Lao phổi có nguy hiểm không​? Cách phòng ngừa lao phổi hiệu quả?

Theo báo cáo năm 2023 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam đứng thứ 11 trong 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao phổi và lao kháng thuốc cao nhất thế giới. Theo Bộ Y tế, mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 172.000 ca mắc lao mới và 13.000 trường hợp tử vong do bệnh này. Con số tử vong thậm chí cao hơn so với tai nạn giao thông. Vậy lao phổi có nguy hiểm không​ và làm sao để phòng tránh?

Lao phổi có nguy hiểm không​?

Lao phổi là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Lao phổi lây truyền qua đường hô hấp. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, vi khuẩn sẽ phát tán ra không khí dưới dạng giọt bắn. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến phổi nhưng cũng có thể lan sang các cơ quan khác như xương, não và thận.

Lao phổi không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh mà còn đe dọa cộng đồng. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

Gây tổn thương phổi nghiêm trọng

Vi khuẩn lao tấn công phổi, tạo ra các ổ viêm và hoại tử mô phổi. Theo thời gian, các tổn thương này có thể hình thành xơ hóa và làm giảm chức năng hô hấp. Người bệnh thường xuyên bị ho kéo dài, khó thở và đau tức ngực. Nếu không được điều trị, phổi có thể bị suy giảm chức năng vĩnh viễn.

Làm lây bệnh trong cộng đồng

Một bệnh nhân lao phổi có thể lây cho 10 - 15 người mỗi năm nếu không được điều trị (WHO, 2023). Vi khuẩn lao có thể tồn tại trong không khí nhiều giờ, đặc biệt ở môi trường kín. Điều này khiến lao phổi trở thành mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng.

Biến chứng nguy hiểm

Lao phổi có nguy hiểm không? Bệnh có thể gây các biến chứng nghiêm trọng như:

• Suy hô hấp, tràn dịch màng phổi: Khi tổn thương phổi nặng, người bệnh có thể bị khó thở nghiêm trọng, giảm oxy trong máu.
• Lao ngoài phổi: Nếu vi khuẩn lao lan đến các cơ quan khác, bệnh nhân có thể mắc lao xương (gây biến dạng xương), lao màng não (gây viêm màng não, có thể tử vong).
• Tử vong nếu không điều trị kịp thời: Theo CDC (2023), khoảng 50% bệnh nhân lao phổi không điều trị có thể tử vong trong vòng 5 năm.

Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị lao phổi

Với những biến chứng nguy hiểm như trên, căn bệnh này cần được phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt.

Triệu chứng bệnh lao phổi

Triệu chứng lao phổi thường khởi phát âm thầm, dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Người bệnh có ho kéo dài trên 2 tuần, có thể kèm theo ho ra máu. Sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi ban đêm, sụt cân, chán ăn, mệt mỏi là dấu hiệu phổ biến. Một số trường hợp có đau ngực, khó thở nếu tổn thương phổi nặng. Nếu có các triệu chứng trên, đặc biệt là ho dai dẳng, cần đến cơ sở y tế để kiểm tra và xét nghiệm lao kịp thời.

Chẩn đoán bệnh lao phổi

Chẩn đoán lao phổi dựa trên triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu. Bác sĩ thường chỉ định chụp X-quang phổi để phát hiện tổn thương. Xét nghiệm đờm (soi trực tiếp, nuôi cấy hoặc PCR GeneXpert) giúp xác định vi khuẩn lao. Ngoài ra, phản ứng Mantoux (tuberculin test) và xét nghiệm máu IGRA hỗ trợ phát hiện nhiễm lao tiềm ẩn. Trong một số trường hợp, nội soi phế quản hoặc sinh thiết mô phổi có thể được thực hiện. Việc chẩn đoán sớm giúp điều trị hiệu quả, giảm nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

Điều trị lao phổi

Điều trị lao phổi theo hướng dẫn của WHO kéo dài từ 6 - 9 tháng, chia thành hai giai đoạn. Giai đoạn tấn công (2 tháng đầu) dùng 4 thuốc kháng lao chính: Isoniazid (INH), Rifampicin (RIF), Pyrazinamide (PZA) và Ethambutol (EMB) để tiêu diệt vi khuẩn nhanh chóng. Giai đoạn duy trì (4 - 7 tháng tiếp theo) dùng Isoniazid và Rifampicin để loại bỏ vi khuẩn còn sót lại. Người bệnh cần tuân thủ điều trị, tránh bỏ thuốc giữa chừng để ngăn ngừa lao kháng thuốc, giúp điều trị hiệu quả và hạn chế lây lan trong cộng đồng.

Cách phòng ngừa lao phổi hiệu quả

Khi đã biết lao phổi có nguy hiểm không, chắc hẳn ai trong chúng ta cũng quan tâm đến cách phòng ngừa bệnh. Việc tiêm vắc xin, giữ gìn vệ sinh cá nhân và nâng cao sức khỏe là bí quyết để bạn bảo vệ bản thân khỏi căn bệnh này.

Tiêm vắc xin BCG cho trẻ sơ sinh

Vắc xin lao BCG (Bacillus Calmette-Guérin) là biện pháp phòng ngừa lao hiệu quả nhất hiện nay. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vắc xin này giúp giảm 60 - 80% nguy cơ mắc lao thể nặng ở trẻ sơ sinh. Trẻ nên được tiêm vắc-xin ngay trong tháng đầu sau sinh để có miễn dịch tốt nhất. Tuy nhiên, BCG không ngăn chặn hoàn toàn bệnh lao. Chúng ta vẫn cần kết hợp với các biện pháp phòng ngừa khác.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân

Lao phổi lây truyền qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Việc đeo khẩu trang giúp hạn chế nguy cơ hít phải giọt bắn chứa vi khuẩn lao. Ngoài ra, rửa tay thường xuyên, vệ sinh nơi ở thông thoáng và tránh tiếp xúc gần với người mắc lao cũng là cách bảo vệ bản thân.

Cải thiện dinh dưỡng, tăng cường miễn dịch

Theo nghiên cứu của The American Journal of Clinical Nutrition, người suy dinh dưỡng có nguy cơ mắc lao cao gấp 2 - 3 lần so với người có chế độ ăn đầy đủ. Hệ miễn dịch khỏe mạnh giúp cơ thể chống lại vi khuẩn lao. Một chế độ ăn giàu dinh dưỡng, cân bằng các chất giúp nâng cao đề kháng. Ngoài ra, để giảm nguy cơ mắc bệnh lao, bạn cần duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc để tăng cường hệ miễn dịch.

Gia đình có người mắc bệnh lao cần làm gì?

Khi gia đình có người mắc bệnh lao, cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa cho những thành viên khác. Bệnh nhân nên đeo khẩu trang, che miệng khi ho, khạc nhổ đúng nơi quy định và giữ không gian thông thoáng. Tuân thủ nghiêm chỉnh phác đồ điều trị giúp bệnh nhân nhanh hồi phục, tránh lây lan cho người thân và cộng đồng. Các thành viên khác trong gia đình nên tiêm phòng BCG, tăng cường sức đề kháng bằng chế độ ăn uống lành mạnh. Ngoài ra, những người sống trong khu vực có dịch lao nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm.

Lao phổi là bệnh nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát và điều trị nếu phát hiện sớm. Tìm hiểu lao phổi có nguy hiểm không giúp mỗi chúng ta nâng cao ý thức phòng ngừa bệnh,  bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.