Hạ đường huyết đột ngột: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí kịp thời

Hạ đường huyết đột ngột có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như hoa mắt, vã mồ hôi, run rẩy, thậm chí mất ý thức. Đây không chỉ là tình trạng thoáng qua mà còn có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và biết xử trí đúng cách sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe, phòng tránh biến chứng nguy hiểm.

Tìm hiểu về tình trạng hạ đường huyết đột ngột

Hạ đường huyết đột ngột là tình trạng nồng độ đường (glucose) trong máu giảm xuống thấp hơn mức bình thường một cách đột ngột, thường được xác định là dưới 70 mg/dL (3,9 mmol/L). Cơ chế của hạ đường huyết xuất phát từ việc cơ thể không được cung cấp đủ glucose hoặc mất cân bằng giữa insulin và lượng đường trong máu.

Đây là một vấn đề sức khỏe cần được chú ý vì glucose chính là nguồn năng lượng chính cho não và các tế bào trong cơ thể. Khi thiếu hụt glucose, khi lượng đường giảm quá nhanh, hệ thần kinh trung ương bị ảnh hưởng, các cơ quan sẽ phản ứng bất thường, gây ra nhiều triệu chứng từ nhẹ đến nặng.

Cần phân biệt hạ đường huyết đột ngột với các tình trạng khác như hạ đường huyết mạn tính (xảy ra thường xuyên, liên quan đến bệnh lý nền) hoặc hạ đường huyết khi đói (xảy ra sau nhiều giờ không ăn). Việc nhận biết đúng tình trạng giúp lựa chọn phương pháp xử trí phù hợp, tránh biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây hạ đường huyết đột ngột

Hạ đường huyết đột ngột có thể xảy ra ở cả người mắc bệnh tiểu đường và người khỏe mạnh, nhưng cơ chế thường khác nhau.

Ở người mắc bệnh tiểu đường

• Ở người mắc bệnh tiểu đường, đây là biến chứng khá phổ biến khi quá trình kiểm soát đường huyết không hợp lý. Một số nguyên nhân thường gặp gồm: Dùng thuốc hạ đường huyết hoặc tiêm insulin quá liều, khiến lượng glucose trong máu giảm nhanh chóng.
• Người bệnh bỏ bữa hoặc ăn quá ít sau khi dùng thuốc, làm cơ thể thiếu năng lượng để cân bằng với tác dụng của thuốc.
• Người bệnh vận động thể chất quá sức mà không bổ sung năng lượng kịp thời, dẫn đến tiêu hao glucose dự trữ.

Ở người không mắc bệnh tiểu đường

Ở người không mắc tiểu đường, tình trạng này có thể đến từ những nguyên nhân như:

• Nhịn ăn kéo dài hoặc bỏ bữa sáng khiến cơ thể không có đủ glucose để duy trì hoạt động bình thường.
• Uống rượu bia khi bụng rỗng cũng là nguyên nhân, bởi gan phải ưu tiên chuyển hóa cồn thay vì duy trì lượng đường máu.
• Một số rối loạn nội tiết có thể làm tăng nguy cơ hạ đường huyết, đặc biệt là suy vỏ thượng thận.
• Bệnh gan nặng có thể làm giảm dự trữ glycogen và khả năng tạo glucose, làm tăng nguy cơ hạ đường huyết.

Triệu chứng hạ đường huyết đột ngột

Triệu chứng hạ đường huyết đột ngột có thể xuất hiện nhanh chóng và dữ dội. Những dấu hiệu đầu tiên của cơ thể khi đường huyết bắt đầu giảm thường là:

• Run rẩy, vã mồ hôi: Đây là hai triệu chứng phổ biến nhất và dễ nhận thấy. Bạn có thể cảm thấy tay chân run rẩy không kiểm soát và đổ mồ hôi lạnh, đặc biệt là ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
• Cảm giác đói cồn cào: Cơ thể sẽ phát tín hiệu cần nạp năng lượng ngay lập tức, khiến bạn cảm thấy đói một cách dữ dội.
• Tim đập nhanh, hồi hộp: Tim phải làm việc nhanh hơn để bơm máu và glucose đến các cơ quan quan trọng.
• Tê bì hoặc ngứa ran: Bạn có thể cảm thấy tê hoặc ngứa ran ở lưỡi, môi hoặc má.

Khi đường huyết giảm quá thấp, não không nhận đủ glucose để hoạt động, có thể dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng hơn như:

• Chóng mặt, đau đầu: Cảm giác quay cuồng, choáng váng và đau đầu dữ dội là những dấu hiệu rõ ràng.
• Mệt mỏi, suy nhược: Bạn có thể cảm thấy vô cùng yếu ớt và thiếu năng lượng, ngay cả khi vừa nghỉ ngơi.
• Mờ mắt, nhìn đôi: Thị lực có thể bị ảnh hưởng, khiến bạn nhìn mọi vật không rõ ràng hoặc nhìn thành hai hình.
• Rối loạn hành vi và tâm trạng: Tính cách có thể thay đổi, trở nên cáu gắt, dễ kích động, hoặc có thể bị lú lẫn, mất phương hướng.
• Co giật, bất tỉnh: Đây là những triệu chứng nguy hiểm nhất, xảy ra khi não bộ bị thiếu glucose nghiêm trọng. Nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.

Hạ đường huyết đột ngột nguy hiểm thế nào?

Hạ đường huyết đột ngột là tình trạng y khoa khẩn cấp bởi nó có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe. Khi lượng glucose trong máu giảm quá thấp, hệ thần kinh trung ương bị ảnh hưởng trực tiếp, dẫn đến tình trạng mất ý thức, co giật và không thể kiểm soát hành vi. Đây là nguyên nhân khiến nhiều bệnh nhân gặp nguy hiểm trong sinh hoạt hàng ngày.

Ngoài ra, do hoa mắt, chóng mặt, giảm tập trung, người bị hạ đường huyết có nguy cơ cao gặp phải tai nạn, đặc biệt là ngã hoặc tai nạn giao thông nếu đang điều khiển phương tiện.

Nếu hạ đường huyết kéo dài hoặc tái diễn nhiều lần mà không được xử lý đúng cách, người bệnh có nguy cơ tổn thương não vĩnh viễn, rơi vào hôn mê, thậm chí tử vong. Đặc biệt, ở người mắc bệnh tiểu đường, hạ đường huyết đột ngột được xem là một biến chứng cấp tính đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

Cần làm gì trong trường hợp bị hạ đường huyết đột ngột

Khi xuất hiện dấu hiệu hạ đường huyết đột ngột, điều quan trọng nhất là phải xử lý nhanh chóng để ngăn ngừa biến chứng. Việc xử lý có thể chia thành hai mức độ: Xử lý tại chỗ và xử lý khi bệnh nhân rơi vào tình trạng nặng.

Xử trí ban đầu cho người tỉnh táo

Khi bị hạ đường huyết, nguyên tắc xử trí ngay tại chỗ được khuyến cáo là “15 - 15”. Nếu người bệnh vẫn còn tỉnh táo và có khả năng nuốt, hãy nhanh chóng bổ sung 15g đường hấp thu nhanh, tương đương với khoảng 3 viên đường glucose, nửa lon nước ngọt có đường, một thìa canh mật ong hoặc 150ml nước trái cây ngọt. Sau 15 phút, cần kiểm tra lại triệu chứng hoặc đo đường huyết nếu có dụng cụ. Nếu mức đường huyết vẫn dưới 70 mg/dL hoặc các dấu hiệu hạ đường huyết chưa cải thiện, người bệnh cần lặp lại việc bổ sung đường như trên. Khi các triệu chứng đã giảm, nên ăn thêm một khẩu phần nhỏ tinh bột chậm tiêu như bánh mì, cơm, cháo hoặc sữa để ổn định đường huyết.

Tình trạng hạ đường huyết nặng (bất tỉnh, co giật)

Trong những trường hợp hạ đường huyết nặng khi bệnh nhân rơi vào trạng thái lơ mơ, co giật hoặc hôn mê, tuyệt đối không được cho ăn hay uống vì có nguy cơ sặc gây nguy hiểm đến tính mạng. Thay vào đó, cần nhanh chóng gọi cấp cứu 115 hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp kịp thời. Nếu gia đình có sẵn thuốc tiêm glucagon theo chỉ định của bác sĩ, người thân nên thực hiện tiêm ngay để nâng đường huyết, giúp bệnh nhân thoát khỏi tình trạng nguy kịch trước khi được chăm sóc chuyên sâu tại bệnh viện.

Hạ đường huyết đột ngột có thể xảy ra với bất kỳ ai và để lại nhiều hậu quả nguy hiểm nếu không được xử trí đúng lúc. Việc trang bị kiến thức về nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí kịp thời sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân cũng như người thân trong những tình huống khẩn cấp.