Chẩn đoán lao phổi thông qua những xét nghiệm nào?

Bệnh lao phổi là một căn bệnh lây nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, với tiềm năng gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Để đưa ra chẩn đoán chính xác và bắt đầu liệu trình điều trị sớm, các phương pháp chẩn đoán lao phổi đóng vai trò vô cùng quan trọng và hiện đại hóa theo thời gian. Các phương pháp này không chỉ giúp phát hiện bệnh mà còn cho phép theo dõi diễn tiến của bệnh và đánh giá đáp ứng của bệnh nhân với điều trị. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về những phương pháp chẩn đoán hiện đại và tối ưu nhất cho bệnh lao phổi ngày nay.

Bệnh lao phổi là gì?

Vi khuẩn lao, có tên khoa học là Mycobacterium tuberculosis, là tác nhân chủ yếu gây bệnh lao phổi. Đây là một loại vi khuẩn thích sống trong môi trường ẩm và bóng tối, và chúng dễ bị tiêu diệt khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và nhiệt độ cao.

Dịch đờm của bệnh nhân là nơi có mật độ vi khuẩn cao nhất, do đó nó có thể lây nhiễm sang những người xung quanh dễ dàng qua hít thở hoặc nuốt phải. Điều này làm cho lao phổi trở thành loại bệnh lao phổ biến và dễ mắc nhất so với các bệnh lao ở các cơ quan khác trên cơ thể.

Các triệu chứng của bệnh lao phổi

Một số triệu chứng cảnh báo bạn đang mắc bệnh lao phổi như:

Triệu chứng toàn thân

Biểu hiện toàn thân:

• Cơ thể cảm thấy mệt mỏi và không có cảm giác thèm ăn.
• Cơ thể giảm cân nhanh chóng mà không rõ nguyên nhân.
• Sốt: Hầu hết người mắc lao phổi thường có biểu hiện sốt nhẹ kéo dài. Sốt thường xảy ra vào buổi chiều tối hoặc ban đêm, đôi khi có thể gặp sốt cao kèm theo triệu chứng rét run;
• Đổ mồ hôi nhiều khi ngủ vào ban đêm.
• Nữ giới có thể gặp rối loạn kinh nguyệt hoặc mất kinh nguyệt;
• Một số dấu hiệu của thiếu máu: da nhợt nhạt, xanh xao, buồn nôn, đau đầu, chóng mặt,...

Triệu chứng ở đường hô hấp

Tùy vào tình trạng sức khỏe của từng người, một số triệu chứng do bệnh lao phổi gây ra ở đường hô hấp có thể xuất hiện như:

• Ho khan: Ban đầu lao phổi khiến bệnh nhân có biểu hiện ho nhưng tần suất ít, nhiều người vì vậy mà chủ quan không để ý đến tình trạng này. Ho khan có thể đi kèm với sốt nhẹ (nếu hiện tượng ho kèm sốt kéo dài hơn 3 tuần, có thể nghi ngờ bệnh nhân đã bị lao phổi).
• Ho có đờm: Ho kèm đờm trắng nhưng lượng đờm ít.
• Ho ra máu: Đôi khi là đờm lẫn máu nhưng thời gian đầu chưa đáng kể. Vào giai đoạn nghiêm trọng hơn, khi bệnh diễn biến nặng, có thể dẫn đến thiếu máu và thậm chí là tắc nghẽn phế quản.
• Khó thở: Là do vi khuẩn và dịch đờm tích tụ quá nhiều trong phổi, vị trí tổn thương do lao lan rộng, bệnh nhân đôi khi có biểu hiện thở rít.
• Đau tức ngực: Cơn đau xuất hiện khi bệnh nhân ho hoặc hít sâu.

Các xét nghiệm chẩn đoán lao phổi

Sau đây là các xét nghiệm được dùng để chẩn đoán lao phổi:

Chụp X-quang phổi

Kỹ thuật này hỗ trợ đánh giá mức độ tổn thương và sự thâm nhiễm của phổi, cùng việc đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị. Ở những bệnh nhân mắc bệnh lao phổi, hình ảnh X-quang sẽ cho thấy các dấu hiệu như nốt, thâm nhiễm, hang và xơ phổi, với phần phế trường bị co rút khoảng một nửa, ảnh hưởng tới một hoặc cả hai bên phổi. Đây không chỉ là phương pháp để xác định sơ bộ bệnh lao phổi, mà còn là công cụ xét nghiệm hình ảnh được sử dụng suốt quá trình điều trị của bệnh nhân.

Xét nghiệm Xpert MTB/RIF

Đây là một phương pháp xét nghiệm sinh học phân tử được sử dụng để chẩn đoán lao phổi hoặc để xác định kháng thuốc Rifampicin. Phương pháp này được đánh giá là đơn giản khi thực hiện, cho kết quả chính xác và có thời gian trả kết quả nhanh.

Nhuộm soi đờm tìm AFB

Xét nghiệm AFB (Acid Fast Bacillus) là phương pháp chẩn đoán lao phổi dựa trên mẫu đờm của bệnh nhân. Bác sĩ sử dụng kỹ thuật nhuộm soi Ziehl-Neelsen trên kính hiển vi để trực tiếp tìm kiếm vi khuẩn lao qua các dấu vết được nhuộm.

Mẫu bệnh phẩm gồm hai mẫu đờm, trong đó mẫu đờm thứ nhất phải được lấy ít nhất hai giờ trước mẫu đờm thứ hai. Trường hợp bệnh nhân không thể ho hoặc khạc đờm, bác sĩ sẽ lấy mẫu dịch dạ dày sáng sớm để thay thế.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm:

• AFB (+): Là dương tính với vi khuẩn lao, cho thấy bệnh nhân đã bị nhiễm lao phổi. Để khẳng định kết quả này, ít nhất một mẫu bệnh phẩm (dịch đờm, dịch dạ dày, dịch phế quản) phải có kết quả soi AFB dương tính.
• AFB (-): Là khi bệnh nhân có ít nhất hai mẫu đờm có kết quả âm tính. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần được chỉ định điều trị bằng kháng sinh và theo dõi các biểu hiện của bệnh. Nếu triệu chứng không thuyên giảm, bệnh nhân cần làm lại xét nghiệm với hai mẫu đờm. Nếu có ít nhất một mẫu dương tính, kết quả được kết luận là dương tính. Nếu cả hai mẫu đều âm tính, kết quả được kết luận là âm tính.

Nhìn chung, những bệnh nhân nghi ngờ có khả năng mắc lao phổi đều nên tiến hành xét nghiệm dịch đờm để xác định vi khuẩn lao. Các kỹ thuật như nhuộm huỳnh quang soi dưới ánh sáng cực tím hoặc phương pháp Ziehl-Neelsen thường được áp dụng trong xét nghiệm này.

Nuôi cấy tìm vi khuẩn lao

Đây là phương pháp truyền thống nuôi cấy vi khuẩn lao trong môi trường thạch đặc, mất khoảng 3 - 4 tuần để có kết quả chẩn đoán. Hiện nay, xét nghiệm MGIT - BACTEC giúp rút ngắn thời gian nuôi cấy xuống còn 2 tuần.

Nhược điểm của kỹ thuật nuôi cấy vi khuẩn lao là chỉ có thể thực hiện tại các cơ sở y tế được trang bị đầy đủ và đáp ứng các điều kiện xét nghiệm nghiêm ngặt, do phương pháp này đòi hỏi nhiều thời gian và quy trình phức tạp.

Ngoài những phương pháp chẩn đoán lao phổi kể trên, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán khác như xét nghiệm máu (hoặc xét nghiệm IGRAs), phản ứng Tuberculin,...

Các loại xét nghiệm chẩn đoán lao phổi có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Chúng không chỉ giúp phát hiện nguy cơ mắc bệnh mà còn theo dõi diễn tiến của bệnh lao phổi và đánh giá đáp ứng của bệnh nhân với các phương pháp điều trị.

Việc thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán lao phổi cần được tiến hành tại các đơn vị y tế uy tín và chất lượng. Việc lựa chọn địa chỉ thăm khám phù hợp cũng là mối quan tâm hàng đầu của nhiều bệnh nhân.

Hy vọng qua bài viết trên bạn sẽ nắm rõ được các xét nghiệm chẩn đoán lao phổi. Việc sớm nhận diện và can thiệp vào bệnh lao phổi không chỉ cứu sống mà còn giảm thiểu sự lây lan của bệnh trong cộng đồng. Đây là một thách thức lớn nhưng cũng là một cơ hội để cải thiện sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Xem thêm:

• Bệnh lao có di truyền không? Làm thế nào ngăn ngừa lây nhiễm bệnh lao?
• Các xét nghiệm chẩn đoán lao phổi và khi nào cần thực hiện