Các yếu tố nguy cơ của ung thư da là gì? Một số biện pháp phòng ngừa ung thư da

Ung thư da là một loại ung thư phổ biến trên thế giới và có thể phát triển từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Đây là một căn bệnh mà các tế bào da biến đổi và phát triển không kiểm soát, có thể bắt đầu từ các tế bào melanocytes hoặc biểu mô tế bào vảy, biểu mô tế bào đáy. Việc nắm rõ các yếu tố nguy cơ của ung thư da là cách tốt nhất giúp bảo vệ bạn khỏi ung thư da.

Thế nào là ung thư da?

Ung thư da là sự phát triển không bình thường của các tế bào da. Bình thường, các tế bào da phát triển theo trình tự, trong đó các tế bào mới thay thế các tế bào già cũ và bị loại bỏ khi chúng được đẩy lên lớp bề mặt.

Ung thư da xảy ra khi các tế bào biểu bì phát triển không đồng đều và không theo trình tự, hình thành thành các khối u. Một số loại ung thư da hiện nay bao gồm:

• Ung thư da không phải là Mêlanôm bao gồm ung thư tế bào đáy và ung thư tế bào vảy.
• Mêlanôm ác (ung thư tế bào hắc tố).

Các yếu tố nguy cơ của ung thư da mà bạn nên biết

Hiện nay, các nhà khoa học đã tìm được các yếu tố nguy cơ của ung thư da như:

Do tia UV

Tiếp xúc nhiều với tia cực tím là yếu tố nguy cơ chính gây ra ung thư da. Ánh sáng mặt trời là nguồn chính của tia UV, và cả giường nắng và đèn nắng cũng là nguồn tia UV. Tuy chỉ chiếm một phần nhỏ trong tia mặt trời nhưng tia UV là nguyên nhân chính gây tác hại của ánh nắng lên da. Chúng có thể làm hỏng DNA trong tế bào da, và khi các gen kiểm soát sự phát triển của tế bào da bị tổn thương, có thể dẫn đến phát triển ung thư da.

Khi tia UV xuyên qua các lớp da, da sẽ sản xuất nhiều melanin hơn. Melanin là chất làm màu da, di chuyển lên các lớp ngoài cùng của da và làm cho da có màu rám nắng.

Mô hình và thời gian tiếp xúc với tia cực tím có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của khối u ác tính. Ví dụ, các khối u ác tính ở vùng ngực, lưng và chân thường có liên quan đến việc bị cháy nắng thường xuyên, đặc biệt là ở thời kỳ trẻ em. Điều này có thể liên quan đến thực tế rằng những vùng này không thường xuyên tiếp xúc với tia UV.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các khối u ác tính xuất hiện ở những vùng này thường khác với những khối u trên mặt, cổ và cánh tay, nơi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời thường xuyên hơn. Ngược lại, khối u ác tính có thể xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc dưới móng tay (được gọi là khối u lentiginous acral), hoặc trên các bề mặt bên trong như miệng và âm đạo (khối u ác tính), nơi mà tiếp xúc với ánh nắng mặt trời ít hoặc không có.

Tiền sử gia đình

Nguy cơ mắc khối u ác tính của bạn cao hơn nếu có một hoặc nhiều người thân cấp 1 (bao gồm cha mẹ, anh chị em, hoặc con cái) từng mắc bệnh u ác tính. Khoảng 10% tổng số người mắc u ác tính có tiền sử gia đình với căn bệnh này.

Nguy cơ gia tăng có thể bắt nguồn từ việc gia đình thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, xu hướng có làn da trắng, các đột biến gen đặc thù trong gia đình, hoặc sự kết hợp của các yếu tố này.

Da trắng

Bất kể màu da đều có thể mắc ung thư da. Tuy nhiên, những người có ít melanin trong da sẽ có ít sự bảo vệ hơn trước tác hại của tia UV. Nếu bạn có mái tóc vàng hoặc đỏ, đôi mắt sáng, và dễ bị tàn nhang hoặc cháy nắng, bạn có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn so với những người có làn da tối màu.

Phơi nắng quá nhiều

Bất cứ ai làm việc dưới ánh mặt trời mà không bảo vệ da bằng kem chống nắng hoặc quần áo đều có nguy cơ mắc ung thư da. Việc thuộc da, bao gồm cả việc sử dụng đèn và giường tắm nắng, cũng đặt bạn vào tình trạng nguy hiểm. Làn da rám nắng thực chất là phản ứng của da trước tổn thương do bức xạ UV quá mức.

Hệ thống miễn dịch yếu

Hệ thống miễn dịch của một người giúp chống lại ung thư da và các bệnh ở các cơ quan khác. Những người có hệ thống miễn dịch yếu (do một số bệnh hoặc phương pháp điều trị y tế) có nguy cơ cao hơn phát triển nhiều loại ung thư da, bao gồm cả khối u ác tính.

Nốt ruồi ung thư

Nốt ruồi (hay còn gọi là nevus) là một khối u lành tính của da, không phải ung thư. Thường thì em bé không sinh ra với nốt ruồi, chúng thường bắt đầu xuất hiện ở trẻ em và thanh niên. Có nhiều loại nốt ruồi, hầu hết các nốt ruồi không bao giờ gây ra vấn đề gì, tuy nhiên người có nhiều nốt ruồi có nguy cơ cao hơn để phát triển khối u ác tính.

Nốt ruồi không điển hình (dysplastic nevi) là loại nốt ruồi có vẻ ngoài giống nốt ruồi bình thường nhưng lại có một số đặc điểm của khối u ác tính. Chúng thường lớn hơn so với các nốt ruồi khác và có hình dạng hoặc màu sắc bất thường. Chúng có thể xuất hiện trên các vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời cũng như các vùng da thường được che phủ, chẳng hạn như trên mông hoặc da đầu.

Nevus loạn sản thường di truyền trong gia đình. Một số nhỏ các nốt ruồi loạn sản có thể phát triển thành khối u ác tính. Tuy nhiên, hầu hết các nốt ruồi loạn sản không bao giờ trở thành ung thư, và nhiều khối u ác tính có thể phát triển mà không có nevus loạn sản trước đó.

Hội chứng nốt ruồi loạn sản (dysplastic nevus syndrome): Người mắc bệnh di truyền này có nhiều nốt ruồi loạn sản. Nếu ít nhất một người trong gia đình gần mắc bệnh ung thư, thì được gọi là hội chứng nốt ruồi loạn sản, và nhiều khối u ác tính có thể phát triển mà không có nevus loạn sản trước đó.

Phòng ngừa các yếu tố nguy cơ gây ung thư da

Để giảm nguy cơ mắc ung thư da, cách tốt nhất là tránh để da tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời và các nguồn bức xạ UV khác, như:

• Hạn chế tắm nắng.
• Tránh ra ngoài vào các giờ tia cực tím hoạt động mạnh, từ 10 - 14 giờ ở Việt Nam.
• Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên cho toàn thân, thoa trước khi ra ngoài ít nhất 10 phút và nhắc lại mỗi 30 phút nếu ở ngoài trời.
• Mặc áo chống nắng chuyên dụng chống tia UV và đội nón rộng vành.
• Mặc đồ sáng màu thay vì tối màu khi ra ngoài nắng, vì màu đen sẽ hấp thụ tia cực tím nhiều hơn.
• Đeo kính râm chống tia cực tím 100% khi ra ngoài nắng.
• Khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm, và hai lần đối với người có yếu tố nguy cơ.

Ung thư da có thể là lành tính hoặc ác tính, nhưng cần được ngăn ngừa các yếu tố nguy cơ của ung thư da kịp thời để ngăn ngừa quá trình tiến triển thành ung thư ác tính hoặc nguy cơ di căn gây tử vong.