Hen suyễn và hen phế quản có giống nhau không?

Hen suyễn và hen phế quản là hai cụm từ quen thuộc được sử dụng khá thường xuyên trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, không ít người băn khoăn đây là hai bệnh riêng biệt hay chỉ là hai tên gọi cho một tình trạng? Việc hiểu đúng bản chất của hen suyễn và hen phế quản sẽ giúp bạn chăm sóc sức khỏe hô hấp hiệu quả hơn. Bài viết này sẽ giải thích rõ ràng hen suyễn và hen phế quản có giống nhau không.

Hen suyễn và hen phế quản có giống nhau không?

Hen suyễn (asthma) được định nghĩa là một bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp, gây co thắt phế quản, phù nề niêm mạc và tăng tiết chất nhầy. Bệnh làm đường thở bị thu hẹp tạm thời, dẫn đến các triệu chứng như ho, khó thở, khò khè và nặng ngực.

Hen phế quản là tình trạng viêm mạn tính của phế quản – đường dẫn khí trong phổi. Cơ chế sinh bệnh của hen phế quản là phản ứng quá mẫn của phế quản với các tác nhân kích thích như dị ứng, nhiễm trùng, khói bụi,... dẫn đến các cơn co thắt khó thở điển hình.

Thực chất, hen suyễn và hen phế quản đều chỉ cùng một bệnh lý – asthma. Sự khác biệt nằm ở ngôn ngữ sử dụng. Việc hiểu rõ điều này giúp người bệnh tránh nhầm lẫn và dễ dàng tiếp cận các thông tin điều trị và phòng ngừa.

Triệu chứng hen suyễn/hen phế quản

Hen suyễn (hen phế quản) là một bệnh lý hô hấp mạn tính đặc trưng bởi các triệu chứng co thắt phế quản và viêm đường thở. Các triệu chứng hen suyễn điển hình bao gồm khó thở kèm theo tiếng thở rít (thở khò khè). Âm thanh khò khè xảy ra khi không khí đi qua đường thở hẹp, tạo âm thanh ran rít nghe rõ khi thở ra. Triệu chứng này thường xuất hiện hoặc trầm trọng hơn vào ban đêm và sáng sớm do nhịp sinh học ảnh hưởng đến đường thở.

Người bệnh có thể trải qua những cơn ho kéo dài, dai dẳng, đặc biệt là ho khan hoặc có đờm. Đi kèm với đó là cảm giác nặng ngực như bị đè ép và hụt hơi khi gắng sức nhẹ.

Những dấu hiệu này có tính chất tái phát và thường bùng phát khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích như dị nguyên (phấn hoa, lông động vật), thay đổi thời tiết đột ngột (độ ẩm, nhiệt độ), vận động quá sức (gây co thắt phế quản do gắng sức) hoặc hít phải khói bụi, hóa chất. Ngoài ra, căng thẳng, nhiễm trùng hô hấp hoặc mùi hương mạnh cũng có thể là tác nhân khởi phát cơn hen.

Việc nhận biết sớm các triệu chứng và tránh tiếp xúc với yếu tố nguy cơ đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng của hen phế quản nguy hiểm.

Nguyên nhân gây hen suyễn/hen phế quản

Hen suyễn và hen phế quản có giống nhau không đến đây bạn đã biết. Vậy nguyên nhân gây ra bệnh lý này là gì? Đây là bệnh lý được gây ra do sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường.

Cơ địa dị ứng được xem là nguyên nhân hàng đầu, khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông thú cưng hoặc thức ăn, dẫn đến viêm mạn tính và co thắt phế quản. Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu cha mẹ hoặc người thân mắc hen suyễn, nguy cơ khởi phát bệnh ở con cái tăng đáng kể.

Bên cạnh đó, nhiễm trùng đường hô hấp tái đi tái lại (viêm phế quản, viêm xoang,...) làm tổn thương niêm mạc phế quản, khiến đường thở nhạy cảm hơn và dễ kích ứng bởi tác nhân bên ngoài. Môi trường sống ô nhiễm với khói thuốc lá, bụi mịn, hóa chất (như chất tẩy rửa, sơn) hoặc không khí độc hại từ khu công nghiệp cũng gây kích ứng phế quản, thúc đẩy quá trình viêm và làm trầm trọng triệu chứng.

Thời tiết lạnh và độ ẩm cao là hai yếu tố vật lý kích hoạt cơn hen. Không khí lạnh làm co thắt cơ trơn phế quản. Trong khi độ ẩm tạo điều kiện cho nấm mốc – dị nguyên phổ biến – phát triển. Ngoài ra, một số thuốc (như aspirin), stress hoặc thay đổi nội tiết tố cũng có thể góp phần khởi phát bệnh.

Chẩn đoán và điều trị hen suyễn/hen phế quản

Hen suyễn và hen phế quản có giống nhau không? Câu trả lời là có, do đó cách chẩn đoán và điều trị bệnh cũng giống nhau.

Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử dị ứng, tần suất xuất hiện cơn khó thở, hoặc yếu tố khởi phát (như tiếp xúc khói bụi, vận động). Đo chức năng hô hấp (spirometry) là tiêu chuẩn vàng để xác định mức độ tắc nghẽn phế quản, qua các chỉ số như FEV1 (thể tích thở ra gắng sức trong 1 giây) và PEF (lưu lượng đỉnh).

Trường hợp nghi ngờ hen phế quản dị ứng, test dị ứng (lẩy da hoặc xét nghiệm máu) giúp xác định tác nhân gây kích ứng. X-quang phổi thường được chỉ định để loại trừ các bệnh lý khác (viêm phổi, tràn khí màng phổi).

Các phương pháp điều trị hen suyễn bao gồm:

Điều trị duy trì

Mục tiêu của điều trị duy trì là kiểm soát viêm đường thở và ngăn ngừa cơn hen xảy ra. Một số loại thuốc trị hen suyễn được sử dụng phổ biến như:

• Thuốc chống viêm (corticosteroid hít): Đây là nhóm thuốc chính trong điều trị dài hạn, giúp giảm viêm và ngăn ngừa cơn hen.
• Thuốc giãn phế quản tác dụng dài (LABA): Thuốc này giúp thư giãn cơ trơn trong phế quản, giúp đường thở thông thoáng lâu dài. Tuy nhiên, LABA thường chỉ được sử dụng kết hợp với corticosteroid hít, không dùng đơn độc.
• Thuốc ức chế leukotriene (LTRA): Là thuốc uống giúp ngăn ngừa viêm và co thắt phế quản. LTRA có thể được dùng khi corticosteroid hít không đủ hiệu quả.
• Thuốc ức chế phosphodiesterase-4 (PDE-4): Được dùng trong trường hợp hen suyễn nặng, giúp giảm viêm và co thắt phế quản.

Điều trị cấp cứu - cắt cơn hen cấp

Những thuốc này được dùng để giảm nhanh các triệu chứng khi cơn hen xảy ra, giúp thư giãn cơ trơn trong phế quản và mở rộng đường thở. Một số loại thuốc phổ biến như:

• Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (SABA): Đây là thuốc chính để giảm nhanh các triệu chứng hen. Những thuốc này được sử dụng khi có cơn hen hoặc khi có triệu chứng.
• Thuốc kháng cholinergic (anticholinergic): Thuốc như ipratropium bromide giúp giảm co thắt cơ trơn ở đường thở và cải thiện luồng khí.

Lưu ý, việc sử dụng thuốc điều trị hen suyễn cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, không nên tự ý dùng thuốc để tránh những rủi ro không mong muốn.

Điều trị hỗ trợ

Kháng sinh sẽ được dùng trong trường hợp có nhiễm trùng đường hô hấp khi cần thiết. Ngoài ra, bệnh nhân cần duy trì kiểm tra chức năng hô hấp thường xuyên bằng các thiết bị như piko meter để phát hiện sớm sự suy giảm chức năng phổi.

Người bệnh cũng cần tránh các yếu tố gây kích ứng như khói thuốc, bụi, phấn hoa, hoặc các yếu tố môi trường khác có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng hen. Đối với những bệnh nhân thừa cân, giảm cân có thể giúp giảm tần suất cơn hen và cải thiện chức năng hô hấp.

Điều trị miễn dịch

Đối với các bệnh nhân có hen suyễn dị ứng (dễ bị dị ứng với các chất như phấn hoa, lông thú, v.v.), việc tiêm thuốc miễn dịch có thể giúp giảm phản ứng dị ứng và kiểm soát cơn hen. Các thuốc sinh học như omalizumab, mepolizumab, benralizumab có thể được sử dụng cho các bệnh nhân hen suyễn nặng và không kiểm soát được bằng thuốc thông thường.

Hy vọng với những thông tin trên đây bạn đã biết hen suyễn và hen phế quản có giống nhau không. Việc hiểu rõ bản chất bệnh và cách gọi giúp người bệnh dễ dàng tiếp cận thông tin về căn bệnh để chủ động chăm sóc sức khỏe hô hấp.