Tại sao phải chạy thận? Những điều cần biết

Chạy thận (lọc máu nhân tạo) là một phương pháp điều trị quan trọng, thường được chỉ định cho những bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối khi thận mất khả năng loại bỏ chất thải và cân bằng dịch - điện giải trong cơ thể. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế, tầm quan trọng cũng như những thông tin cần thiết liên quan đến phương pháp điều trị này.

Tại sao phải chạy thận?

Chạy thận được chỉ định khi chức năng thận suy giảm đến mức không còn khả năng duy trì cân bằng nội môi, cụ thể là không lọc bỏ được các chất độc hại, muối và nước dư thừa ra khỏi cơ thể. Nếu không thực hiện chạy thận kịp thời, bệnh nhân có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng nghiêm trọng như tăng huyết áp, phù phổi cấp, rối loạn điện giải, toan chuyển hóa, thậm chí tử vong. Đây là lý do tại sao phải chạy thận ở bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối.

Ngoài ra, chạy thận còn giúp kiểm soát các triệu chứng mệt mỏi, buồn nôn, chán ăn, khó thở do tích tụ ure và độc tố nitơ trong máu. Với những người chưa thể tiến hành ghép thận, chạy thận là phương pháp duy trì sự sống lâu dài, cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ.

Khi nào bác sĩ chỉ định chạy thận nhân tạo cho bệnh nhân suy thận?

Tùy thuộc vào tình trạng lâm sàng và mức độ suy giảm chức năng thận, bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định chạy thận nhân tạo với những tiêu chí cụ thể.

Chạy thận nhân tạo ở bệnh nhân suy thận cấp

Suy thận cấp là tình trạng chức năng thận giảm đột ngột, làm mất khả năng đào thải chất cặn bã và duy trì cân bằng dịch - điện giải. Nếu không được can thiệp kịp thời, người bệnh có thể gặp biến chứng nặng đe dọa tính mạng.

Các trường hợp bác sĩ thường chỉ định lọc máu:

• Người bệnh không đáp ứng với điều trị nội khoa, thiểu niệu hoặc vô niệu kéo dài.
• Ure máu > 30 mmol/L.
• Kali máu > 6 mmol/L, tăng nhanh, kèm theo rối loạn nhịp tim, điện tâm đồ bất thường và thất bại với điều trị nội khoa.
• Quá tải dịch, áp lực tĩnh mạch trung tâm tăng cao, phù phổi cấp.
• Toan chuyển hóa nặng với pH < 7,2.
• Rối loạn natri máu nghiêm trọng: Na+ > 150 mmol/L hoặc < 115 mmol/L.

Chạy thận nhân tạo ở bệnh nhân suy thận mạn

Ở người suy thận mạn, đặc biệt khi bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối (giai đoạn 5), thận gần như mất hoàn toàn chức năng lọc và điều hòa nội môi.

Các trường hợp thường gặp gồm:

• Ure huyết cao.
• Kali máu > 6,5 mmol/L, kèm theo rối loạn điện giải, tan máu hoặc phù phổi.
• Mức lọc cầu thận (GFR) < 15 ml/phút.

Bao lâu chạy thận một lần?

Thực tế, tần suất chạy thận không giống nhau ở mỗi bệnh nhân, mà được bác sĩ quyết định dựa trên tình trạng lâm sàng và kết quả xét nghiệm.

Thông thường, đa số bệnh nhân cần được chạy thận từ 2-3 lần/tuần, mỗi lần kéo dài 3-5 giờ. Tuân thủ lịch lọc máu đều đặn giúp loại bỏ độc tố, duy trì cân bằng điện giải - dịch thể và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm như phù phổi cấp, rối loạn nhịp tim hay nhiễm độc toàn thân.

Tần suất chạy thận có thể thay đổi tùy theo:

• Chức năng thận còn lại: Nếu thận vẫn duy trì được một phần khả năng lọc, bệnh nhân có thể giảm số buổi chạy thận.
• Tình trạng giữ nước và phù nề: Người bệnh dễ ứ dịch sẽ cần lọc máu thường xuyên hơn.
• Chỉ số sinh hóa máu: Như ure, creatinin, điện giải… được theo dõi định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị.

Bao lâu chạy thận một lần phụ thuộc chủ yếu vào sức khỏe tổng thể của bệnh nhân và sự theo dõi sát sao của bác sĩ chuyên khoa thận tiết niệu.

Những lưu ý quan trọng giúp bệnh nhân chạy thận sống khỏe và an toàn

Chạy thận nhân tạo là phương pháp điều trị duy trì sự sống lâu dài, do đó người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn y khoa để đảm bảo hiệu quả điều trị và phòng ngừa biến chứng. Dưới đây là những khuyến cáo quan trọng:

Tuân thủ lịch lọc máu đều đặn

Bệnh nhân tuyệt đối không được tự ý bỏ buổi chạy thận hoặc giãn cách thời gian giữa các buổi lọc. Việc trì hoãn có thể khiến độc chất (ure, creatinin, kali) tích tụ trong máu, gây ngộ độc urê huyết (uremic syndrome), rối loạn nhịp tim hoặc phù phổi cấp. Nếu có vấn đề sức khỏe cấp tính (sốt, huyết áp thấp...), cần báo ngay cho bác sĩ điều trị để được điều chỉnh kế hoạch lọc phù hợp.

Kiểm soát chế độ ăn uống

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất lớn trong việc hỗ trợ lọc máu hiệu quả:

• Hạn chế muối và nước để tránh ứ dịch và tăng huyết áp.
• Giới hạn kali và phospho (tránh chuối, khoai tây, nước dừa, nội tạng...) nhằm ngăn rối loạn điện giải.
• Tăng cường protein chất lượng cao (thịt, cá, trứng) giúp duy trì khối cơ, vì mỗi lần lọc máu có thể làm mất một phần protein.
• Bổ sung năng lượng từ tinh bột và dầu thực vật thay vì mỡ động vật.

Nên tham khảo chuyên gia dinh dưỡng thận nhân tạo để có khẩu phần cá thể hóa.

Chăm sóc đường vào mạch máu (fistula hoặc catheter)

Đường vào mạch máu là “cầu nối sinh tồn” của người chạy thận, cần được giữ sạch và thông suốt:

• Không mang vật nặng hoặc đo huyết áp ở tay có fistula.
• Giữ vùng da quanh fistula khô, sạch, tránh nhiễm trùng.

Nếu thấy sưng, đỏ, đau hoặc mất tiếng rung (thrill), cần đi khám ngay, có thể là dấu hiệu tắc nghẽn hoặc viêm nhiễm.

Theo dõi các biến chứng thường gặp

Một số biến chứng có thể xuất hiện trong hoặc sau buổi lọc máu, cần được nhận biết sớm:

• Hạ huyết áp trong khi lọc.
• Chuột rút, buồn nôn, đau đầu.
• Thiếu máu mạn do mất erythropoietin.
• Loãng xương và ngứa do tăng phospho huyết.

Các triệu chứng này cần được báo với bác sĩ để điều chỉnh tốc độ lọc, liều thuốc hoặc chế độ ăn.

Duy trì tinh thần tích cực và tái khám định kỳ

Sống chung lâu dài với chạy thận đòi hỏi người bệnh có tâm lý vững vàng và lối sống điều độ. Các nghiên cứu cho thấy bệnh nhân có tinh thần lạc quan, duy trì vận động nhẹ (đi bộ, yoga, thở sâu) sẽ có chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Đồng thời, nên tái khám định kỳ mỗi 1-3 tháng để kiểm tra chỉ số sinh hóa, huyết áp, cân nặng khô (dry weight) và tình trạng mạch máu.

Qua những thông tin vừa chia sẻ, có thể thấy rằng việc tìm hiểu tại sao phải chạy thận đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị suy thận, giúp người bệnh và gia đình hiểu rõ cơ chế, lợi ích cũng như những lưu ý cần thiết khi áp dụng phương pháp này. Chạy thận không chỉ duy trì sự sống mà còn góp phần phòng ngừa biến chứng nguy hiểm, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Hy vọng bài viết trên đã mang đến cho bạn những kiến thức hữu ích, giúp giải đáp thắc mắc và hỗ trợ trong việc đồng hành cùng người bệnh suy thận một cách hiệu quả hơn.