Màng tim và các bệnh lý liên quan

Màng tim, hay còn gọi là ngoại tâm mạc, là một trong những bộ phận quan trọng nhưng ít được nhắc đến trong cơ thể con người. Màng tim như một lớp áo giáp bảo vệ cho trái tim, màng tim không chỉ giữ vai trò bảo vệ mà còn giúp giảm ma sát và ngăn ngừa các vấn đề tiềm ẩn trong quá trình tim hoạt động.

Cấu trúc màng tim

Màng tim, còn gọi là ngoại tâm mạc, là lớp màng mỏng bao bọc quanh tim và các mạch máu lớn bao gồm động mạch chủ, tĩnh mạch chủ và động mạch phổi. Bên trong màng tim chứa đầy một lượng nhỏ chất lỏng giúp bôi trơn và giảm ma sát khi tim co bóp.

Về vị trí, tim và màng ngoài tim nằm phía sau xương ức, trong một vùng ở giữa khoang ngực gọi là trung thất.

Màng ngoài tim đóng vai trò như một lớp bảo vệ bên ngoài của tim, hỗ trợ trái tim, giúp giảm ma sát giữa tim và các cấu trúc xung quanh khi tim co bóp. Màng tim không chỉ giữ cho tim ổn định trong lồng ngực mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì áp lực và hạn chế sự giãn nở quá mức của tim.

Màng ngoài tim được chia thành ba lớp chính: Sợi màng ngoài tim, màng ngoài tim thành và màng ngoài tim tạng.

• Sợi màng ngoài tim: Là túi xơ bên ngoài bao phủ trái tim, có chức năng bảo vệ tim và giữ tim cố định trong khoang ngực. Sợi màng ngoài tim gắn vào xương ức bằng các dây chằng xương ức. Sợi màng ngoài tim giúp bảo vệ tim khỏi nhiễm trùng có thể lây lan từ các cơ quan lân cận như phổi.
• Màng ngoài tim thành: Lớp giữa của màng ngoài tim, nằm giữa sợi màng ngoài tim và màng ngoài tim tạng. Màng ngoài tim thành kết nối liên tục với sợi màng ngoài tim, cung cấp thêm một lớp cách nhiệt cho tim, bảo vệ tim khỏi các tác động cơ học từ bên ngoài.
• Màng ngoài tim tạng: Là lớp bên trong của màng ngoài tim và cũng là lớp ngoài của thành tim. Màng ngoài tim tạng gọi là nội tâm mạc, lớp này bảo vệ các lớp tim bên trong và hỗ trợ sản xuất dịch màng tim. Lá tạng ngoại tâm mạc bao gồm các sợi đàn hồi, mô liên kết và mô mỡ, giúp hỗ trợ và bảo vệ các lớp tim bên trong.

Chức năng của màng tim

Màng ngoài tim đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì hoạt động hiệu quả của trái tim. Các chức năng chính của màng ngoài tim bao gồm:

• Giữ cho cấu trúc của tim tốt hơn: Màng ngoài tim giúp giữ tim ở vị trí cố định trong khoang ngực, đảm bảo cấu trúc của tim luôn ổn định và không bị lệch lạc.
• Hạn chế sự dịch chuyển của tim trong lồng ngực: Màng ngoài tim ngăn chặn tim di chuyển quá mức khi cơ thể vận động hoặc thay đổi tư thế, giúp duy trì vị trí và chức năng bình thường của tim.
• Bảo vệ tim khỏi bị chấn thương cơ học và nhiễm trùng từ các vùng lân cận: Lớp sợi của màng ngoài tim cung cấp một hàng rào bảo vệ chống lại các chấn thương vật lý và ngăn ngừa nhiễm trùng lan từ các cơ quan lân cận như phổi.
• Ngăn tim giãn quá mức khi tăng đột ngột thể tích trong tim: Màng ngoài tim giúp hạn chế sự giãn nở quá mức của tim, đặc biệt trong các tình huống tăng đột ngột thể tích trong tim như hở động mạch chủ hoặc hở van hai lá cấp. Điều này giúp duy trì áp lực và thể tích ổn định trong tim.
• Dịch màng ngoài tim là chất bôi trơn và giảm ma sát bề mặt tim: Dịch màng ngoài tim, với chức năng bôi trơn, giúp giảm ma sát giữa các lớp màng ngoài tim và bề mặt tim khi tim co bóp và thư giãn. Điều này ngăn ngừa sự mài mòn và tổn thương cho tim, đảm bảo hoạt động suôn sẻ và hiệu quả.

Nhờ vào các chức năng đa dạng và quan trọng này, màng ngoài tim không chỉ bảo vệ mà còn hỗ trợ tim trong quá trình thực hiện nhiệm vụ bơm máu đến toàn bộ cơ thể.

Các bệnh lý liên quan đến màng tim

Một số bệnh lý liên quan đến màng tim mà bạn nên lưu ý bao gồm:

Viêm màng tim

Viêm màng ngoài tim là tình trạng viêm nhiễm ở màng ngoài tim, thường kèm theo ứ dịch trong khoang màng ngoài tim. Đây là một bệnh lý có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng trong nhiều trường hợp, nguyên nhân không rõ ràng và bệnh xuất hiện tự phát.

Triệu chứng của viêm màng tim:

• Đau ngực: Thường là đau nhói, có thể lan lên vai trái và cổ.
• Khó thở: Đặc biệt khi nằm xuống hoặc khi hít thở sâu.
• Mệt mỏi và sốt nhẹ.
• Tim đập nhanh hoặc không đều.

Nguyên nhân thường là do vi khuẩn, virus hoặc nấm; do mắc bệnh tự miễn như lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp; do tai nạn hoặc sau phẫu thuật tim.

Tràn dịch màng tim

Nguyên nhân gây tràn dịch màng tim là do:

• Viêm màng tim: Do vi khuẩn, virus, hoặc bệnh tự miễn.
• Chấn thương: Từ tai nạn, phẫu thuật hoặc các thủ thuật y tế.
• Bệnh lý tim mạch: Suy tim, nhồi máu cơ tim.
• Ung thư: Ung thư màng tim hoặc di căn từ nơi khác.
• Bệnh lý khác: Suy thận, suy giáp, nhiễm trùng toàn thân

Thông thường các triệu chứng của tràn dịch màng tim như: Khó thở đặc biệt là khi nằm xuống hoặc vận động, đau ngực, tim đập nhanh hoặc không đều, sưng phù ở chân hoặc bụng, mệt mỏi. Các triệu chứng này không đặc hiệu nên việc chẩn đoán thường sẽ dựa vào các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh bằng CT-MRI, X-quang, đo điện tim,...

U màng tim

Có hai loại u phổ biến là u lành tính và u ác tính. Trong đó u lành tính là các khối u mỡ hoặc khối u từ cơ tim. Khối u ác tính trong màng tim phát triển từ tế bào màng tim hoặc do ung thư di căn từ các cơ quan khác.

Các khối u dù lành tính hay ác tính cũng gây ra các vấn đề khó thở do chèn ép tim, gây ra loạn nhịp tim. Để xác định khối u là lành tính hay ác tính cũng như có hướng điều trị thì phương pháp sinh thiết là thích hợp nhất. Thêm vào đó sẽ hỗ trợ chẩn đoán chính xác bằng hình ảnh và xét nghiệm cận lâm sàng.

Như vậy bài viết trên đã thông tin cho bạn về màng tim và các bệnh lý liên quan. Những vấn đề liên quan đến màng tim đòi hỏi sự chú ý đặc biệt và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Xem thêm:

• Thông tin về kỹ thuật chọc hút dịch màng tim
• Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị tràn dịch màng ngoài tim
• Khi nào cần dẫn lưu dịch màng ngoài tim?