Những điều bạn cần biết về phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện là hai loại phản xạ chính trong hệ thống thần kinh. Trong chuyên mục bài viết hôm nay, Nhà thuốc Long Châu sẽ phân tích những đặc điểm giúp các bạn phân biệt được hai loại phản xạ trên. Mời bạn đọc theo dõi!

Thế nào là phản xạ?

Trước khi đi vào tìm hiểu đặc điểm của phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện thì chúng ta cùng xem phản xạ là gì? Phản xạ là phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với sự kích thích từ môi trường được điều khiển bởi hệ thần kinh. Nó bao gồm năm phần cơ bản tạo thành cung phản xạ:

• Dây thần kinh đầu vào: Chúng truyền thông tin từ dây thần kinh cảm giác hoặc dây thần kinh thực vật.
• Bộ phận cảm thụ: Nơi các phân tử cảm thụ thường đặt, bao gồm bề mặt da, da, thành mạch, bề mặt khớp, bề mặt các tạng và cơ quan trong cơ thể.
• Bộ phận đáp ứng: Là các cơ hoặc tuyến.
• Dây thần kinh đầu ra: Truyền thông tin ra dây thần kinh vận động hoặc dây thần kinh thực vật.
• Trung tâm thần kinh: Nơi xử lý và tích hợp thông tin.

Tìm hiểu về phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện đều đóng vai trò quan trọng trong cách chúng ta tương tác và thích ứng với thế giới xung quanh. Hãy cùng khám phá chi tiết hơn về hai loại phản xạ này.

Phản xạ có điều kiện

Phản xạ có điều kiện đại diện cho những phản ứng tích tụ trong quá trình sống, hình thành dưới điều kiện đặc biệt và qua quá trình rèn luyện, tích lũy. Tuy nhiên, phản xạ này có thể mất đi nếu không được thường xuyên tập luyện hoặc củng cố.

Phản xạ có điều kiện là phản ứng linh hoạt của cơ thể và môi trường, giúp con người thích nghi với thay đổi môi trường, duy trì sự cân bằng cơ thể và đề phòng trước nguy cơ tai nạn, đồng thời hỗ trợ sự phát triển cá nhân.

Ví dụ về phản xạ có điều kiện bao gồm việc sử dụng đèn khi trời tối, bật quạt khi trời nóng, mặc áo ấm vào mùa đông và dừng xe khi gặp đèn đỏ.

Phản xạ không điều kiện

Phản xạ không điều kiện là hiện tượng tự nhiên bẩm sinh, được di truyền từ đời này sang đời khác trong cùng một loài. 

Ngay từ khi mới sinh, mọi cá thể đều sẵn có loại phản xạ này. Khác với phản xạ có điều kiện, phản xạ không điều kiện không đòi hỏi quá trình rèn luyện mà thay vào đó mang tính chất bản năng, tồn tại vĩnh viễn suốt cả đời, bao gồm một số hoạt động như phản xạ thở, phản xạ cười, phản xạ khóc hoặc rụt tay lại khi đau.

Cách phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Để phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện chúng ta sẽ dựa vào các đặc điểm sau:

Đặc tính tự nhiên

Đặc điểm đầu tiên giúp bạn dễ dàng nhận dạng phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện đó chính là dựa vào đặc tính của từng loại.

• Phản xạ không điều kiện: Mọi sinh vật đều sở hữu loại phản xạ này từ khi mới sinh ra. Đây là đặc tính chung góp phần vào những hành động diễn ra tự động trong vô thức. Hoạt động này thường xuyên xảy ra mà không đòi hỏi sự nhận thức về nguy hiểm hoặc cần thiết. Chúng cũng có tính di truyền qua các thế hệ, đặc trưng của bản năng. Ví dụ, khi chạm vào vật nóng thì phản xạ tự nhiên là rút tay lại hay khi ra ngoài dưới ánh nắng mặt trời thì cơ thể tự động đổ mồ hôi.
• Phản xạ có điều kiện: Được xây dựng trong quá trình sống, với những kinh nghiệm và bài học. Đặc trưng của phản xạ này là sự liên quan chặt chẽ với quá trình luyện tập, thường xuyên và có cường độ cao, kết hợp với thời gian gần. Phản xạ này không mang tính chất di truyền và có thể được sửa đổi theo thời gian.

Đặc tính của loài

Nắm được đặc tính loài của phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện thì bạn sẽ dễ dàng phân biệt được hai loại phản xạ này.

• Phản xạ không điều kiện: Được xác định bởi tính chất di truyền của loài và không đòi hỏi quá trình học tập hoặc trải qua các tình huống trước đó. Những phản xạ này diễn ra tự nhiên và không bị kiểm soát bởi ý chí.
• Phản xạ có điều kiện: Các phản xạ riêng biệt mang tính chất của từng cá thể khác nhau và có thể không được duy trì qua các giai đoạn thời gian dài. Đây là các phản xạ phụ thuộc vào trạng thái của cá nhân và có thể thay đổi theo thời gian.

Trung tâm phản xạ

Dựa vào trung tâm phản xạ thì cách phân biệt phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện như sau:

• Phản xạ không điều kiện: Được thực hiện ở phần dưới của hệ thần kinh trung tâm như phản xạ gót chân. Các phản xạ đùi bìu được kích thích tại tủy sống và các phần khác của cấu trúc cơ thể sống. Tính chất không thể kiểm soát và vô thức của chúng giúp thực hiện các bản năng một cách chắc chắn trong các tình huống cụ thể.
• Phản xạ có điều kiện: Hoạt động ở vỏ bán cầu của não với sự góp mặt của quá trình nhớ và luyện tập. Vỏ não là nơi mà đường truyền tạm thời nối kết mạch truyền xung động thần kinh, tạo nên các phản xạ có điều kiện. Trong trường hợp này, quá trình giải quyết được thực hiện một cách nhanh chóng.

Tác nhân và bộ phận kích thích

Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện có đặc điểm về tác nhân và bộ phận kích thích như sau:

• Phản xạ không điều kiện: Là kết quả của tác nhân kích thích và sự kích thích của bộ phận cảm nhận tương ứng. Đây là một liên kết không thể thay đổi giữa cơ thể và môi trường xung quanh. Phản ánh của cơ thể phụ thuộc vào điều kiện kích thích từ môi trường và cơ thể sẽ có những phản ứng tương ứng. Ví dụ, ánh sáng chiếu vào mắt có thể gây co đồng tử nhưng tiếng động lại không tạo ra phản ứng này. Mặt khác, ánh sáng chiếu vào da không gây ra phản ứng như khi ánh sáng chiếu vào mắt. Những hoạt động không tạo ra tác nhân kích thích sẽ không gây ra phản xạ không điều kiện.
• Phản xạ có điều kiện: Đòi hỏi điều kiện xây dựng thông qua luyện tập với cường độ cao trong một khoảng thời gian dài. Càng thường xuyên một tình huống lặp lại, phản xạ sẽ được ghi nhớ lâu hơn và từ đó các hành động phản xạ sẽ luôn tuân theo các quy định cụ thể.

Trên đây là những thông tin chia sẻ về đặc điểm của phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện. Mong rằng nội dung bài viết của Nhà thuốc Long Châu đã mang lại cho bạn đọc những thông tin hữu ích và đáng giá. Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm của bạn.