Mối liên hệ giữa béo phì và bệnh tiểu đường type 2

Béo phì và bệnh tiểu đường type 2 là hai tình trạng thường gặp và có mối liên hệ mật thiết với nhau. Khi cân nặng vượt quá mức cho phép, nguy cơ mắc tiểu đường type 2 cũng tăng lên đáng kể, do ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa và điều hòa đường huyết. Cả hai bệnh lý này đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Vì vậy, để phòng ngừa hiệu quả, mỗi người cần chú ý duy trì cân nặng hợp lý và xây dựng lối sống khoa học.

Tỉ lệ mắc bệnh béo phì và tiểu đường type 2

Khi tình trạng béo phì gia tăng nhanh chóng, số ca mắc tiểu đường type 2 cũng có xu hướng tăng theo. Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vào năm 2000, toàn cầu có khoảng 171 triệu người mắc tiểu đường, và con số này được dự đoán sẽ tăng lên 366 triệu vào năm 2030. Riêng tại Việt Nam, Bộ Y tế cho biết, hiện có hơn 5 triệu người đang sống chung với căn bệnh này.

Hơn 80% người trưởng thành mắc bệnh tiểu đường type 2 cũng bị thừa cân hoặc béo phì. Tại Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành thừa cân, béo phì chiếm khoảng 25% dân số và tỷ lệ đái tháo đường là khoảng 2% dân số.

Số người mắc tiểu đường type 2 đang tăng nhanh và có xu hướng trẻ hóa, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển và cả những nước phát triển. Nguyên nhân chính là do sự thay đổi trong lối sống khi đời sống vật chất được cải thiện: Chế độ ăn nhiều năng lượng nhưng ít dinh dưỡng, ít vận động thể chất, dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì và tăng nguy cơ mắc tiểu đường.

Mối liên hệ giữa béo phì và bệnh tiểu đường type 2 là gì?

Béo phì và bệnh tiểu đường type 2 đều là các bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh trong thời gian dài, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không kiểm soát tốt. Trong số các yếu tố nguy cơ gây bệnh tiểu đường type 2, thừa cân và béo phì được xem là yếu tố nổi bật và phổ biến nhất hiện nay.

Việc xác định béo phì thường dựa vào chỉ số BMI (cân nặng chia cho bình phương chiều cao), với ngưỡng ≥ 23.0 được xem là thừa cân, ngoài ra còn có các mức phân loại béo phì độ I và độ II (theo phân loại BMI dành cho người châu Á - IDI & WPRO). Bên cạnh đó, vòng eo cũng là một chỉ số quan trọng, vì mỡ bụng có liên quan mật thiết đến nguy cơ rối loạn chuyển hóa. Vòng eo > 80cm ở nữ và > 90cm ở nam được xem là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ cao.

Béo phì làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2 do ảnh hưởng đến quá trình điều hòa insulin. Khi cơ thể tích tụ quá nhiều mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng, tình trạng kháng insulin dễ xảy ra, nghĩa là insulin vẫn có mặt nhưng không hoạt động hiệu quả để chuyển đổi glucose (đường) thành năng lượng. Ban đầu, tuyến tụy tăng sản xuất insulin để bù đắp, nhưng về lâu dài, tụy bị suy yếu và không còn đủ khả năng tiết insulin, dẫn đến rối loạn đường huyết. Ngoài ra, béo phì còn đi kèm với các thành phần của hội chứng chuyển hóa như rối loạn lipid máu, tăng huyết áp và rối loạn dung nạp glucose, càng làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh. Đặc biệt, trong lối sống hiện đại ít vận động và ăn uống dư thừa năng lượng, nguy cơ này càng trở nên rõ rệt.

Cách cải thiện tình trạng tiểu đường cho người béo phì

Người béo phì nên giảm cân để giảm lượng mỡ tích trữ trong cơ thể, từ đó cải thiện tình trạng kháng insulin và giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả hơn. Nếu giảm được 5-10% trọng lượng cơ thể ban đầu, người bệnh có thể cải thiện rõ rệt khả năng điều hòa đường máu.

Để điều trị và phòng ngừa tiểu đường type 2 ở người béo phì, nên áp dụng các biện pháp sau:

• Kiểm soát cân nặng: Tránh tăng cân ngoài ý muốn, duy trì cân nặng ổn định. Giảm 5 - 10% trọng lượng cơ thể giúp cải thiện tình trạng kháng insulin và kiểm soát đường huyết hiệu quả.
• Ăn uống hợp lý: Tăng cường thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, củ quả, trái cây tươi. Hạn chế thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột tinh chế và chất béo bão hòa. Tránh các chất kích thích như rượu, bia và thuốc lá.
• Tăng cường vận động: Tập luyện thể dục thể thao đều đặn như đi bộ, đạp xe, bơi lội, cầu lông,... Duy trì thói quen vận động hằng ngày để hỗ trợ tiêu hao năng lượng dư thừa.
• Tuân thủ điều trị: Thực hiện đúng theo hướng dẫn và phác đồ điều trị từ bác sĩ chuyên khoa.
• Phòng ngừa chủ động: Người béo phì dù chưa mắc tiểu đường vẫn thuộc nhóm nguy cơ cao do kháng insulin. Cần có kế hoạch ăn uống điều độ kết hợp luyện tập hợp lý để ngăn ngừa bệnh hiệu quả. Người thừa cân, béo phì trên 30 tuổi nên tầm soát bệnh tiểu đường mỗi năm.

Áp dụng đồng thời các biện pháp trên sẽ giúp người béo phì kiểm soát tốt hơn nguy cơ mắc tiểu đường type 2 và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tóm lại, mối liên hệ giữa béo phì và bệnh tiểu đường type 2 là mật thiết, không chỉ ở cơ chế bệnh sinh mà còn ở nguy cơ biến chứng và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh. Việc kiểm soát cân nặng hợp lý và duy trì lối sống lành mạnh là yếu tố then chốt trong phòng ngừa và điều trị tiểu đường type 2 hiệu quả.

Trong bối cảnh đó, sự hợp tác chiến lược giữa Hệ thống Nhà thuốc Long Châu và Công ty dược phẩm Novo Nordisk mang lại nhiều kỳ vọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc cho bệnh nhân tiểu đường và béo phì tại Việt Nam. Dự kiến, sản phẩm mới thuốc Ozempic hỗ trợ điều trị sẽ được ra mắt vào tháng 10 tới, mở ra thêm lựa chọn điều trị hiệu quả, góp phần cải thiện cuộc sống cho người bệnh.