Những điều bạn cần biết về thoát mạch chất tương phản

Hiện nay, chất tương phản sử dụng trong chụp CT và cộng hưởng từ (MRI) ngày càng trở nên phổ biến. Các kỹ thuật này cung cấp thông tin quan trọng hỗ trợ chẩn đoán và điều trị. Tuy nhiên, việc sử dụng chất tương phản trong các phương pháp hình ảnh đòi hỏi bác sĩ phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ cho bệnh nhân. Một trong những mối lo ngại chính của cả bác sĩ và bệnh nhân là tình trạng thoát mạch chất tương phản, một biến chứng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách.

Chất tương phản

Chất tương phản (hay thuốc cản quang) là các chất hóa học sử dụng trong y học nhằm mục để tăng cường độ tương phản của các cấu trúc hoặc chất dịch bên trong cơ thể trong các hình ảnh chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT), cộng hưởng từ (MRI), hoặc các phương pháp hình ảnh y học khác. Việc sử dụng chất tương phản giúp cải thiện độ rõ nét và chi tiết của hình ảnh, giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn. 

Chất tương phản có thể được đưa vào cơ thể bằng nhiều cách khác nhau. Cách phổ biến nhất là tiêm tĩnh mạch (IV), thường được sử dụng trong chụp cắt lớp vi tính (CT) và cộng hưởng từ (MRI). Phương pháp này giúp chất tương phản nhanh chóng lan tỏa khắp cơ thể, làm nổi bật các mạch máu và cấu trúc cần kiểm tra.

Ngoài ra, tiêm chất tương phản vào khớp là phương pháp sử dụng trong chụp cộng hưởng từ khớp (MRI), giúp làm rõ chi tiết các cấu trúc bên trong khớp.

Thoát mạch chất tương phản là gì?

Thoát mạch chất tương phản là hiện tượng khi chất tương phản được tiêm vào mạch máu bị rò rỉ ra ngoài và xâm nhập vào các mô xung quanh. Chất tương phản thường được sử dụng trong các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như CT và MRI để cải thiện độ rõ của hình ảnh. Tuy nhiên, khi xảy ra thoát mạch, chất này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh mà còn gây ra nhiều biến chứng cho bệnh nhân.

Sự thoát mạch của chất cản quang CT xảy ra tương đối hiếm, trong ~ 0,5% (khoảng 0,13-0,68%) trường hợp, nhưng có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng liên quan đến thay đổi da và có thể bị hoại tử

Những triệu chứng của thoát mạch chất tương phản

Thoát thuốc là một biến chứng có thể xảy ra trong quá trình tiêm chất tương phản, và triệu chứng của nó rất đa dạng. Các triệu chứng này bao gồm đau, nhức, và cảm giác nóng rát tại vị trí tiêm. Khi thăm khám lâm sàng, có thể quan sát thấy sưng, đỏ tại vị trí thoát thuốc. Phần lớn các trường hợp thoát thuốc sẽ tự tiêu trong vòng 2 đến 4 ngày mà không cần can thiệp y tế.

Tuy nhiên, ở thời điểm thăm khám ban đầu, việc xác định liệu tình trạng thoát thuốc sẽ thuyên giảm tự nhiên hay tiến triển thành loét hoặc hoại tử là rất khó khăn. Một số dấu hiệu lâm sàng có thể gợi ý rằng tổn thương đang diễn biến nặng và cần sự can thiệp từ bác sĩ ngoại khoa, bao gồm:

• Phỏng da;
• Thay đổi tưới máu phần mềm;
• Loạn cảm;
• Tăng cảm giác đau hoặc tồn tại sau 4 tiếng kể từ khi tiêm chất tương phản.

Cách hạn chế thoát mạch chất tương phản

Việc sử dụng chất tương phản mang lại nhiều lợi ích trong chẩn đoán hình ảnh, nhưng nó cũng mang lại rất nhiều rủi ro một trong số đó là thoát mạch chất tương phản. Dưới đây là các cách phòng tránh và xử trí nếu gặp bạn phải trường hợp này.

Cách xử trí khi bị thoát mạch chất tương phản

Việc xử lý thoát mạch chất tương phản đòi hỏi sự nhanh chóng, chính xác và kịp thời để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân và giảm thiểu tối đa các biến chứng có thể xảy ra. Dưới đây là một số cách xử trí khi bị thoát mạch chất tương phản:

• Nâng cao bộ phận bị ảnh hưởng lên trên mức tim để giảm thiểu sự tích tụ chất tương phản trong mô, sau đó áp dụng túi chườm lạnh tại vị trí bị thoát mạch trong thời gian khoảng 15-20 phút mỗi giờ để giảm tình trạng sưng và đau. 
• Liên tục theo dõi vị trí bị ảnh hưởng và tình trạng của bệnh nhân, đánh giá lại sau mỗi 15-30 phút trong vài giờ đầu tiên. Nếu bệnh nhân có triệu chứng đau, có thể dùng thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen theo chỉ định của bác sĩ. 
• Trong trường hợp có triệu chứng nặng hơn như hoại tử hoặc viêm nhiễm, cần phải được điều trị chuyên khoa ngay lập tức.
• Thông báo ngay cho bác sĩ điều trị để họ có thể đánh giá và quyết định kế hoạch xử trí tiếp theo, bao gồm cả việc có cần can thiệp phẫu thuật hay không. 

Phòng tránh thoát mạch chất tương phản

• Kỹ thuật tiêm đúng: Đảm bảo kim tiêm được đặt chính xác.
• Lựa chọn thiết bị phù hợp: Sử dụng các thiết bị tiêm có kích thước và loại phù hợp với bệnh nhân.
• Giám sát quá trình tiêm: Giám sát chặt chẽ trong suốt quá trình tiêm để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Khi chất tương phản thoát ra khỏi mạch máu và xâm nhập vào các mô xung quanh, nó không chỉ gây ra sự khó chịu và đau đớn cho bệnh nhân mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời. Bài viết này giúp tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm thiểu rủi ro thoát mạch chất tương phản, từ đó đảm bảo an toàn tối đa cho bệnh nhân trong quá trình chẩn đoán và điều trị.

Xem thêm: Vai trò của chụp cắt lớp vi tính viêm tụy