Dị ứng thuốc bị ngứa (mẩn ngứa) nên làm gì?

Dị ứng thuốc bị ngứa xảy ra tùy thuộc vào sự đáp ứng của từng người. Dị ứng thuốc bị ngứa thường là nhẹ, tuy nhiên khi bị ngứa hoặc mẩn ngứa do thuốc, cần phải ngưng ngay thuốc nghi ngờ gây dị ứng, đồng thời liên hệ các cơ sở y tế để được hỗ trợ. Tùy vào mức độ nghiêm trong của mẩn ngứa mà cách xử trí và điều trị có thể khác nhau.

Dị ứng thuốc bị ngứa (mẩn ngứa) là gì?

Phản ứng dị ứng thuốc bị mẩn ngứa là một tình trạng da bị sưng ngứa, phát ban hoặc phồng rộp, xuất hiện khi cơ thể phản ứng bất lợi với thuốc, vì cơ thể được cho là có phản ứng quá nhạy cảm với thuốc.

Mọi lứa tuổi đều có thể bị phản ứng với thuốc. Hầu hết mọi người hồi phục hoàn toàn mà không có bất kỳ tổn thương vĩnh viễn nào trên da, mặc dù các triệu chứng có thể tồn tại trong vài ngày hoặc vài tuần sau khi ngừng dùng thuốc gây ra phản ứng. 

Ngứa do dị ứng thuốc có thể bắt đầu trong vòng vài giờ hoặc đến vài tuần sau khi sử dụng loại thuốc có liên quan lần đầu tiên.

Triệu chứng ngứa có thể được phân loại là cấp tính (tức là xuất hiện trong <6 tuần) hoặc mãn tính (tức là xuất hiện trong> 6 tuần).

Sau khi ngừng sử dụng thuốc gây bệnh, tình trạng ngứa có thể kéo dài nhiều ngày đến vài tháng trước khi khỏi.

Thuốc có thể gây ngứa, mẩn ngứa

Một số thuốc dễ gây dị ứng mẩn ngứa

Các loại thuốc được báo cáo phổ biến nhất để gây ngứa là opioid (đặc biệt là khi gây tê tủy sống), hóa chất trị liệu và chloroquine (ảnh hưởng đến 60-70% người châu Phi da đen được kê đơn thuốc này).

Dưới đây là các nhóm thuốc chính gây ngứa thông qua các cơ chế khác nhau:

• Thuốc kháng sinh bao gồm: Penicillin G, Amoxicillin/clavulanate, Ampicillin, Cefotaxime, Ceftazidime, Erythromycin, Ciprofloxacin, Vancomycin, Clindamycin, Tetracyclines, Minocycline, Metronidazole, Rifampicin, Trimethoprim/sulfamethoxazole, Thuốc chống nấm miệng, Thuốc chống sốt rét (chloroquine và amodiaquine).
• Thuốc tim mạch có thể gây ngứa bao gồm: Amlodipine, Diltiazem, Verapamil, Clonidine, Methyldopa, Amiodarone, Captopril, Enalapril, Lisinopril, Candesartan, Irbesartan.
• Các loại thuốc chuyển hóa có thể gây ngứa bao gồm: Metformin, Gliclazide, Allopurinol.
• Thuốc an thần kinh và thuốc hướng thần (được sử dụng để điều trị rối loạn tâm thần) có thể gây ngứa bao gồm: Amitriptyline, Citalopram, Fluoxetine, Paroxetine, Sertraline, Carbamazepine, Phenytoin, Topiramate, Chlorpromazine, Phenothiazine, Risperidone.
• Opioid và thuốc giảm đau có thể gây ngứa bao gồm: Morphine, Codeine, Fentanyl, Oxycodone, Tramadol, Aspirin.
• Steroid và hormone có thể gây ngứa bao gồm: Danazol, Một số viên uống tránh thai.
• Các tác nhân hóa trị liệu và sinh học có thể gây ngứa bao gồm: Chlorambucil, Gemcitabine, Nilotinib, Vemurafenib, Temsirolimus, Ipilimumab, Cetuximab, Rituximab, Panitumumab, Gefitinib.
• Thuốc chẹn yếu tố alpha hoại tử khối u adalimumab và infliximab.
• Các loại thuốc khác có thể gây ngứa bao gồm: Enoxaparin, Tinh bột hydroxyetyl (chất làm nở thể tích huyết tương), Thuốc cản quang tạo.

Dấu hiệu và triệu chứng khi xảy xa dị ứng thuốc bị ngứa (mẩn ngứa)

Dị ứng thuốc gây mẩn ngứa thường xuất hiện nhanh, trong vòng vài phút hoặc vài giờ sau khi uống thuốc, có thể kéo dài vài ngày. Những loại mẩn ngứa bao gồm:

Mề đay

Mề đay là cảm giác nóng bừng, râm ran một vài chỗ trên da như côn trùng đốt, sau đó xuất hiện những sẩn phù màu hồng hoặc đỏ đường kính vài milimet đến vài centimet, hình tròn hoặc bầu dục, xuất hiện ở nhiều nơi, có thể chỉ khu trú ở đầu, mặt cổ, tay chân hoặc toàn thân.

Mề đay biểu hiện đặc trưng nhất là cảm giác ngứa, xuất hiện nhanh, khiến bệnh nhân khó chịu, mất ngủ, ảnh hưởng đến công việc hằng ngày. Người bệnh càng gãi càng làm nốt ban sẩn phát triển to nhanh hoặc xuất hiện những sẩn phù khác.

Trong một số trường hợp, ngứa có thể kèm theo khó thở, đau nhức, chóng mặt, buồn nôn, sốt cao. Mề đay dễ tái phát trong thời gian ngắn. Chúng có thể có nhiều hình dạng và có thể rất ngứa. Chúng thường phát triển theo nhóm và có thể bao phủ các vùng da rộng. Nổi mề đay có thể ảnh hưởng đến bất kỳ bộ phận nào của cơ thể.

Mẩn ngứa thường xuất hiện khi hệ thống miễn dịch giải phóng một chất hóa học gọi là histamine sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Histamine làm cho các mạch máu mở rộng và da sưng lên. Vết nhăn thường xuất hiện nhanh chóng, đôi khi trong vòng vài phút sau khi tiếp xúc với chất gây ra phản ứng và mất dần trong vài giờ.

Trong phản ứng với thuốc, thuốc kích hoạt giải phóng histamine. Nổi mề đay cũng có thể phát triển do phản ứng dị ứng với thức ăn, vết côn trùng cắn hoặc thậm chí nhiệt độ nóng và lạnh.

Sự bùng phát của phát ban có thể là cấp tính và kéo dài dưới sáu tuần, hoặc nó có thể là mãn tính và kéo dài trong sáu tuần hoặc hơn. Trong thời gian này, nổi mề đay có thể xuất hiện và biến mất. Hiếm khi tồn tại trên da hơn 24 giờ. Khi bùng phát, các vết hàn có thể xuất hiện, sau đó biến mất, khắp cơ thể.

Mề đay gây mẩn ngứa

Nếu liên tục làm xước các vết mẩn ngứa, các đường màu đỏ nổi lên có thể xuất hiện. Điều này được gọi là dermographism, nó thường mất dần trong vài giờ.

Thông thường, phù mạch xảy ra cùng lúc với nổi mề đay. Trong một số trường hợp hiếm gặp, phù mạch gây sưng cổ họng và đường thở, đồng thời có thể hạn chế thở và nuốt. Nếu xuất hiện những triệu chứng này, nên đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.

Viêm da dị ứng 

Viêm da dị ứng thường do thuốc hoặc hóa chất tiếp xúc ngoài da gây nên. Viêm da dị ứng còn được gọi là chàm (eczema). Đặc trưng của viêm da tiếp xúc là biểu hiện ngứa kèm xuất hiện mụn nước. Viêm da tiếp xúc thường xảy ra trong vòng vài giờ sau khi bôi thuốc hoặc tiếp xúc hóa chất. Người bệnh có biểu hiện ngứa nhiều, nổi ban đỏ, mụn nước, phù nề ở chỗ tiếp xúc với thuốc.

Nguy cơ nổi mề đay và mẩn ngứa nếu người bệnh:

• Đã từng bị nổi mề đay trước đây.
• Đã có các phản ứng dị ứng khác.
• Có tiền sử gia đình bị nổi mề đay.

Làm gì khi bị tình trạng mẩn ngứa do dị ứng thuốc?

Cách kiểm soát và xử trí khi bị dị ứng thuốc tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của dị ứng, mức độ ngứa lan tỏa, màu sắc và vị trí của mẩn ngứa. 

Khi có bất kỳ dấu hiệu dị ứng thuốc nào dù nhẹ như nổi mề đay hoặc ngứa thì cũng phải ngưng thuốc ngay lập tức và liên hệ với các trung tâm y tế gần nhất để được hỗ trợ.

Để chẩn đoán nổi mề đay hoặc mẩn ngứa dị ứng, cần xem xét các vết đỏ hoặc các vùng bị sưng và khai thác tiền sử bệnh. Xét nghiệm máu hoặc kiểm tra da dị ứng cũng là cách để xác định nguyên nhân ngứa mẩn đỏ, vì một số trường hợp bị nhiễm giun cũng có thể gây mẩn ngứa ngoài da.

Sinh thiết da có thể giúp làm rõ các triệu chứng là do phản ứng thuốc hay một tình trạng khác có các triệu chứng tương tự, chẳng hạn như bệnh ngoại vi do vi-rút, là phát ban xảy ra do nhiễm vi-rút.

Các thuốc điều trị mẩn ngứa do dị ứng thuốc

Một số loại thuốc có thể giúp ngăn chặn phản ứng miễn dịch và giảm các triệu chứng. Bao gồm:

Thuốc làm giảm tình trạng ngứa

Thuốc kháng histamine chẳng hạn như loratadine, cetirizine hoặc diphenhydramine… giúp làm giảm ngứa, sưng tấy và các triệu chứng dị ứng khác. 

Thuốc kháng histamine

Thuốc ức chế hệ thống miễn dịch

Nếu thuốc kháng histamine không hiệu quả, bác sĩ có thể kê toa một loại thuốc có thể làm dịu hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức.

Thuốc chống viêm

Đối với các trường hợp nổi mề đay hoặc mẩn ngứa nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc corticosteroid như prednisone, methylprednisolon,… để giảm sưng, viêm và ngứa.

Một số biện pháp hỗ trợ giảm mẩn ngứa

Một số tác nhân có thể làm nặng thêm tình trạng mẩn ngứa khi tiếp xúc bao gồm thực phẩm, phấn hoa, lông thú cưng, cao su và vết côn trùng đốt. Nếu nghi ngờ loại thuốc đã gây ra mẩn ngứa thì hãy ngừng sử dụng. Một số nghiên cứu cho rằng căng thẳng hoặc mệt mỏi có thể gây mẩn ngứa, phát ban.

Chườm lạnh

Chườm lên khu vực bị mẩn ngứa bằng một chiếc khăn lạnh hoặc một viên đá lên đó trong vài phút có thể giúp làm dịu da và ngăn ngừa trầy xước.

Tắm mát

Giảm ngứa khi tắm nước mát: Một số người cũng có thể có lợi khi tắm trong nước mát có rắc baking soda hoặc bột yến mạch, nhưng đây không phải là giải pháp để kiểm soát lâu dài chứng ngứa mãn tính. Mặc quần áo rộng rãi, có kết cấu mịn. Tránh mặc quần áo thô, bó sát, dễ xước hoặc làm từ len.

Chống nắng

Một số loại thuốc có thể làm cho da trở nên nhạy cảm hơn với tia cực tím, gây ra tình trạng cháy nắng ngứa ngáy sau đó nếu ra ngoài mà không mặc áo chống nắng và quần áo bảo vệ. Bảo vệ làn da khỏi ánh nắng mặt trời. Bôi kem chống nắng khoảng nửa giờ trước khi ra ngoài trời. Khi ở ngoài trời, hãy tìm bóng râm để giúp giảm bớt sự khó chịu.

Thục Hiền

Nguồn tham khảo: Tổng hợp