Cấu tạo và chức năng dây thần kinh sinh ba

Dây thần kinh sinh ba bắt nguồn từ bên trong hộp sọ ở phía trước của tai. Dây thần kinh sinh ba là một dây thần kinh hỗn hợp, có chức năng cảm giác và vận động, chịu trách nhiệm cho cảm giác và hoạt động của khuôn mặt, cụ thể là cảm giác và hoạt động của da và các cơ ở vùng mặt, miệng và hàm.

Dây thần kinh sinh ba là gì?

Dây thần kinh sinh ba còn được gọi là dây thần kinh số V hoặc dây thần kinh sọ thứ năm, là một trong những đôi thần kinh quan trọng xuất phát từ sọ não, chạy qua hộp sọ phía trước của tai. Đây là một trong số 12 đôi thần kinh cơ bản, mỗi bên của não có một đôi, là một phần quan trọng của hệ thần kinh trung ương.

Dây thần kinh sinh ba được đặt tên là "sinh ba" do nó chia thành ba nhánh chính, mỗi nhánh có các nhánh con riêng:

• Nhánh V1: Đi đến vùng da đầu, trán, và xung quanh mắt, được gọi là dây thần kinh mắt.
• Nhánh V2: Đi đến vùng má, gò má, và phần trên của miệng, là dây thần kinh hàm trên.
• Nhánh V3: Đi đến khu vực xung quanh quai hàm và dưới miệng, là dây thần kinh hàm dưới.

Các nhánh của dây thần kinh sinh ba phục vụ nhiều chức năng quan trọng trong hệ thần kinh:

• Cảm giác: Dây thần kinh sinh ba chịu trách nhiệm truyền tín hiệu cảm giác từ các vùng da và cơ quan nói trên đến não bộ. Điều này cho phép cảm nhận về nhiều loại kích thích như chạm, nhiệt độ và áp lực.
• Vận động: Một số nhánh của dây thần kinh này cũng tham gia vào việc kiểm soát các cơ vùng mặt, bao gồm cả việc nhai, nuốt, và biểu hiện cảm xúc như cười và khóc.
• Chức năng cảm giác: Dây thần kinh sinh ba cũng có vai trò trong việc cảm nhận đau và các cảm xúc khác liên quan đến khuôn mặt.
• Sự phân chia chi tiết của dây thần kinh sinh ba giúp kiểm soát và điều chỉnh nhiều khía cạnh của cảm giác và vận động trong vùng mặt, là một phần quan trọng của hệ thống thần kinh của cơ thể.

Cấu tạo của dây thần kinh sinh ba

Phần cảm giác:

Dây thần kinh sinh ba có phần cảm giác và phần vận động. Phần cảm giác của nó bắt đầu từ nguyên ủy thật, nằm ở mặt trước phía đáy sọ, được gọi là hạch sinh ba. Từ hạch này, các sợi trục hình thành rễ cảm giác của dây thần kinh, đi qua mặt trước của cầu não phải và vào thân não đến cột nhân cảm giác của dây thần kinh, kéo dài từ trung não đến phần trên của tủy gai. Từ cột nhân cảm giác này, có các đường dẫn truyền lên đồi thị và kết thúc ở trung tâm hồi sau của đỉnh thùy. Đuôi gai của tế bào hạch sinh ba tạo ra các nhánh: dây thần kinh mắt, dây thần kinh hàm trên và dây thần kinh hàm dưới.

Phần vận động:

Nguyên ủy thật là nhân vận động của dây thần kinh sinh ba nằm ở cầu não. Các sợi trục ra khỏi cầu não tạo ra rễ vận động của dây thần kinh, góp phần cấu tạo nên dây thần kinh hàm dưới.

Các nhánh của dây thần kinh sinh ba:

Dây thần kinh mắt: Xuất phát từ hạch thần kinh sinh ba, chạy ra phía trước và đi vào khe ổ mắt qua thành xoang tĩnh mạch hang. Từ đó, dây thần kinh mắt chia thành nhiều nhánh nhỏ chi phối cảm giác ở nhiều vùng như xoang trán, xoang mũi, một phần màng cứng não và mặt trên trán.

Dây thần kinh hàm trên: Đi từ hạch sinh ba qua lỗ tròn, đến hố chân bướm - khẩu cái, chia thành các nhánh bên và nhánh dưới ổ mắt. Nó chạy dọc theo rãnh dưới ổ mắt và kết thúc ở da vùng mặt dưới mắt.

Dây thần kinh hàm dưới: Bắt đầu từ hạch sinh ba, dây thần kinh hàm dưới đi qua lỗ bầu dục đến hố dưới thái dương. Từ đó, nó chia thành nhiều nhánh, bao gồm các nhánh lưỡi và nhánh thần kinh huyệt răng dưới. Nhánh huyệt răng dưới đi qua lỗ hàm dưới, xuyên qua xương hàm dưới, sau đó đi ra ngoài qua lỗ cằm để đến da vùng cằm.

Chức năng dây thần kinh sinh ba

Dây thần kinh sinh ba chi phối cảm giác và vận động của cơ nhai, đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các hoạt động trên khuôn mặt. Dưới đây là một số chức năng cụ thể của các nhánh của dây thần kinh sinh ba:

Dây thần kinh mắt: Chi phối các cảm giác và hoạt động của kết mạc, tuyến nước mắt, da ở giữa mũi, niêm mạc khoang mũi, da trên mí mắt, da trán, và da ở đỉnh đầu. Ngoài ra, dây thần kinh mắt còn điều chỉnh các cảm giác của màng cứng và gây giãn đồng tử. Sự tổn thương của dây thần kinh mắt có thể dẫn đến rối loạn cảm giác trên vùng da được chi phối, viêm giác mạc do tác động lên thần kinh, và mất phản xạ giác mạc.

Dây thần kinh hàm trên: Chịu trách nhiệm cho các cảm giác và hoạt động của da ở phần giữa mặt, phía trước thái dương, mí mắt dưới, kết mạc mí mắt dưới, phần bên của mũi, hố mũi, niêm mạc mũi, môi dưới, răng ở hàm trên, khẩu cái, phần trên họng, hầu, lợi, xoang hàm, hạch nhân, một phần xoang sàng, và màng cứng. Tổn thương dây thần kinh hàm trên có thể dẫn đến mất cảm giác ở vùng trên mặt, việc nuôi dưỡng không đều cho răng trên, và mất phản xạ của hầu.

Dây thần kinh hàm dưới: Điều chỉnh cảm giác cho da ở vùng thái dương, phần dưới mặt, tai, má, môi, cằm, lợi, răng ở hàm dưới, một phần màng cứng, và 2/3 phía trước của lưỡi. Ngoài ra, nó còn điều khiển vận động cho cơ thái dương, cơ nhai (cơ cắn), cơ nâng hàm, cơ đưa hàm sang hai bên, cơ căng màng nhĩ, cơ hàm móng, và bụng trước của cơ hai thân. Sự tổn thương của dây thần kinh hàm dưới có thể gây ra mất cảm giác ở vùng dưới mặt, rối loạn vận động của cơ nhai và các cơ liên quan khác.

Xem thêm:

• Dây thần kinh số 7 nằm ở đâu?
• Vị trí và vai trò dây thần kinh giữa