Nhiễm Entamoeba histolytica (bệnh amip): Triệu chứng và cách phòng ngừa

Entamoeba histolytica không chỉ gây ra bệnh lỵ mà ta vẫn thường biết. Bên cạnh gây tổn thương ở đại tràng, amip này còn gây áp xe gan, bệnh amip ở phổi. Triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh amip sẽ được chúng tôi trình bày trong bài viết ở đây.

Entamoeba histolytica là gì?

Entamoeba histolytica là loại ký sinh trùng gây ra bệnh amip và vẫn là một trong ba nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ký sinh trùng trên toàn thế giới. Với việc tăng cường đi lại và di cư đến các nước phát triển, nhiễm trùng ngày càng trở nên phổ biến hơn ở các khu vực không lưu hành bệnh. Hầu hết các bệnh nhiễm trùng đều không có triệu chứng, nhưng bệnh lỵ amip có thể xảy ra với biểu hiện là đau bụng, tiêu chảy ra nước hoặc ra máu trong vài tuần, mót rặn và sụt cân.

Bên cạnh xâm nhập đại tràng, Entamoeba histolytica còn gây ra các bệnh ngoài ruột lan tỏa như áp xe gan, viêm phổi, viêm màng ngoài tim có mủ và thậm chí cả bệnh amip não. Trên toàn thế giới, người ta ước tính có tới 50 triệu người bị ảnh hưởng bởi E. histolytica, chủ yếu ở các nước đang phát triển và nó là nguyên nhân gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm. Sự lây truyền thường xảy ra qua đường ăn uống bằng nước hoặc thực phẩm bị nhiễm bệnh do bào nang amip bài tiết qua phân và thậm chí lây truyền qua đường phân - miệng trong gia đình và trong hoạt động tình dục đồng giới nam.

Entamoeba histolytica lây lan như thế nào?

Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh amip do nhiễm Entamoeba histolytica. Tình trạng này thường xảy ra ở những vùng nhiệt đới có điều kiện vệ sinh kém như không có:

• Nơi sạch sẽ để đi đại tiện (đi tiêu) hoặc đi tiểu.
• Nơi hoặc vật dụng để rửa tay.
• Nơi an toàn để xử lý nước thải hộ gia đình.

Bạn mắc bệnh amip khi một loại ký sinh trùng có tên Entamoeba histolytica (E. histolytica) xâm nhập vào hệ thống tiêu hóa của bạn. Điều này xảy ra khi bạn ăn hoặc uống thứ gì đó bị ký sinh trùng lây nhiễm. Các loài Entamoeba gây bệnh xuất hiện trên toàn thế giới và thường được tìm thấy ở các vùng nước ngọt bị nhiễm phân người. Bạn cũng có thể nhiễm ký sinh trùng vào cơ thể nếu chạm vào bề mặt có chứa trứng của ký sinh trùng rồi cho ngón tay vào miệng. Bệnh amip thường lây lan qua tiếp xúc với phân. Nguy cơ nhiễm amip sẽ cao hơn nếu:

• Sống cùng người khác ở nơi có điều kiện vệ sinh kém.
• Đi du lịch đến những nơi có điều kiện vệ sinh kém.
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
• Người bị suy giảm miễn dịch.

Ký sinh trùng E. histolytica là một sinh vật sống trong hoặc trên một sinh vật khác, được gọi là vật chủ của nó. Ký sinh trùng lấy chất dinh dưỡng từ vật chủ. Khi ký sinh trùng đẻ trứng, trứng sẽ phát triển thành nang trưởng thành bên trong vật chủ. Nếu bạn bị nhiễm ký sinh trùng này, các u nang sẽ rời khỏi cơ thể bạn qua phân. Sau đó, bất cứ ai tiếp xúc với một lượng nhỏ phân bị nhiễm bệnh của bạn cũng có thể bị nhiễm bệnh.

Triệu chứng của người bị nhiễm Entamoeba histolytica

Không phải ai bị nhiễm amip đều biểu hiện thành bệnh. Người bị nhiễm có thể không có bất kỳ triệu chứng bệnh amip nào dù amip sống trong ruột một thời gian dài, đặc biệt là khi bị nhiễm lần đầu. Hoặc họ có thể xuất hiện các triệu chứng trong vòng bốn tuần sau khi bị nhiễm trùng. Các triệu chứng của lỵ amip bao gồm: Đau bụng, tiêu chảy, có máu trong phân, sốt, buồn nôn. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tình trạng viêm đại tràng do amip này có thể dẫn đến các biến chứng như viêm đại tràng hoại tử, phình đại tràng, loét quanh hậu môn, lỗ rò hậu môn.

Những bệnh lý ngoài ruột do amip gây ra sẽ có những biểu hiện khác nhau như:

Áp xe gan do amip là biểu hiện ngoài ruột phổ biến nhất của bệnh amip: Sốt và đau nhức liên tục ở hạ sườn phải, tiêu chảy kéo dài, sụt cân và đau bụng mãn tính hơn. Ho, đau màng phổi bên phải và tràn dịch màng phổi sau đó có thể xảy ra khi bề mặt cơ hoành của gan bị tổn thương.

Phổi là cơ quan ngoài ruột phổ biến thứ hai bị ảnh hưởng: Entamoeba histolytica gây ảnh hưởng nhiều nhất đến thùy dưới hoặc thùy giữa bên phải của phổi. Bệnh nhân có biểu hiện sốt, ho ra máu, đau hạ sườn phải và đau lan xuống vai phải hoặc vùng trong xương bả vai. Áp xe phổi, lỗ rò phế quản và viêm mủ màng phổi có thể xảy ra khi áp xe gan vỡ vào khoang màng phổi.

Làm sao để phát hiện bạn có bị nhiễm Entamoeba histolytica hay không?

Khi có các triệu chứng nghi ngờ nhiễm amip, các xét nghiệm sau đây có thể được thực hiện để kiểm tra sự hiện diện của E. histolytica:

• Soi phân: Đây là xét nghiệm cơ bản dễ thực hiện và có giá thành thấp, tuy nhiên có thể có kết quả âm tính ở những người bị nhiễm Entamoeba histolytica nên có thể bỏ sót. Soi phân giúp xác định amip khi tìm thấy amip thể tự dưỡng và bào nang hoặc cả hai trong mẫu bệnh phẩm.
• Xét nghiệm miễn dịch liên kết với enzyme (ELISA) thường được thực hiện để phát hiện kháng nguyên E. histolytica trong phân.
• Sử dụng mẫu máu, xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase phân tử (PCR) có thể được thực hiện để phân biệt E. histolytica với các bệnh nhiễm trùng khác.
• Xét nghiệm các transaminase gan giúp xác định xem nhiễm trùng có lan ra ngoài ruột đến cơ quan khác hay không, chẳng hạn như gan. Khi ký sinh trùng lây lan ra ngoài ruột, chúng có thể không còn xuất hiện trong phân của bạn nữa. Bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính để tìm các tổn thương trên gan như áp xe.

Nhiễm Entamoeba histolytica được điều trị như thế nào?

Nếu các xét nghiệm phát hiện sự hiện diện của E. histolytica, bệnh amip cần phải được điều trị bất kể bạn có gặp các triệu chứng hay không. Thuốc chống amip metronidazole sẽ được sử dụng trong 10 ngày dưới dạng viên nang. Các thuốc giảm đau, chống nôn có thể được kê toa để hỗ trợ điều trị triệu chứng.

Các biện pháp phòng ngừa nhiễm Entamoeba histolytica

Vệ sinh đúng cách là chìa khóa để tránh bệnh amip. Theo nguyên tắc chung, hãy rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sau khi đi vệ sinh và trước khi xử lý thực phẩm.

Nếu bạn đang đi du lịch đến những nơi có dịch tễ nhiễm amip, hãy tuân thủ các biện pháp sau:

• Rửa kỹ trái cây và rau quả trước khi ăn;
• Tránh ăn các loại rau sống;
• Tránh sữa, phô mai hoặc các sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng khác;
• Sử dụng nước đóng chai, tốt nhất là nước máy đun sôi;
• Tránh ăn, uống đá lạnh không đảm bảo vệ sinh;
• Vệ sinh tay kỹ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

Khi bị nhiễm Entamoeba histolytica, phần lớn bệnh nhân có biểu hiện của bệnh lỵ amip. Tuy nhiên, ký sinh trùng này còn gây bệnh ở cơ quan khác như gan, phổi. Để phòng ngừa nhiễm E.histolytica cần phải ăn chín, uống sôi, tránh các thực phẩm sống có nguy cơ làm lây lan amip.