Mẫu máu bị vỡ hồng cầu ảnh hưởng như thế nào đến kết quả xét nghiệm?

Bạn có bao giờ thắc mắc rằng, tại sao cùng một xét nghiệm máu, nhưng kết quả lại có thể thay đổi thất thường? Liệu có "kẻ thù" nào ẩn nấp, âm thầm che giấu những sai sót trong kết quả xét nghiệm, ảnh hưởng đến quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh? Câu trả lời chính là máu bị vỡ hồng cầu, hay còn gọi là tan huyết - một hiện tượng tưởng chừng như hiếm gặp nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Vậy mẫu máu bị vỡ hồng cầu ảnh hưởng như thế nào đến kết quả xét nghiệm? Mời bạn tham khảo qua bài viết dưới đây nhé!

Vỡ hồng cầu là gì?

Vỡ hồng cầu, hay còn gọi là tan huyết, là hiện tượng tế bào hồng cầu (hồng cầu) trong máu bị vỡ ra, giải phóng hemoglobin vào trong huyết tương. Hemoglobin là protein trong hồng cầu có chức năng vận chuyển oxy từ phổi đến các mô trong cơ thể. Việc vỡ hồng cầu có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả xét nghiệm, đặc biệt là trong các xét nghiệm liên quan đến sự hiện diện và số lượng hồng cầu.

Có hai loại vỡ hồng cầu chính:

• Vỡ hồng cầu nội mạch: Xảy ra khi hồng cầu bị vỡ bên trong mạch máu.
• Vỡ hồng cầu ngoại mạch: Xảy ra khi hồng cầu bị vỡ bên ngoài mạch máu, ví dụ như trong lá lách.

Nguyên nhân xảy ra vỡ hồng cầu

Vỡ hồng cầu, hay còn gọi là tan huyết, xảy ra khi "lá chắn" bảo vệ tế bào hồng cầu - màng tế bào - bị tổn thương, dẫn đến giải phóng hemoglobin và các thành phần bên trong tế bào vào dòng máu. Tưởng chừng như đơn giản, nhưng vỡ hồng cầu lại ẩn chứa vô vàn nguyên nhân, được chia thành những nhóm chính sau:

Nguyên nhân di truyền

Mẫu máu bị vỡ hồng cầu do nguyên nhân di truyền bao gồm:

• Thiếu máu tan huyết di truyền: Là nhóm bệnh lý do đột biến gen ảnh hưởng đến cấu trúc hoặc chức năng của hồng cầu, khiến hồng cầu dễ bị vỡ. Một số bệnh thiếu máu tan huyết di truyền phổ biến bao gồm: Bệnh hồng cầu hình liềm, khi đó hồng cầu có hình dạng giống lưỡi liềm, cứng và dễ bị vỡ; bệnh thalassemia do thiếu hụt một hoặc hai chuỗi globin trong hemoglobin, khiến hồng cầu yếu và dễ bị vỡ; bệnh thiếu men G6PD do thiếu hụt men G6PD, một loại enzyme giúp bảo vệ hồng cầu khỏi bị oxy hóa.
• Spherocytosis di truyền: Do đột biến gen ảnh hưởng đến hình dạng của hồng cầu, khiến hồng cầu có hình dạng cầu nhỏ và dễ bị vỡ.

Nguyên nhân mắc phải

Mẫu máu bị vỡ hồng cầu do nguyên nhân mắc phải bao gồm:

• Nhiễm trùng: Một số loại vi khuẩn và ký sinh trùng có thể tấn công và phá hủy hồng cầu, dẫn đến tan máu. Ví dụ: Sốt rét do ký sinh trùng Plasmodium gây ra; nhiễm trùng do một số loại vi khuẩn như Clostridium perfringens và Staphylococcus aureus gây ra.
• Thuốc men: Một số loại thuốc, chẳng hạn như penicillin và quinine, có thể gây ra tan máu ở một số người.
• Thuyên tắc mạch máu: Xảy ra khi máu không thể lưu thông bình thường trong mạch máu, khiến hồng cầu bị vỡ.
• Chấn thương: Chấn thương do tai nạn hoặc phẫu thuật có thể làm vỡ hồng cầu.
• Ung thư máu: Một số loại ung thư máu, chẳng hạn như bệnh bạch cầu cấp tính, có thể dẫn đến tan máu.
• Bệnh tự miễn: Một số bệnh tự miễn, chẳng hạn như lupus ban đỏ và hội chứng Evans, có thể tấn công và phá hủy hồng cầu.
• Tăng lách: Lá lách to có thể phá hủy hồng cầu bình thường.
• Nhiễm độc chì: Chì có thể gây ra tan máu bằng cách làm hỏng hồng cầu.

Nguyên nhân khác

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ vỡ hồng cầu, bao gồm:

• Tiếp xúc với độc tố: Một số hóa chất độc hại, như chì và asen, có thể gây tổn thương hồng cầu.
• Cao huyết áp: Cao huyết áp kéo dài có thể làm tổn thương các mạch máu nhỏ, dẫn đến vỡ hồng cầu.
• Mất nước: Mất nước nghiêm trọng có thể khiến hồng cầu co lại và vỡ.

Biểu hiện khi bị vỡ hồng cầu

Vỡ hồng cầu có thể diễn ra âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng, hoặc có thể biểu hiện qua một số dấu hiệu sau:

• Sợ hãi: Da xanh xao, vàng da, niêm mạc nhợt nhạt.
• Mệt mỏi: Cơ thể luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng.
• Thiếu hụt hơi thở: Khó thở, đặc biệt khi gắng sức.
• Đau bụng: Đau bụng, đặc biệt là ở vùng gan hoặc lách.
• Sốt: Sốt cao, thường kèm theo rét run.
• Nước tiểu sẫm màu: Nước tiểu có màu nâu sẫm hoặc đỏ.

Ảnh hưởng của mẫu máu bị vỡ hồng cầu đến kết quả xét nghiệm

Mẫu máu bị vỡ hồng cầu, hiện tượng này có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của nhiều xét nghiệm máu theo các cơ chế sau:

Giải phóng các thành phần tế bào máu vào huyết tương hoặc huyết thanh: Hiện tượng vỡ hồng cầu (tan huyết) dẫn đến giải phóng các thành phần tế bào máu vào môi trường ngoại bào, cụ thể là huyết tương hoặc huyết thanh. Một số thành phần tế bào có nồng độ cao gấp 10 lần so với môi trường ngoại bào, do đó khi xảy ra tan huyết, nồng độ của các thành phần này trong huyết tương/huyết thanh sẽ tăng đột biến. Ví dụ điển hình là kali (K+), Aspartate aminotransferase (AST), Lactate dehydrogenase (LDH).

Nhiễu quang phổ/đo màu do hemoglobin: Hemoglobin là protein trong hồng cầu có khả năng vận chuyển oxy từ phổi đến các mô trong cơ thể. Hemoglobin có khả năng hấp thụ ánh sáng mạnh ở bước sóng 415 nm. Đặc điểm này có thể gây nhiễu trong một số phương pháp xét nghiệm đo độ hấp thụ ánh sáng sử dụng bước sóng gần với 415 nm, ví dụ như 410 nm, 540 nm và 580 nm.

Nhiễu hóa học: Nhiễu hóa học có thể xảy ra khi các thành phần trong tế bào máu ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến quá trình đo lường các chất phân tích trong xét nghiệm. Ví dụ, adenylate kinase phát sinh từ hồng cầu có thể dẫn đến tăng Creatine kinase và CK-MB. Hemoglobin tự do, kèm theo hoạt động giả của nó như peroxidase, có thể ức chế quá trình hình thành màu diazonium. Các men protease phát sinh từ tế bào có thể làm giảm hoạt động của các yếu tố đông máu và tăng hình thành các sản phẩm tách fibrin. Hemoglobin cũng có thể gây nhiễu khi phản ứng với một hoặc nhiều thành phần của các thuốc thử trong quá trình xét nghiệm.

Vỡ hồng cầu có thể ảnh hưởng đáng kể đến độ chính xác của nhiều xét nghiệm máu. Để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, quan trọng phải đảm bảo lấy mẫu máu một cách cẩn thận và không làm hỏng hồng cầu. Nếu có nghi ngờ về mẫu máu bị vỡ hồng cầu, việc lặp lại xét nghiệm hoặc kiểm tra mẫu máu mới có thể được yêu cầu. Hy vọng bài viết trên của Nhà thuốc Long Châu sẽ hữu ích đối với bạn.

Xem thêm: 

• Hồng cầu rửa và những thông tin truyền máu bạn nên biết
• Thiếu hồng cầu có nguy hiểm không?