Hoang tưởng: Khái niệm, nguyên nhân và hệ lụy

Để điều trị bệnh hoang tưởng hiệu quả, việc phát hiện sớm các triệu chứng là điều rất quan trọng. Tuy nhiên, hoang tưởng ảo giác lại rất khó nhận biết và giải thích. Dưới đây là những thông tin cơ bản mà bạn nên biết về bệnh rối loạn hoang tưởng.

Bệnh hoang tưởng là gì?

Hoang tưởng hay còn được gọi là rối loạn hoang tưởng, đặc trưng bởi tần suất xuất hiện ảo giác thường xuyên. Người mắc bệnh này sẽ tưởng tượng ra các tình huống không có thực và khó xảy ra, chẳng hạn như nghĩ rằng mình bị đầu độc, bị theo dõi hoặc được một người nổi tiếng yêu thầm,... Những ảo tưởng này thường xuất phát từ sự nhận thức sai lệch của người bệnh. Một số người thậm chí còn gặp phải những ảo tưởng kỳ quái như sợ mình bị người ngoài hành tinh bắt cóc hoặc tin rằng mình có khả năng biến hình,...

Mặc dù vậy, khả năng giao tiếp và các thói quen sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân thường không khác biệt nhiều so với người bình thường. Tuy nhiên, nếu việc ảo tưởng diễn ra thường xuyên, người bệnh có thể tự cô lập mình trong thế giới riêng.

Chứng bệnh hoang tưởng phổ biến hơn ở giai đoạn giữa đến cuối đời và phụ nữ có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới.

Bệnh hoang tưởng được phân loại như thế nào?

Dựa trên các biểu hiện của người bệnh, các chuyên gia tâm thần đã phân loại bệnh lý hoang tưởng thành các dạng sau:

• Hoang tưởng được người khác yêu mình: Người bệnh tin rằng họ được thần tượng hoặc một người tài giỏi yêu thương say đắm. Họ có thể rình rập và cố gắng liên lạc, làm phiền đối tượng mà họ cho là đang yêu mình.
• Hoang tưởng ghen tuông: Người bệnh bị ám ảnh về sự phản bội và luôn nghi ngờ lòng chung thủy của người bên cạnh. Họ cố gắng chứng minh những nghi ngờ của mình là đúng.
• Hội chứng vĩ cuồng: Người bệnh có suy nghĩ quá mức về sức mạnh, giá trị và kiến thức của bản thân. Họ tin rằng mình có nhiều tài năng xuất chúng khiến người khác phải ngưỡng mộ.
• Chứng hoang tưởng bị truy đuổi: Người bệnh luôn sợ hãi và lo âu vì nghĩ rằng mình bị theo dõi, truy đuổi và ám hại. Họ có thể báo cáo với công an mà không có bằng chứng cụ thể.
• Chứng rối loạn dạng cơ thể: Người bệnh lo lắng về các triệu chứng thể chất và tin rằng mình có nhiều đặc điểm xấu xí cần phải sửa đổi.
• Rối loạn hỗn hợp: Người bệnh có từ hai hội chứng rối loạn trở lên trong số các dạng đã được đề cập ở trên.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh

Sau nhiều năm nghiên cứu, vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính gây bệnh hoang tưởng. Tuy nhiên, các chuyên gia tâm thần học đã xác định một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh này:

• Di truyền: Các nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh hoang tưởng phổ biến hơn ở những gia đình có người từng mắc rối loạn ảo giác hoặc tâm thần phân liệt. Điều này cho thấy khả năng bệnh có yếu tố di truyền.
• Yếu tố sinh học: Các chuyên gia cho rằng bất thường ở vùng não kiểm soát suy nghĩ và nhận thức có thể liên quan đến các triệu chứng của bệnh hoang tưởng.
• Môi trường và tâm lý: Căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, góp phần vào sự phát triển của bệnh hoang tưởng. Sử dụng rượu, bia và các chất kích thích khác cũng có thể là nguyên nhân. Ngoài ra, những người bị cô lập xã hội có nguy cơ cao hơn mắc bệnh này.
• Các nguyên nhân khác: Suy dinh dưỡng, tiếp xúc với các chất hóa học độc hại hoặc virus sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ, việc lạm dụng thuốc hướng thần đều có thể góp phần gây ra bệnh.

Những hệ lụy của bệnh

Bệnh hoang tưởng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho người bệnh và ảnh hưởng đến cuộc sống của những người xung quanh. Một số hệ lụy cụ thể bao gồm:

• Lo lắng và nghi kỵ: Người bệnh thường cảm thấy lo lắng và nghi kỵ mọi người xung quanh, làm rạn nứt các mối quan hệ xã hội và tăng nguy cơ tan vỡ hạnh phúc gia đình.
• Khó khăn trong công việc: Người bệnh thường gặp nhiều hạn chế và khó khăn trong công việc vì khó có thể làm việc chung với người khác.
• Tính khí thất thường: Người bệnh dễ tức giận và có thể tấn công người xung quanh bất cứ lúc nào. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, họ có thể thực hiện các hành vi phạm pháp như giết người.
• Suy nghĩ tiêu cực: Bệnh có thể phát triển nặng hơn, dẫn đến các suy nghĩ tiêu cực và tự hại bản thân.

Những hậu quả này không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn gây ra nhiều khó khăn cho gia đình và xã hội. Việc nhận biết và điều trị sớm là rất quan trọng để giảm thiểu các hệ lụy này.

Một số cách điều trị

Bệnh hoang tưởng sẽ khiến người bệnh trở nên thụ động, hạn chế suy nghĩ và hành động. Bệnh có thể kéo dài hoặc xuất hiện theo từng đợt, dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Việc chẩn đoán thường dựa vào trò chuyện và trao đổi với bệnh nhân thay vì các chẩn đoán cận lâm sàng. Dựa trên đó, bác sĩ có thể đánh giá tình trạng và mức độ bệnh để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Bệnh hoang tưởng ảo giác chủ yếu được điều trị bằng thuốc. Tỷ lệ bệnh nhân khỏi hoàn toàn chỉ nằm trong khoảng 5 đến 7%, trong khi phần lớn phải sống chung với bệnh suốt đời. Tuy nhiên, có đến 60 - 70% bệnh nhân có thể sống bình thường nếu được điều trị đúng cách, duy trì tình trạng ổn định tâm thần.

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và nhắc nhở bệnh nhân sử dụng thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ và tái khám định kỳ. Bệnh nhân hoang tưởng ảo giác có thể làm việc và sinh hoạt bình thường nhưng nên tránh công việc nặng nhọc, không sử dụng chất kích thích, uống rượu bia hay thức khuya.

Mặc dù các yếu tố môi trường, gia đình, chất kích thích và căng thẳng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây bệnh, chúng có ảnh hưởng lớn đến quá trình điều trị. Nếu không kiểm soát tốt hoặc loại bỏ các yếu tố này, bệnh có thể trở nên nghiêm trọng hơn.

Hiện nay, đã có nhiều trường hợp mắc hội chứng hoang tưởng ảo giác nhưng vẫn có cuộc sống bình thường nhờ vào việc phát hiện và điều trị kịp thời. Để đạt được kết quả điều trị tốt nhất, gia đình cần quan tâm chăm sóc người bệnh và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Việc này giúp xác định được căn nguyên gây bệnh, từ đó động viên bệnh nhân đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị chính xác. Sự hỗ trợ và động viên từ gia đình là rất quan trọng, giúp bệnh nhân nhận thức rõ về tình trạng sức khỏe của mình và tuân thủ quy trình điều trị.