Chất làm ngọt nhân tạo: Có lợi hay có hại?

Chất làm ngọt nhân tạo được cho là làm tăng nguy cơ ung thư và tác động tiêu cực đến lượng đường trong máu và sức khỏe đường ruột. Một mặt, hầu hết các cơ quan tổ chức y tế coi chất làm ngọt nhân tạo là an toàn và nhiều người sử dụng chúng để giảm lượng đường trong máu và giảm cân. Bài viết này đi sâu hơn về chất làm ngọt nhân tạo và ảnh hưởng sức khỏe của chúng.

Chất làm ngọt nhân tạo là gì?

Chất làm ngọt nhân tạo, hoặc chất thay thế đường, là những hóa chất được thêm vào một số thực phẩm và đồ uống để tạo vị ngọt cho chúng.

Đôi khi chúng được gọi là "chất làm ngọt cường độ cao" vì chúng có vị giống như đường nhưng ngọt hơn tới hàng nghìn lần. Một số chất làm ngọt có chứa calo, nhưng lượng cần thiết để làm ngọt sản phẩm quá nhỏ nên rất ít calo được tiêu thụ.

Chất làm ngọt nhân tạo hoạt động như thế nào?

Bề mặt của lưỡi được bao phủ bởi nhiều nụ vị giác, mỗi nụ chứa nhiều thụ thể vị giác giúp phân biệt giữa các vị khác nhau. Khi bạn ăn, các thụ thể vị giác gặp các phân tử thức ăn. Một sự kết hợp hoàn hảo giữa thụ thể và phân tử sẽ gửi tín hiệu đến não cho phép nó cảm nhận được mùi vị.

Ví dụ, một phân tử đường hoàn toàn phù hợp với cơ quan thụ cảm vị ngọt, cho phép não cảm nhận vị ngọt.

Các phân tử chất tạo ngọt nhân tạo giống với phân tử của đường và thích ứng với các thụ thể vị ngọt. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, chúng khác với đường nên cơ thể không thể phân hủy chúng thành calo.

Bằng cách này, bạn có thể thưởng thức vị ngọt mà không cần nạp thêm calo. Chỉ có một số ít chất làm ngọt nhân tạo có cấu trúc có thể phân hủy thành calo. Chỉ cần một lượng nhỏ chất làm ngọt nhân tạo đã có thể làm ngọt thực phẩm, vì vậy rất ít calo được tiêu thụ.

Chất làm ngọt nhân tạo, cơn thèm ăn và cân nặng

Chất làm ngọt nhân tạo rất phổ biến với những người muốn giảm cân. Tuy nhiên, tác dụng của chúng đối với sự thèm ăn và trọng lượng cơ thể khác nhau giữa các nghiên cứu.

Ảnh hưởng đến cơn thèm ăn

Nhiều người tin rằng chất làm ngọt nhân tạo có thể làm tăng cảm giác thèm ăn và làm tăng cân.

Chất làm ngọt nhân tạo có thể không kích hoạt các con đường cần thiết để cảm thấy hài lòng sau bữa ăn. Chất làm ngọt nhân tạo có vị ngọt nhưng chứa ít calo hơn các loại thực phẩm ngọt khác và được cho là đánh lừa não khiến bạn cảm thấy đói hơn.

Ngoài ra, một số nhà khoa học cho rằng bạn cần tiêu thụ nhiều chất làm ngọt nhân tạo hơn thực phẩm có đường để cảm thấy no. Thậm chí có ý kiến ​​cho rằng chất làm ngọt có thể kích thích cảm giác thèm đồ ngọt. 

Nghiên cứu gần đây không ủng hộ ý kiến ​​cho rằng chất làm ngọt nhân tạo làm tăng cảm giác đói và lượng calo nạp vào. Trên thực tế, một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc thay thế thực phẩm và đồ uống có đường bằng các chất thay thế có vị ngọt nhân tạo khiến người tham gia cảm thấy ít đói hơn và tiêu thụ ít calo hơn.

Ảnh hưởng đến cân nặng

Khi nói đến việc kiểm soát cân nặng, một số nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa việc tiêu thụ đồ uống có đường nhân tạo và bệnh béo phì. Tuy nhiên, tiêu chuẩn vàng của nghiên cứu khoa học, các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng báo cáo rằng chất làm ngọt nhân tạo có thể giảm cân, khối lượng mỡ và kích thước vòng eo.

Các nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng việc thay thế nước ngọt thông thường bằng đồ uống không đường có thể làm giảm chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 1,3 đến 1,7 điểm.

Chọn thực phẩm có chất làm ngọt nhân tạo thay vì thực phẩm có thêm đường cũng có thể giúp giảm lượng calo hàng ngày của bạn. Các nghiên cứu khác nhau trong 4 tuần đến 40 tháng đã chỉ ra rằng điều này có thể giúp giảm cân tới 1,3kg.

Nước ngọt nhân tạo là một lựa chọn thay thế dễ dàng cho những người uống nước ngọt thường xuyên và muốn giảm lượng đường nạp vào cơ thể. Tuy nhiên, chọn một loại soda ăn kiêng sẽ không giúp bạn giảm cân bằng cách ăn nhiều hơn hoặc thêm đồ ngọt. Nếu uống soda ăn kiêng làm tăng cảm giác thèm đồ ngọt, tốt nhất bạn nên uống nước lọc.

Chất làm ngọt nhân tạo và bệnh tiểu đường

Bệnh nhân tiểu đường có thể được hưởng lợi từ việc chọn chất làm ngọt nhân tạo cung cấp vị ngọt mà không làm tăng lượng đường trong máu. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã báo cáo rằng tiêu thụ soda ăn kiêng có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn 6 - 121%.

Mặc dù điều này có vẻ mâu thuẫn, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là tất cả các nghiên cứu mới chỉ dừng ở mức độ quan sát. Chúng không chứng minh được rằng chất làm ngọt nhân tạo gây ra bệnh tiểu đường, mà chỉ chứng minh rằng những người có nhiều khả năng mắc bệnh tiểu đường loại 2 cũng thích uống soda dành cho người ăn kiêng.

Mặt khác, nhiều nghiên cứu có kiểm soát đã chỉ ra rằng chất làm ngọt nhân tạo không ảnh hưởng đến lượng đường trong máu hoặc mức insulin. Cho đến nay, chỉ có một nghiên cứu nhỏ ở phụ nữ gốc Tây Ban Nha cho thấy tác động tiêu cực.

Những phụ nữ uống nước ngọt nhân tạo trước khi uống đồ uống có đường có lượng đường trong máu cao hơn 14% và mức insulin cao hơn 20% so với những phụ nữ uống nước trước đồ uống có đường. Tuy nhiên, thực tế là những người tham gia không quen uống đồ uống có đường nhân tạo có thể giải thích một số kết quả.

Ngoài ra, chất làm ngọt nhân tạo có thể có những tác động khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi và nền tảng di truyền của một người. Mặc dù kết quả nghiên cứu còn mâu thuẫn, nhưng bằng chứng hiện tại thường ủng hộ việc sử dụng chất làm ngọt nhân tạo ở những người mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, các nghiên cứu sâu hơn là cần thiết để đánh giá tác động lâu dài ở các quần thể khác nhau.

Nhìn chung, việc sử dụng chất làm ngọt nhân tạo có ít rủi ro và thậm chí có thể có tác động tích cực đến việc giảm cân, kiểm soát lượng đường trong máu và sức khỏe răng miệng. Những chất làm ngọt này đặc biệt hữu ích khi được sử dụng để giảm lượng đường được thêm vào chế độ ăn uống của bạn. Khả năng gây tác dụng phụ khác nhau ở mỗi người và phụ thuộc vào loại chất làm ngọt nhân tạo được hấp thụ vào.