Chu kì hoạt động của tim và các bệnh liên quan cần biết

Chu kỳ hoạt động của tim không chỉ là một quá trình cơ học mà đó còn là nhịp điệu của cuộc sống. Mỗi nhịp tim thể hiện sự tương tác phức tạp của các quá trình sinh lý nhằm duy trì sự lưu thông của máu, rất quan trọng cho sự sống còn và sức khỏe. Hiểu về chu kỳ hoạt động của tim không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc về cách cơ thể chúng ta hoạt động mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì sức khỏe tim mạch thông qua lựa chọn lối sống và chăm sóc sức khỏe thường xuyên.

Tổng quan về chu kỳ hoạt động của tim

Trong cơ thể của con người chúng ta, hệ thống tuần hoàn bao gồm tim và một mạng lưới mạch máu phức tạp (cả động mạch và tĩnh mạch). Chức năng chính của nó là duy trì lưu lượng máu không bị gián đoạn khắp cơ thể. Tim hoạt động như một chiếc máy bơm, đưa máu qua các mạch này theo một vòng liên tục để cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho các mô và loại bỏ các chất thải.

Cơ chế chu kỳ hoạt động của tim

Chu kỳ hoạt động của tim là chuỗi các sự kiện xảy ra khi tim đập, bao gồm:

Tâm trương

Giai đoạn này bắt đầu khi cơ tim thư giãn, cho phép buồng tim (tâm nhĩ và tâm thất) chứa đầy máu. Trong thời kỳ tâm trương, tâm thất chứa hầu hết lượng máu mà chúng sẽ bơm ra trong giai đoạn tiếp theo.

Tâm thu

Sau tâm trương, tâm thu xảy ra khi cơ tim co bóp, đẩy máu ra khỏi tâm thất. Sự co bóp bắt đầu ở tâm nhĩ, đẩy máu vào tâm thất và nhanh chóng theo sau là sự co bóp của tâm thất, đẩy máu vào động mạch.

Tầm quan trọng của chu kỳ tim

Tính chất nhịp nhàng và đều đặn của chu kỳ hoạt động của tim là điều cần thiết để đảm bảo lưu lượng máu. Mỗi chu kỳ sẽ đảm bảo máu giàu oxy được phân phối đến cơ thể trong khi carbon dioxide và các chất thải trao đổi chất khác được mang đi đào thải. Độ chính xác của chu trình đảm bảo rằng mỗi bộ phận của cơ thể đều nhận được các nguồn cần thiết để hoạt động bình thường.

Hậu quả của chức năng tim bị gián đoạn

Nếu chu kỳ hoạt động của tim bị gián đoạn, dù chỉ trong một thời gian ngắn, hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe có thể xảy ra. Ngưng tuần hoàn, tức là khi máu ngừng lưu thông, có thể dẫn đến tổn thương não trong vòng bốn phút do thiếu oxy. Điều này nhấn mạnh tính chất quan trọng của việc can thiệp y tế kịp thời trong các trường hợp ngừng tim để ngăn ngừa tổn thương không thể phục hồi.

Các giai đoạn chu kỳ hoạt động của tim

Chu kỳ tim là một quá trình phức tạp đảm bảo tim hoạt động hiệu quả, bơm máu đi khắp cơ thể. Chu kỳ này được chia thành ba giai đoạn chính, mỗi giai đoạn đều quan trọng để duy trì nhịp tim và sức khỏe tim mạch tổng thể.

Giai đoạn tâm nhĩ

Chu kỳ hoạt động của tim bắt đầu với giai đoạn tâm thu nhĩ, khi tâm nhĩ co lại. Sự co bóp này làm tăng áp lực trong tâm nhĩ lên trên tâm thất, dẫn đến việc mở van nhĩ thất và truyền máu từ tâm nhĩ đến tâm thất. Khoảng 35% lượng máu trong tâm nhĩ được đẩy vào tâm thất trong giai đoạn này, kéo dài khoảng 0,10 giây. Sau giai đoạn  tâm nhĩ co bóp thì tâm nhĩ sẽ giãn ra trong phần còn lại của chu kỳ.

Giai đoạn tâm thu thất

Sau tâm thu nhĩ, tâm thất bắt đầu co bóp trong giai đoạn được gọi là giai đoạn tâm thu thất. Giai đoạn này được chia thành hai thời kỳ rõ rệt:

Giai đoạn co đồng thể tích

Kéo dài khoảng 0,05 giây, trong giai đoạn này, tâm thất co với van nhĩ thất đóng và van động mạch chưa mở, khiến áp lực tâm thất tăng mạnh mà không tống máu ra ngoài.

Giai đoạn tống máu

Khi áp suất tâm thất vượt quá áp suất động mạch, các van động mạch sẽ mở ra, cho phép máu thoát ra khỏi động mạch. Khoảng thời gian này kéo dài khoảng 0,25 giây và được chia thành:

• Giai đoạn tống máu nhanh: Kéo dài khoảng 0,09 giây, trong đó khoảng 80% máu được tống ra khỏi tâm thất.
• Giai đoạn tống máu chậm: Giai đoạn này diễn ra sau giai đoạn tống máu nhanh và kéo dài khoảng 0,16 giây, trong đó 20% máu còn lại được đẩy ra ngoài.

Mặc dù tâm thất trái có thành dày hơn và lực co bóp mạnh hơn so với bên phải, nhưng cả hai tâm thất đều bơm được lượng máu gần như bằng nhau do sức cản của tuần hoàn hệ thống và tuần hoàn phổi khác nhau.

Giai đoạn tâm trương hoàn chỉnh

Giai đoạn cuối cùng của chu kỳ tim là giai đoạn tâm trương toàn bộ, được đánh dấu bằng sự bắt đầu giãn ra của tâm thất trong khi tâm nhĩ vẫn đang tiếp tục giãn. Giai đoạn này cho phép các buồng tim được nạp đầy máu. Khi áp suất tâm thất giảm xuống dưới áp suất trong động mạch, các van động mạch sẽ đóng lại và máu được hút từ tâm nhĩ xuống tâm thất theo hai thì:

• Làm đầy tâm thất nhanh: Lượng máu được đưa nhanh vào tâm thất đang thư giãn.
• Làm đầy tâm thất chậm: Tiếp tục dần dần của quá trình làm đầy.

Giai đoạn này kéo dài khoảng 0,4 giây, cung cấp khoảng 65% lưu lượng máu từ tâm nhĩ đến tâm thất. Giai đoạn tâm trương toàn bộ sẽ kết thúc với việc tâm thất vẫn thư giãn và chuẩn bị cho chu kỳ tim tiếp theo khi tâm nhĩ bắt đầu co lại.

Các bệnh liên quan đến chu kỳ hoạt động của tim

Chu kỳ hoạt động của tim là một quá trình phức tạp. Chu kỳ này diễn ra trơn tru và nhịp nhàng chính là nền tảng để duy trì sự sống, bơm máu quan trọng đến mọi bộ phận của cơ thể. Tuy nhiên, nhiều bệnh khác nhau có thể làm gián đoạn chu kỳ hoạt động của tim, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe.

Sau đây là một số bệnh thường gặp ảnh hưởng đến chu kỳ hoạt động của tim:

Rối loạn nhịp tim

Chứng rối loạn nhịp tim làm gián đoạn tốc độ hoặc nhịp điệu bình thường của nhịp tim. Nó có thể khiến tim đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều.

Triệu chứng

Bệnh nhân có thể bị đánh trống ngực, chóng mặt, khó thở và đau ngực.

Nguyên nhân

Các nguyên nhân phổ biến bao gồm bệnh tim mạch, huyết áp cao, các vấn đề về tuyến giáp và tác dụng phụ của thuốc.

Bệnh nhĩ thất

Bệnh này ảnh hưởng đến nút nhĩ thất - một phần quan trọng của hệ thống dẫn điện của tim, có chức năng điều phối thời gian co bóp của cơ tim.

Triệu chứng

Các triệu chứng thường bao gồm đau ngực, mệt mỏi, khó thở và chóng mặt.

Nguyên nhân

Các nguyên nhân có thể bao gồm bệnh van tim, viêm tim mãn tính (viêm tim), vàng da và tăng áp lực tĩnh mạch.

Bệnh van tim

Bệnh van tim xảy ra khi một hoặc nhiều van tim không hoạt động bình thường, làm gián đoạn lưu lượng máu do đóng hoặc mở không đúng cách.

Triệu chứng

Tình trạng này thường biểu hiện bằng mệt mỏi, đau ngực, khó thở và trong trường hợp nặng có thể ngất xỉu.

Nguyên nhân

Nguyên nhân có thể bao gồm viêm van tim, bệnh thoái hóa và vôi hóa van tim.

Tăng huyết áp

Tăng huyết áp, hay huyết áp cao, liên quan đến việc tăng áp lực trong động mạch, có thể làm tim căng thẳng và cuối cùng làm tim yếu đi.

Triệu chứng

Thường được gọi là "kẻ giết người thầm lặng", cao huyết áp có thể không biểu hiện triệu chứng rõ ràng nhưng có thể biểu hiện dưới dạng đau đầu, mệt mỏi hoặc đau ngực khi mức độ bệnh nghiêm trọng.

Nguyên nhân

Các yếu tố góp phần bao gồm chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu tập thể dục, béo phì và yếu tố di truyền.

Bệnh cơ tim

Căn bệnh này khiến cơ tim trở nên to, dày hoặc cứng, ảnh hưởng đến khả năng bơm máu hiệu quả của tim.

Triệu chứng

Các triệu chứng thường gặp bao gồm khó thở, mệt mỏi và sưng tấy ở chân do tích tụ chất lỏng.

Nguyên nhân

Có thể do huyết áp cao mãn tính, nhịp tim nhanh mãn tính và một số loại thuốc.

Tóm lại, chu kỳ hoạt động của tim diễn ra nhịp nhàng sẽ đảm bảo máu được bơm hiệu quả để duy trì sự sống. Sự gián đoạn chu kỳ tim do những căn bệnh kể trên gây ra có thể dẫn đến chất lượng cuộc sống giảm sút và tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như suy tim hoặc ngừng tim đột ngột. Mỗi giai đoạn của chu kỳ tim đều rất quan trọng, bất kỳ sự bất thường nào trong chu kỳ đều có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng cung cấp máu cho cơ thể của tim. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu, triệu chứng của các bệnh liên quan đến chu kỳ hoạt động của tim là điều cần thiết để điều trị kịp thời và hiệu quả. 

Xem thêm: Cách mắc điện tim, gắn điện cực cho máy đo điện tim