Nuốt nghẹn: Nguyên nhân và cách xử lý

Cảm giác thức ăn "vướng víu" nơi cổ họng, khiến bạn khó thở, ho sặc sụa, thậm chí tím tái, là những trải nghiệm ám ảnh mà nhiều người từng gặp phải. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng nuốt nghẹn? Làm thế nào để xử lý nhanh chóng và hiệu quả khi gặp phải tình huống này? Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích để giải đáp những thắc mắc trên.

Nuốt nghẹn là gì?

Nuốt nghẹn, hay còn gọi là khó nuốt, là hiện tượng gặp khó khăn trong việc đưa thức ăn hoặc nước từ miệng xuống dạ dày. Nó có thể gây ra cảm giác như thức ăn bị mắc kẹt ở cổ họng, ngực hoặc sau xương ức, dẫn đến nghẹn thở, ho, thậm chí tím tái.

Nuốt nghẹn có thể đi kèm với những dấu hiệu sau:

• Cảm giác vướng víu ở cổ họng.
• Cảm giác ợ hơi, ợ chua, hoặc ợ nóng.
• Tình trạng ho hoặc cảm giác muốn nôn.
• Đau tức ngực và khó thở.

Cần lưu ý rằng nuốt nghẹn không phải là bệnh lý, nhưng thường là dấu hiệu cảnh báo về vấn đề sức khỏe.

Nguyên nhân gây nuốt nghẹn

Bệnh lý thực quản

Có nhiều bệnh lý khác nhau có thể ảnh hưởng đến thực quản, gây ra các triệu chứng như khó nuốt, ợ nóng, đau ngực, buồn nôn và nôn mửa. Một số bệnh lý thực quản phổ biến bao gồm:

• Viêm thực quản: Viêm thực quản là tình trạng viêm lớp niêm mạc lót lòng thực quản. Viêm thực quản có thể do trào ngược axit dạ dày thực quản, nhiễm trùng, hoặc do sử dụng một số loại thuốc. Triệu chứng của viêm thực quản bao gồm khó nuốt, đau khi nuốt, ợ nóng và buồn nôn.
• Trào ngược axit dạ dày thực quản: Đây là tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây kích ứng và viêm niêm mạc thực quản. Triệu chứng GERD bao gồm ợ nóng, hay nuốt nghẹn, đau ngực, buồn nôn và nôn mửa.

Ung thư thực quản

Ung thư thực quản là một bệnh lý ác tính phát triển ở các tế bào của thực quản. Triệu chứng của ung thư thực quản bao gồm khó nuốt, nghẹn thức ăn, giảm cân không rõ nguyên nhân, khàn giọng và đau ngực. Các khối u có thể là lành tính hoặc ác tính, nhưng đều gây khó khăn khi nuốt và cần điều trị kịp thời do nguy cơ đến tính mạng.

Bệnh lý ngoài thực quản

Nuốt nghẹn không chỉ do các vấn đề trong thực quản mà còn có thể do các bệnh lý ở các cơ quan xung quanh, bao gồm:

• Bướu cổ: Bướu cổ là sự phát triển bất thường của tuyến giáp, nằm ở phía trước cổ họng. Bướu cổ to có thể chèn ép thực quản, khí quản và các dây thần kinh, gây ra các triệu chứng như khó nuốt, khàn giọng, khó thở và nuốt nghẹn.
• Bệnh lý tuyến giáp: Một số bệnh lý tuyến giáp như cường giáp hoặc suy giáp cũng có thể gây ra các triệu chứng nuốt nghẹn. Cường giáp có thể khiến cơ bắp trong cơ thể, bao gồm cả cơ thực quản, hoạt động quá mức, dẫn đến khó nuốt. Suy giáp có thể khiến cơ bắp trong cơ thể, bao gồm cả cơ thực quản, hoạt động chậm chạp, dẫn đến nuốt nghẹn.
• Khối u hoặc hạch di căn từ vùng trung thất: Vùng trung thất là khu vực ở giữa ngực, nơi chứa tim, khí quản, thực quản và các cơ quan khác. Khối u hoặc hạch di căn từ các cơ quan khác trong cơ thể đến vùng trung thất có thể chèn ép thực quản, gây ra khó nuốt và nuốt nghẹn.
• Khối u trong phế quản/phổi: Khối u trong phế quản hoặc phổi có thể phát triển lớn và chèn ép thực quản, gây ra khó nuốt và nuốt nghẹn.
• Các vấn đề về tim mạch: Một số vấn đề về tim mạch như dày thất, suy tim, tim to và phình mạch cũng có thể gây ra nuốt nghẹn.

Do thói quen ăn uống

Ăn uống không đúng cách có thể là nguyên nhân phổ biến dẫn đến nuốt nghẹn:

• Ăn nhanh, ăn vội: Khi ăn quá nhanh, bạn không có đủ thời gian để nhai kỹ thức ăn, dẫn đến thức ăn xuống thực quản dưới dạng to, khó nuốt. Điều này có thể khiến thực quản co thắt không đúng cách, gây ra cảm giác nghẹn.
• Ăn trong tình trạng căng thẳng: Khi căng thẳng, cơ thể bạn sẽ tiết ra hormone adrenaline, khiến cơ bắp co thắt, bao gồm cả cơ thực quản. Điều này có thể dẫn đến khó nuốt và nuốt nghẹn.
• Ăn những loại thức ăn đặc, dẻo, dai và dễ dính: Những loại thức ăn này khó nhai và nuốt hơn, có thể khiến thức ăn vón cục và mắc kẹt trong cổ họng, dẫn đến nghẹn.
• Uống ít nước khi ăn: Nước giúp làm mềm thức ăn và tạo điều kiện cho việc nuốt dễ dàng hơn. Nếu bạn uống ít nước khi ăn, thức ăn có thể bị khô và khó nuốt hơn, dẫn đến nghẹn.

Cách xử lý khi bị nuốt nghẹn

Ho mạnh

Đây là cách đơn giản và hiệu quả nhất để loại bỏ thức ăn ra khỏi đường thở. Khuyến khích người bị nghẹn ho mạnh và liên tục cho đến khi thức ăn được đẩy ra ngoài.

Thủ thuật Heimlich

Áp dụng khi người bị nghẹn không thể ho hoặc ho không hiệu quả.

Đối với người lớn:

• Đứng phía sau người bị nghẹn, vòng tay qua eo và nghiêng người về phía trước.
• Dùng một tay siết chặt thành nắm đấm, đặt lên giữa rốn và xương ức.
• Dùng tay kia đặt lên tay nắm đấm và ấn mạnh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên và từ trước ra sau.
• Lặp lại động tác cho đến khi dị vật được đẩy ra ngoài.

Đối với trẻ em:

• Đặt trẻ lên đùi, úp mặt xuống, dùng hai tay vỗ mạnh vào lưng giữa hai xương bả vai.
• Lật trẻ ngửa, đặt hai ngón tay lên giữa rốn và xương ức, ấn mạnh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên và từ trước ra sau.
• Lặp lại động tác cho đến khi dị vật được đẩy ra ngoài.

Các lưu ý

• Không nên đút ngón tay vào miệng người bị nghẹn để móc dị vật ra ngoài. Việc này có thể đẩy dị vật vào sâu hơn và khiến tình trạng tồi tệ hơn.
• Không nên cho người bị nghẹn uống nước hoặc thức ăn. Việc này có thể khiến dị vật bị trôi xuống sâu hơn và gây nghẹn nặng hơn.
• Học cách thực hiện thủ thuật Heimlich cho cả người lớn và trẻ em. Việc này có thể giúp cứu sống người trong trường hợp khẩn cấp.

Cách phòng ngừa nuốt nghẹn

Để phòng tránh tình trạng nuốt nghẹn, có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Thay đổi cách ăn uống: Ăn chậm và nhai kỹ trước khi nuốt. Điều này giúp giảm nguy cơ nuốt nghẹn bằng cách làm cho thức ăn dễ dàng hơn để đi qua hệ tiêu hóa.
• Cắt nhỏ các loại thức ăn có tính dai, nhầy, trơn trước khi ăn. Điều này giúp giảm cảm giác nuốt nghẹn bằng cách làm cho thức ăn dễ tiêu hóa hơn.
• Giữ tinh thần thoải mái khi ăn: Tránh cảm giác bức xúc và tức giận khi ăn. Tình trạng căng thẳng có thể làm tăng nguy cơ nuốt nghẹn do làm rối loạn phản xạ nuốt.
• Tìm kiếm sự chăm sóc y tế: Nếu tình trạng nuốt nghẹn tái phát nhiều lần và tần suất tăng dần, bạn nên thăm bác sĩ để được thăm khám cẩn thận và chẩn đoán kịp thời. Bác sĩ có thể tiến hành các xét nghiệm như soi thực quản, chụp X-quang, CT scan, MRI hoặc soi khí phế quản để xác định nguyên nhân và đề xuất phương pháp điều trị thích hợp.

Nuốt nghẹn không phải là một bệnh lý nhưng có thể là dấu hiệu của các nguy cơ về sức khỏe. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách xử lý nuốt nghẹn là vô cùng quan trọng để có thể bảo vệ bản thân và những người xung quanh.