Phân biệt virus cúm và RSV: Cần làm gì để bảo vệ trẻ trong những năm đầu đời?

Virus cúm và RSV: Giống và khác nhau thế nào?

Virus cúm và RSV đều là nguyên nhân phổ biến gây bệnh hô hấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong mùa lạnh. Tuy nhiên, hai loại virus này có cơ chế lây lan, mức độ nguy hiểm và cách phòng ngừa khác nhau. Việc phân biệt đúng giúp phụ huynh chủ động hơn trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Cả virus cúm và RSV đều lây truyền qua đường hô hấp và gây ra các triệu chứng như sốt, ho, sổ mũi. Tuy nhiên, chúng có những điểm khác biệt quan trọng:

Như bảng trên cho thấy, mặc dù cả hai virus đều có thể gây bệnh nặng, nhưng virus hợp bào hô hấp (RSV) có xu hướng diễn tiến âm thầm và gây biến chứng nghiêm trọng hơn, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi – nhóm có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Không giống như cúm thường khởi phát đột ngột và dễ nhận biết, RSV có thể bắt đầu nhẹ nhàng nhưng tiến triển nhanh thành viêm tiểu phế quản, viêm phổi và suy hô hấp, khiến nhiều trường hợp cần nhập viện và hỗ trợ thở oxy.

Vì sao RSV đặc biệt nguy hiểm trong những năm đầu đời?

Mức độ nguy hiểm của RSV không chỉ được ghi nhận trong thực tiễn điều trị mà còn được chứng minh qua dữ liệu dịch tễ học từ nhiều quốc gia:

• Tại Mexico, tỷ lệ nhập viện do RSV ở trẻ dưới 5 tuổi là 7,2/1000 – cao gấp hơn 5 lần so với cúm (1,4/1000). Ở trẻ dưới 1 tuổi, tỉ lệ này tăng vọt lên 25,2/1000 so với 4,4/1000 ở nhóm nhiễm cúm. RSV cũng liên quan đến tỷ lệ tử vong nội viện cao hơn.
• Ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, nơi sinh sống của khoảng 90% trẻ dưới 5 tuổi toàn cầu, đến 99% số ca tử vong do RSV xảy ra tại nhóm dân số này.
• Tại Trung Quốc, nghiên cứu đa trung tâm trên hơn 10.000 trẻ em cho thấy RSV gây nhập viện cao gấp 3 lần cúm ở trẻ ≤ 5 tuổi, đặc biệt là ở nhóm 6 -12 tháng tuổi và dưới 5 tháng tuổi.

Tại Việt Nam, nghiên cứu tại TP.HCM cho thấy RSV chiếm từ 24% đến 48% trong tổng số ca trẻ nhập viện vì nhiễm trùng đường hô hấp dưới, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi. Hệ thống giám sát tại miền Trung cũng xác định RSV là nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện do bệnh lý hô hấp ở nhóm tuổi này.

Những bằng chứng trên cho thấy RSV là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe hô hấp của trẻ nhỏ, đặc biệt trong năm đầu đời, và cần được ưu tiên trong các chiến lược dự phòng, chẩn đoán sớm và điều trị.

Phòng ngừa chủ động bằng kháng thể đơn dòng: Giải pháp bảo vệ trẻ có nguy cơ cao

Ngày nay, không chỉ cúm mùa mà cả virus hợp bào hô hấp (RSV) đều có thể được chủ động phòng ngừa ở trẻ nhỏ – đặc biệt là nhóm có nguy cơ cao. Trong khi vắc xin cúm được khuyến cáo tiêm hàng năm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, thì với RSV, một bước tiến lớn trong dự phòng là việc sử dụng kháng thể đơn dòng.

Palivizumab là một loại kháng thể đơn dòng được thiết kế chuyên biệt nhằm ngăn chặn sự xâm nhập của virus RSV vào tế bào. Cơ chế này giúp giảm nguy cơ tiến triển thành bệnh lý hô hấp nặng. Theo các nghiên cứu lâm sàng, Palivizumab đã chứng minh khả năng giảm đáng kể tỷ lệ nhập viện do nhiễm RSV ở trẻ có nguy cơ cao, đặc biệt là trẻ sinh non, trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh, bệnh phổi mạn tính và trẻ dưới 2 tuổi.

Được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt từ năm 1998, Palivizumab cũng đã được Bộ Y tế Việt Nam cấp phép sử dụng, mang lại cơ hội bảo vệ tốt hơn cho nhóm trẻ dễ bị tổn thương.

Bảo vệ toàn diện cho trẻ nhỏ: Những lưu ý thiết yếu trong những năm đầu đời

Ngoài việc tiêm phòng, phụ huynh cần lưu ý các biện pháp sau để giảm nguy cơ lây nhiễm:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh.
• Hạn chế tiếp xúc: Tránh đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ có bệnh nền.
• Giữ môi trường sạch sẽ: Vệ sinh đồ chơi, bề mặt tiếp xúc thường xuyên và đảm bảo không gian sống thông thoáng.
• Theo dõi sức khỏe: Nếu trẻ có dấu hiệu như ho nhiều, khò khè, khó thở hoặc sốt cao, cần đưa đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

Việc nhận diện đúng sự khác biệt giữa virus cúm và RSV, đặc biệt là mức độ nguy hiểm của RSV ở trẻ nhỏ, đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng các biện pháp bảo vệ phù hợp. Nếu như cúm đã có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin hàng năm, thì sự xuất hiện của kháng thể đơn dòng như Palivizumab đã mở ra hướng đi mới trong phòng ngừa chủ động RSV ở nhóm trẻ có nguy cơ cao.

Kết hợp giữa tiêm phòng đúng lịch, sử dụng kháng thể đơn dòng theo chỉ định, cùng với các biện pháp vệ sinh và theo dõi sức khỏe tại nhà, sẽ giúp phụ huynh chủ động bảo vệ trẻ trong giai đoạn đầu đời - thời kỳ nhạy cảm nhất của hệ miễn dịch. Đây là nền tảng quan trọng để giảm nguy cơ bệnh hô hấp nặng và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho trẻ em.