Chỉ số triglyceride​ là gì và vai trò triglyceride trong cơ thể​

Trong thời đại hiện nay, bệnh lý liên quan đến rối loạn chuyển hóa mỡ máu đang ngày càng phổ biến, đặc biệt là tại các quốc gia có lối sống hiện đại và chế độ ăn giàu chất béo. Triglyceride - một chỉ số tưởng chừng đơn giản trong xét nghiệm máu, lại giữ vai trò then chốt trong việc dự báo và phòng ngừa các biến chứng tim mạch. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan, đầy đủ và dễ hiểu nhất về chỉ số Triglyceride.

Chỉ số Triglyceride là gì?

Triglyceride là một dạng chất béo (lipid) lưu thông trong máu, được cơ thể tạo ra từ lượng calo dư thừa từ thực phẩm. Đây là nguồn năng lượng dự trữ chính, giúp cơ thể duy trì hoạt động khi cần thiết. Trong xét nghiệm máu, Triglyceride là một phần quan trọng của bảng lipid máu, cùng với cholesterol toàn phần, LDL (cholesterol xấu) và HDL (cholesterol tốt).

Triglyceride đến từ hai nguồn chính: Thực phẩm và quá trình sản xuất nội sinh trong gan. Thực phẩm giàu carbohydrate (đường, tinh bột), chất béo hoặc rượu bia có thể làm tăng Triglyceride. Gan cũng tạo ra Triglyceride khi cơ thể dư thừa năng lượng, đặc biệt trong trường hợp ăn uống không lành mạnh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 20-25% dân số thế giới có chỉ số Triglyceride cao (trên 150 mg/dL), với tỷ lệ gia tăng ở các khu vực phát triển do lối sống ít vận động và chế độ ăn uống kém khoa học. Hiểu rõ chỉ số này giúp bạn nhận biết sớm nguy cơ và có biện pháp phòng ngừa kịp thời.

Triglyceride hoạt động như thế nào?

Sau khi ăn, cơ thể hấp thu Triglyceride từ ruột, chuyển đến gan để xử lý, sau đó phân phối qua máu đến các mô mỡ để tích trữ dưới dạng năng lượng dự trữ. Khi cơ thể cần năng lượng, chẳng hạn khi nhịn ăn hoặc tập thể dục, Triglyceride được phân giải thành các acid béo, cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động.

Tuy nhiên, Triglyceride không hoạt động đơn lẻ. Nó có mối liên hệ chặt chẽ với insulin, một hormone điều hòa đường huyết. Khi cơ thể kháng insulin - tình trạng thường gặp ở người béo phì hoặc tiền tiểu đường - gan sản xuất nhiều Triglyceride hơn, dẫn đến chỉ số tăng cao. Tình trạng này cũng liên quan đến hội chứng chuyển hóa, một nhóm các rối loạn bao gồm béo bụng, tăng huyết áp, và đường huyết cao, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và tiểu đường type 2.

Việc kiểm soát Triglyceride không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch mà còn hỗ trợ điều hòa chuyển hóa, giảm nguy cơ các bệnh mãn tính.

Triglyceride bao nhiêu là tốt?

Theo hướng dẫn của Chương trình Giáo dục Cholesterol Quốc gia Hoa Kỳ (NCEP ATP III), chỉ số Triglyceride được phân loại như sau:

• Bình thường: Dưới 150 mg/dL.
• Tăng nhẹ: 150-199 mg/dL.
• Tăng trung bình: 200-499 mg/dL.
• Tăng rất cao: Trên hoặc bằng 500 mg/dL.

Đối với những người có nguy cơ tim mạch cao, chẳng hạn như bệnh nhân tiểu đường hoặc đã có tiền sử bệnh tim, mục tiêu Triglyceride thường nghiêm ngặt hơn, lý tưởng là dưới 100 mg/dL. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm.

Để đánh giá chính xác, chỉ số Triglyceride cần được xem xét cùng các chỉ số lipid khác như HDL và LDL. Ví dụ, Triglyceride cao kết hợp với HDL thấp là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ bệnh tim mạch đáng lo ngại. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), việc theo dõi định kỳ bảng lipid máu là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Các nguyên nhân ảnh hưởng đến Triglyceride

Triglyceride tăng cao có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ lối sống đến bệnh lý và yếu tố di truyền. Dưới đây là các yếu tố chính:

• Chế độ ăn uống: Thực phẩm giàu đường (nước ngọt, bánh kẹo), tinh bột tinh chế (bánh mì trắng, cơm trắng), chất béo bão hòa (thịt mỡ, đồ chiên rán) và rượu bia là thủ phạm chính làm tăng Triglyceride. Rượu, đặc biệt, kích thích gan sản xuất Triglyceride dư thừa.
• Thói quen sinh hoạt: Ít vận động, ngồi lâu hoặc hút thuốc lá làm giảm khả năng phân giải Triglyceride, dẫn đến tích tụ trong máu.
• Tình trạng bệnh lý: Các bệnh như tiểu đường type 2, béo phì, suy giáp, bệnh gan mạn tính hoặc bệnh thận có thể làm rối loạn chuyển hóa lipid, khiến Triglyceride tăng cao.
• Yếu tố di truyền: Một số người mắc rối loạn chuyển hóa mỡ gia đình (familial hyperTriglyceridemia), khiến chỉ số Triglyceride cao ngay cả khi không có yếu tố lối sống bất lợi.
• Thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroid, estrogen (trong thuốc tránh thai), hoặc thuốc ức chế beta có thể làm tăng Triglyceride như tác dụng phụ.

Tại Việt Nam, theo nghiên cứu từ Bộ Y tế, chế độ ăn nhiều tinh bột và ít vận động là nguyên nhân hàng đầu khiến Triglyceride tăng cao, đặc biệt ở nhóm dân số đô thị. Hiểu rõ các yếu tố này giúp bạn xác định đúng nguyên nhân và có biện pháp điều chỉnh phù hợp.

Chỉ số Triglyceride cao gây ra những biến chứng nguy hiểm gì?

Triglyceride cao không chỉ là một con số bất thường trong xét nghiệm máu mà còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng:

• Bệnh tim mạch: Triglyceride cao, đặc biệt khi kết hợp với HDL thấp và LDL cao, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Theo AHA, Triglyceride trên 200 mg/dL làm tăng gấp đôi nguy cơ biến cố tim mạch ở người có yếu tố nguy cơ.
• Viêm tụy cấp: Khi Triglyceride vượt quá 1000 mg/dL, nguy cơ viêm tụy cấp tăng đáng kể. Đây là tình trạng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
• Hội chứng chuyển hóa: Triglyceride cao là một trong năm tiêu chí chẩn đoán hội chứng chuyển hóa, bên cạnh béo bụng, tăng huyết áp, đường huyết cao và HDL thấp. Hội chứng này làm tăng nguy cơ bệnh tim và tiểu đường gấp 2-3 lần.
• Mỡ máu cao (hyperlipidemia): Triglyceride tăng là nguyên nhân chính gây rối loạn lipid máu, ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện.

Triglyceride cao không trực tiếp gây xơ vữa động mạch, nhưng nó kích hoạt các cơ chế gián tiếp như tăng viêm và rối loạn đông máu, làm trầm trọng thêm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Vì vậy, việc kiểm soát chỉ số này là ưu tiên hàng đầu để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Làm sao để kiểm soát chỉ số Triglyceride không tăng cao?

Kiểm soát Triglyceride không chỉ giúp giảm nguy cơ biến chứng mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả:

Tuân theo một chế độ ăn uống lành mạnh

Chỉ số máu Triglyceride dư thừa hầu hết là do cơ thể tiếp nhận một lượng lớn thức ăn, vì vậy tuân theo một chế độ ăn uống điều độ là điều đầu tiên để giảm chất béo và chất béo trung tính trong máu. Một chế độ ăn uống lành mạnh cần có sự cân bằng giữa các nhóm chất quan trọng như tinh bột, chất béo, chất đạm, chất xơ, vitamin và khoáng chất. Cũng cần lưu ý Triglyceride cao nên ăn gì và kiêng gì: 

• Hạn chế thức ăn chứa nhiều tinh bột tinh chế. 
• Hạn chế thực phẩm có đường.
• Hạn chế chất béo bão hòa hoặc chất béo động vật. 
• Bổ sung các loại rau, hạt và trái cây giàu chất xơ để hấp thụ chất béo không lành mạnh. 
• Hạn chế uống rượu. 
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn có nhiều chất béo có hại, chẳng hạn như thực phẩm chiên, thịt hun khói, mỡ động vật, thịt đỏ,...

Dù ở độ tuổi nào, hãy tạo thói quen ăn sáng và ăn trưa như bữa chính và hạn chế ăn nhiều vào bữa tối hoặc buổi tối, đặc biệt là sau 8 giờ tối. Ăn nhiều vào đêm khuya khiến quá trình tiêu hóa và sử dụng năng lượng khó khăn hơn, tích tụ thành mỡ thừa trong cơ thể và làm tăng chỉ số máu Triglyceride và cholesterol. 

Lối sống khoa học và luyện tập thể dục thể thao thường xuyên 

Để cơ thể sử dụng tốt hơn năng lượng dự trữ là mỡ thừa thì việc luyện tập thể dục thể thao hàng ngày là cần thiết. Mỗi ngày là thời điểm thích hợp để tập thể dục ít nhất 30 phút, bạn nên chọn những môn thể thao yêu thích để có thể tiếp tục tập luyện, ví dụ như bơi lội, đạp xe, đi bộ, đánh cầu lông,... 

Việc tăng cường vận động không chỉ thể hiện ở việc tập thể dục hàng ngày, mà còn ở những thói quen nhỏ như đi bộ khi cần di chuyển quãng đường ngắn, leo cầu thang, đi bộ khi nghỉ giải lao,... 

Theo dõi chỉ số mỡ máu Triglyceride thường xuyên 

Cách tốt nhất để giữ mức chỉ số mỡ máu Triglyceride của bạn ở mức thích hợp là kiểm tra thường xuyên. Xét nghiệm Triglyceride và xét nghiệm mỡ máu thường là những xét nghiệm chính trong danh sách khám sức khỏe tổng thể nên bạn có thể dễ dàng đăng ký tại các cơ sở y tế uy tín.

Đặc biệt nếu bạn có chỉ số chất béo Triglyceride cao, cholesterol cao hoặc cao huyết áp, tiểu đường,… thì bạn nên đi khám sức khỏe định kỳ. 

Sau đây là các xét nghiệm cần làm: 

• Xét nghiệm tổng Triglyceride: Chỉ số Triglyceride toàn phần đo lượng chất béo này trong cơ thể, nếu trên 2,3 mmol/l là cao. 
• Xét nghiệm cholesterol toàn phần: Ngoài chỉ số mỡ máu Triglyceride, cholesterol cũng là một chỉ số mỡ máu quan trọng cần được đánh giá thường xuyên. Cholesterol bình thường trong cơ thể là 5 mmol/l, trên mức này thì bạn đã bị cholesterol cao. 

Câu hỏi thường gặp

Chỉ số Triglyceride cao bao nhiêu là nguy hiểm?

Triglyceride trên 200 mg/dL được coi là cao, và trên 500 mg/dL là rất cao, có nguy cơ gây viêm tụy cấp. Ở mức này, nguy cơ biến chứng tim mạch tăng đáng kể, đặc biệt nếu kết hợp với các yếu tố nguy cơ khác như tiểu đường hoặc huyết áp cao.

Xem thêm: Chỉ số mỡ máu bao nhiêu là nguy hiểm, đáng báo động?

Triglyceride khác với cholesterol như thế nào?

Triglyceride là nguồn năng lượng dự trữ, được cơ thể sử dụng khi cần. Trong khi đó, cholesterol là thành phần cấu tạo màng tế bào và hormone, không cung cấp năng lượng. Cả hai đều là lipid nhưng ảnh hưởng đến sức khỏe theo cách khác nhau: Triglyceride cao liên quan đến viêm tụy và hội chứng chuyển hóa, còn cholesterol cao liên quan trực tiếp đến xơ vữa động mạch.

Bao nhiêu lâu nên xét nghiệm Triglyceride một lần?

Người lớn khỏe mạnh nên xét nghiệm lipid máu, bao gồm Triglyceride, mỗi 4-6 năm. Những người có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao (tiểu đường, béo phì, tiền sử gia đình) cần kiểm tra mỗi 1-2 năm hoặc theo chỉ định bác sĩ. Theo dõi định kỳ giúp phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

Hiểu rõ về chỉ số Triglyceride là bước quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát các bệnh lý tim mạch, tiểu đường và rối loạn chuyển hóa. Thay đổi lối sống - từ chế độ ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn, đến bỏ thuốc lá và hạn chế rượu - là nền tảng chính để giữ chỉ số này ở mức an toàn. Kết hợp với theo dõi định kỳ và tư vấn y tế khi cần, bạn có thể chủ động bảo vệ trái tim khỏe mạnh và giảm thiểu nguy cơ biến chứng trong tương lai. Hãy bắt đầu từ hôm nay để xây dựng một cuộc sống lành mạnh hơn!

Xem thêm: 

• Triglyceride cao uống thuốc gì? Các loại thuốc điều trị triglyceride cao
• Chẩn đoán và phác đồ điều trị tăng triglyceride
• Triglyceride thấp​ có nguy hiểm không?