối loạn lipid máu đúng cách đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa bệnh tim mạch và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Điều trị rối loạn lipid máu

Hiện nay, điều trị rối loạn lipid máu gồm hai hướng chính: Thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Tùy vào mức độ bệnh, nguy cơ tim mạch và tình trạng sức khỏe đi kèm, bác sĩ sẽ đưa ra kế hoạch phù hợp.

• Thay đổi lối sống: Áp dụng chế độ ăn lành mạnh, tăng vận động, kiểm soát cân nặng, hạn chế bia rượu và bỏ thuốc lá. Đây là nền tảng cho mọi trường hợp.
• Thuốc hạ lipid máu: Sử dụng khi thay đổi lối sống không đủ để đạt mục tiêu hoặc người bệnh thuộc nhóm nguy cơ cao.

Theo khuyến nghị, việc điều trị không chỉ tập trung vào chỉ số mỡ máu đơn lẻ mà còn dựa trên nguy cơ tim mạch toàn diện.

Nếu bạn có kết quả xét nghiệm mỡ máu cao, hãy tham khảo bác sĩ để được đánh giá nguy cơ và lập kế hoạch điều trị phù hợp.

Thay đổi lối sống trong điều trị rối loạn lipid máu

Lối sống đóng vai trò then chốt trong quá trình kiểm soát lipid máu. Một số nguyên tắc quan trọng gồm:

• Giảm chất béo bão hòa từ mỡ động vật, đồ chiên rán, thức ăn nhanh.
• Tăng cường rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và cá béo giàu omega-3.
• Hạn chế đường và các thực phẩm chế biến sẵn.
• Duy trì ít nhất 150 phút tập thể dục vừa phải mỗi tuần như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội.
• Rèn luyện đều đặn để tăng cholesterol tốt (HDL) và giảm triglycerid.
• Giảm cân nếu thừa cân, chỉ cần 5 - 10% cân nặng cũng cải thiện mỡ máu rõ rệt.
• Tránh thuốc lá và hạn chế rượu bia vì nicotin và cồn gây ảnh hưởng xấu đến mạch máu.

Khám sức khỏe định kỳ và kiểm tra mỡ máu ít nhất mỗi năm một lần để theo dõi hiệu quả thay đổi lối sống.

Thuốc trong điều trị rối loạn lipid máu

Trong nhiều trường hợp, thay đổi lối sống chưa đủ, bác sĩ sẽ kê thuốc để hạ mỡ máu. Các nhóm thuốc chính gồm:

• Statin: Được xem là nền tảng, giúp giảm LDL (cholesterol xấu) và giảm nguy cơ biến cố tim mạch.
• Ezetimibe: Giảm hấp thu cholesterol từ ruột, thường dùng phối hợp với statin.
• PCSK9 inhibitors: Tiêm dưới da, có tác dụng mạnh trong giảm LDL, dùng cho người không kiểm soát được bằng statin.
• Fibrate và Niacin: Chủ yếu tác động lên triglycerid và HDL.
• Bempedoic acid: Lựa chọn mới cho bệnh nhân không dung nạp statin, đã được chứng minh hiệu quả trong giảm biến cố tim mạch.

Việc dùng thuốc cần theo dõi định kỳ để đánh giá hiệu quả và tác dụng phụ. Người bệnh tuyệt đối không tự ý ngừng hoặc thay đổi liều.

Nếu bạn đang điều trị bằng thuốc hạ lipid máu, hãy tuân thủ đúng hướng dẫn và tái khám theo lịch hẹn.

Điều trị rối loạn lipid máu ở các nhóm đặc biệt

Một số nhóm bệnh nhân cần được điều trị tích cực và theo dõi chặt chẽ hơn:

• Người có bệnh tim mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp: Đây là nhóm nguy cơ cao, thường được chỉ định statin ngay cả khi mức cholesterol chỉ hơi tăng.
• Người có rối loạn lipid máu gia đình (FH): Cần phát hiện sớm và điều trị từ tuổi nhỏ, đôi khi phải dùng thuốc ngay cả ở trẻ em.
• Phụ nữ mang thai: Không nên dùng statin, cần phác đồ riêng an toàn cho thai kỳ.
• Người cao tuổi: Cần cá thể hóa điều trị để tránh tương tác thuốc.

Nếu gia đình bạn có tiền sử cholesterol cao, hãy đi khám sàng lọc để phát hiện và điều trị sớm.

Phòng ngừa tái phát và theo dõi trong điều trị rối loạn lipid máu

Điều trị rối loạn lipid máu là một hành trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp giữa bệnh nhân và bác sĩ. Một số nguyên tắc:

• Xét nghiệm lipid máu định kỳ: Thường 3 - 6 tháng/lần trong giai đoạn đầu và mỗi năm khi ổn định.
• Tuân thủ thuốc: Duy trì đều đặn, không tự ý bỏ thuốc khi thấy khỏe hơn.
• Theo dõi mục tiêu LDL-C: Nhiều khuyến nghị quốc tế đưa ra mục tiêu LDL < 70 mg/dL ở nhóm nguy cơ rất cao.
• Phòng bệnh song song: Ngoài kiểm soát lipid, cần quản lý huyết áp, đường huyết và lối sống.

Bên cạnh theo dõi định kỳ, hãy xây dựng chế độ ăn uống khoa học để duy trì hiệu quả điều trị lâu dài.

Điều trị rối loạn lipid máu không chỉ là việc dùng thuốc, mà là sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và can thiệp y học. Với các bằng chứng khoa học hiện nay, statin vẫn là nền tảng, bên cạnh đó có nhiều lựa chọn bổ sung như ezetimibe, PCSK9 inhibitors hay bempedoic acid cho từng đối tượng cụ thể.

Thay vì chỉ lo lắng về con số cholesterol, người bệnh cần kiên trì theo dõi và hợp tác điều trị lâu dài để giảm nguy cơ biến cố tim mạch.