Phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ: Nguyên tắc, phương pháp và lời khuyên

Hỗ trợ phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ giúp trẻ vượt qua các triệu chứng hiệu quả hơn và phát triển nhận thức, hành vi phù hợp với xã hội, từ đó tạo điều kiện cho việc hòa nhập vào cộng đồng một cách tốt nhất.

Nguyên tắc phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ

Các nguyên tắc cần tuân thủ khi phục hồi chức năng cho trẻ mắc bệnh tự kỷ bao gồm:

• Chú ý phát hiện biểu hiện trẻ tự kỷ sớm và can thiệp ngay lập tức.
• Nhóm can thiệp cần bao gồm: Bác sĩ chuyên khoa phục hồi chức năng, nhân viên tâm lý, nhân viên tâm thần, chuyên viên ngôn ngữ, chuyên viên trị liệu hoạt động, giáo viên mầm non đặc biệt và phụ huynh.
• Thiết lập chương trình can thiệp phù hợp dựa trên mức độ tự kỷ và phát triển của từng trẻ.
• Thực hiện can thiệp đều đặn và kiên trì tại trung tâm phục hồi chức năng, kết hợp với các biện pháp điều trị tự kỷ tại nhà.

Phương pháp phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ

Trong quá trình phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ, phụ huynh cần lưu ý rằng mỗi trẻ tự kỷ có nhu cầu can thiệp riêng biệt, không nên áp dụng một cách mù quáng theo chương trình chuẩn mực mà phải điều chỉnh để phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

Phương pháp trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp

Phương pháp trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp thường được áp dụng cho trẻ tự kỷ vì đa số trẻ mắc bệnh này thường gặp phải những khó khăn trong việc phát triển giao tiếp và ngôn ngữ. Các bài tập trong trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp thường được phân chia thành ba mức độ khác nhau:

• Mức độ cơ bản: Đây là chương trình huấn luyện cơ bản, bao gồm một số bài tập như: Bắt chước, tập trung, tiếp nhận ngôn ngữ, chuẩn bị cho việc đi học, và rèn luyện khả năng tự phục vụ của trẻ tự kỷ.
• Mức độ vừa: Đây là chương trình huấn luyện với mức độ tương đối cao hơn so với mức cơ bản, tập trung vào các kỹ năng tương tự nhưng ở mức độ phức tạp hơn.
• Mức độ cao: Là chương trình huấn luyện mức độ cao nhất, bao gồm các kỹ năng như đã nêu ở trên, kết hợp cùng với các bài tập, tập trung vào kỹ năng học tập, sử dụng ngôn ngữ trừu tượng và các kỹ năng xã hội khác.

Phương pháp đào tạo kỹ năng chơi

Phương pháp này được xem là một phần quan trọng của việc hỗ trợ trẻ tự kỷ, việc thiếu hụt kỹ năng chơi phù hợp với độ tuổi là một đặc điểm thường gặp ở trẻ tự kỷ. Vì vậy, việc thực hiện các bài tập rèn luyện kỹ năng chơi là không thể thiếu trong chương trình giáo dục tổng thể dành cho trẻ tự kỷ.

Các hoạt động chơi và đồ chơi đặc biệt được thiết kế cho trẻ tự kỷ là công cụ chính để trị liệu viên hướng dẫn trẻ phát triển kỹ năng xã hội cũng như nhiều kỹ năng khác. Qua đó, việc thực hiện các hoạt động này có thể cải thiện khả năng vận động, phát triển ngôn ngữ và các kỹ năng nhận thức khác của trẻ.

Hơn nữa, trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc tham gia vào các hoạt động chơi nhóm. Vì vậy, trị liệu viên cần hướng dẫn trẻ về kỹ năng tham gia vào các hoạt động chơi nhóm với số lượng người nhỏ, thường từ 5 đến 6 người, và tập trung vào một chủ đề cụ thể. Điều này giúp trẻ có cơ hội tham gia vào các hoạt động xã hội và học cách tuân thủ các quy tắc và luật lệ của trò chơi.

Phương pháp điều hòa cảm giác

Các kỹ thuật điều hòa cảm giác được áp dụng trong việc giúp trẻ tự kỷ vượt qua các rối loạn giác quan của cơ thể một cách hiệu quả. Những bài tập này thường dùng để tăng hoặc giảm các phản ứng của trẻ đối với các loại kích thích khác nhau. Mục tiêu của phương pháp này là giúp trẻ điều chỉnh hành vi, phản ứng phù hợp với các thông tin cảm giác và tạo ra sự điều hòa. Nhờ đó, trẻ tự kỷ có thể cảm thấy thư giãn và hứng thú hơn.

Các phương pháp điều hòa cảm giác cho trẻ tự kỷ được xem như là các công cụ có giá trị, giúp trẻ học cách tương tác là cách chữa bệnh tự kỷ hiệu quả giúp trẻ hòa nhập nhanh và tốt hơn đối với môi trường sống xung quanh.

Phương pháp hoạt động trị liệu

Phương pháp phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ này bao gồm các bài tập nhằm rèn luyện kỹ năng vận động, tập trung vào các cử động nhỏ của bàn tay, cổ tay, ngón tay và ngón chân, cũng như các cử động của môi và lưỡi của trẻ. Những bài tập này không chỉ giúp trẻ tự kỷ hiểu về ngôn ngữ qua lời nói và ngôn ngữ không lời, mà còn kết hợp chúng với các hoạt động chức năng của bàn tay, từ đó phát triển nhận thức của trẻ một cách toàn diện.

Cụ thể, phương pháp hoạt động trị liệu thường bao gồm các nội dung sau:

• Rèn luyện kỹ năng sinh hoạt hàng ngày như: Tự ăn uống, tự mặc quần áo, tắm rửa, và đi vệ sinh cho trẻ tự kỷ.
• Rèn luyện kỹ năng hoạt động của tay, bao gồm cách viết, cách cầm nắm đồ vật nhỏ, sử dụng kéo, và vẽ.
• Chuẩn bị kỹ năng cần thiết cho trẻ trước khi đi đến trường.

Phương pháp âm nhạc trị liệu

Áp dụng phương pháp âm nhạc trong phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ sẽ giúp trẻ tham gia tích cực hơn vào quá trình tương tác xã hội và phát triển kỹ năng giao tiếp. Qua việc huấn luyện và hội nhập về âm thanh, đặc biệt là đối với trẻ có rối loạn cảm giác hoặc mẫn cảm với âm thanh, trị liệu viên sẽ tạo điều kiện cho trẻ xây dựng và thúc đẩy mong muốn giao tiếp với người khác.

Âm nhạc thường được kết hợp với các hoạt động vui chơi của trẻ và thường áp dụng trong mô hình trị liệu nhóm. Mỗi buổi trị liệu, trẻ thường được nghe từ 2 đến 3 bài hát liên quan đến nội dung học hoặc các hoạt động vui chơi. Phương pháp âm nhạc trị liệu thường được chỉ định thực hiện từ 2 đến 3 buổi một tuần.

Phương pháp giáo dục hòa nhập cho trẻ

Phương pháp giáo dục hòa nhập cho trẻ tự kỷ giúp trẻ vượt qua khó khăn khi cố gắng kết nối với các bạn trong môi trường xã hội thông thường. Nhiều phụ huynh thường tỏ ra băn khoăn liệu trẻ tự kỷ có thể đi học được không. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc hòa nhập vào cộng đồng là cực kỳ quan trọng cho trẻ tự kỷ, ngay cả khi trẻ có thái độ thờ ơ và không quan tâm.

Do đó, phương pháp giáo dục hòa nhập cho trẻ tự kỷ thường bao gồm việc đưa chúng đi học mẫu giáo từ 2 đến 3 giờ mỗi ngày để tham gia và hòa nhập vào nhóm. Qua đó, trẻ tự kỷ có cơ hội hòa nhập vào cộng đồng, phát triển nhận thức về các mối quan hệ xã hội. Mặc dù mức độ tham gia của trẻ có thể hạn chế, nhưng chúng sẽ được coi là thành viên của nhóm và tham gia theo khả năng của mình.

Phương pháp giáo dục đặc biệt

Phương pháp giáo dục đặc biệt thường được áp dụng cho trẻ tự kỷ để phù hợp với năng lực và đặc điểm riêng của từng trẻ. Phương pháp này có thể thực hiện tại nhà, trong đó các chuyên gia sẽ hướng dẫn gia đình can thiệp cho trẻ hàng ngày, từ 1 đến 2 lần, mỗi lần khoảng 30 đến 45 phút. Các bài tập can thiệp bao gồm cả việc điều chỉnh hành vi và trị liệu ngôn ngữ, cùng với các hoạt động chơi và trị liệu.

Đối với phương pháp giáo dục đặc biệt, có thể cần sự hỗ trợ của giáo viên có chuyên môn về giáo dục đặc biệt, đến trường của trẻ để hướng dẫn trực tiếp. Thường sau khoảng 1 đến 2 tháng, trẻ sẽ được đánh giá lại về tiến triển và đưa ra phương pháp can thiệp mới phù hợp với tình hình hiện tại của mình.

Phương pháp trị liệu tâm lý

Đây cách phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ khá quan trọng do trẻ tự kỷ thường trải qua cảm giác lo sợ do cảm thấy xa lạ với thế giới xung quanh. Trẻ có ít tương tác và thường thiếu kiến thức về những vật mới và các tình huống mới. Sự lo lắng này có thể khiến cho trẻ càng xa lánh hơn khỏi môi trường xã hội và cả thế giới xung quanh, dần chìm sâu vào thế giới riêng của mình.

Do đó, phương pháp trị liệu tâm lý trở nên cực kỳ quan trọng đối với trẻ tự kỷ. Các hoạt động can thiệp giúp trẻ tiếp cận an toàn với thế giới xung quanh, khám phá môi trường theo cách tự tin hơn. Trẻ sẽ tham gia vào các buổi làm việc với chuyên gia tâm lý hàng tuần, từ 1 đến 2 lần mỗi tuần, mỗi buổi kéo dài khoảng 45 phút.

Lời khuyên đối với cha mẹ có trẻ bị tự kỷ

• Trong trường hợp trẻ tự kỷ nhẹ, nếu được kiểm tra và can thiệp kịp thời, sự phát triển của trẻ vẫn có thể diễn ra tương đối bình thường, cho phép trẻ hòa nhập vào cộng đồng xã hội. Đối với trẻ tự kỷ nặng hơn, các biện pháp can thiệp và chăm sóc có thể giúp trẻ cải thiện một phần kỹ năng giao tiếp. Do đó cha mẹ nên chủ động thực hiện thăm khám định kỳ cho trẻ.
• Tự kỷ dù nhẹ hay nặng, đều là một kết hợp phức tạp của các hội chứng, suy giảm nhận thức, tương tác xã hội, ngôn ngữ và khả năng giao tiếp. Vì vậy, quá trình chữa trị đòi hỏi sự kiên nhẫn và bền bỉ, cùng với sự hợp tác chặt chẽ từ cả cha mẹ, gia đình, giáo viên, và cộng đồng, thay vì chỉ dựa vào việc sử dụng thuốc như trong một số trường hợp khác.
• Trẻ tự kỷ cần nhận được tình yêu thương và quan tâm đặc biệt từ cha mẹ và gia đình. Cha mẹ không nên cảm thấy mặc cảm, tự ti, hoặc bỏ rơi trẻ và cũng không nên chấp nhận sự kỳ thị đối với con. Có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người xung quanh, luôn ở bên cạnh con, và dành thời gian để dạy con, giúp con phát triển kỹ năng giao tiếp tự tin ở trẻ.
• Cha mẹ nên theo dõi tình trạng tự kỷ của trẻ một cách cẩn thận, thường xuyên giao tiếp với bác sĩ, chuyên gia tâm lý, giáo viên mẫu giáo, và tuân thủ đúng các lời khuyên để giúp trẻ hồi phục.

Có thể thấy, việc nắm vững kiến thức liên quan đến tự kỷ có thể giúp cha mẹ phát hiện kịp thời và áp dụng các phương pháp phục hồi chức năng cho trẻ tự kỷ một cách đúng đắn. Điều này giúp trẻ phát triển nhận thức và hành vi phù hợp với xã hội một cách tự nhiên. Cha mẹ hãy là cầu nối là điểm dựa vững chắc cho trẻ để giúp trẻ vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Xem thêm:

• Khám tự kỷ cho bé ở đâu TP.HCM? 4 địa chỉ đáng tin cậy
• Tăng động giảm chú ý ở trẻ 2 tuổi là gì? Dấu hiệu bệnh?