Sốt xuất huyết bị phù tay chân: Nguyên nhân và cách xử trí

Sốt xuất huyết là một bệnh do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes. Bệnh thường gặp ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm Việt Nam. Một trong những biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết là phù tay chân - dấu hiệu cảnh báo bệnh đang chuyển biến nghiêm trọng và cần được theo dõi y tế chặt chẽ.

Nguyên nhân gây phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, với các triệu chứng từ nhẹ đến nặng như sốt cao, đau đầu, đau cơ, đau khớp, phát ban và xuất huyết. Bệnh diễn biến qua ba giai đoạn: Sốt, nguy hiểm và hồi phục. Trong đó, sốt xuất huyết bị phù tay chân dễ xảy ra trong giai đoạn nguy hiểm (thường vào ngày thứ 3 đến thứ 7 sau khi sốt) do các tác động sau đây:

Tăng tính thấm thành mạch máu

Virus Dengue kích thích hệ miễn dịch sản sinh ra các chất hóa học như Cytokine và Chemokine, gây phản ứng viêm và làm thay đổi cấu trúc thành mạch máu, khiến mạch máu trở nên dễ rò rỉ. Sự rò rỉ này dẫn đến việc huyết tương thoát ra khỏi mạch máu, tràn vào các mô xung quanh, gây ra phù nề, đặc biệt là ở tay, chân.

Giảm áp suất thẩm thấu trong lòng mạch

Khi huyết tương thoát khỏi mạch máu, áp suất thẩm thấu giảm, dẫn đến việc cơ thể tích trữ nước nhiều hơn trong các mô ngoại vi, khiến tay chân sưng phồng. Tình trạng này không chỉ gây cảm giác nặng nề, căng tức mà còn tiềm ẩn nguy cơ sốc nếu lượng dịch tích tụ quá lớn.

Rối loạn cân bằng dịch và muối trong cơ thể

Virus Dengue còn ảnh hưởng đến chức năng thận, làm suy giảm khả năng điều chỉnh nước và muối, dẫn đến tích trữ nước quá mức trong cơ thể. Hệ quả là các chi dưới trở nên sưng phù và có thể gây ra cảm giác cứng khớp, khó chịu cho người bệnh.

Suy giảm chức năng gan

Sốt xuất huyết có thể tác động đến gan, gây gián đoạn quá trình sản xuất protein huyết tương, đặc biệt là albumin. Albumin có vai trò duy trì áp lực keo trong mạch máu. Khi nồng độ albumin giảm, áp lực keo cũng giảm, dẫn đến dịch dễ dàng thoát ra ngoài mạch máu, gây ra hiện tượng phù nề.

Những nguyên nhân trên kết hợp lại làm cho tay chân và một số vùng khác trên cơ thể trở nên sưng phù trong giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết, đòi hỏi sự chăm sóc y tế chặt chẽ để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Dấu hiệu nhận biết phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết

Một số dấu hiệu cần lưu ý khi bị phù tay chân do sốt xuất huyết bao gồm:

• Sưng tay, chân và mắt cá: Các vùng tay, chân, đặc biệt là cổ chân, mắt cá, có dấu hiệu sưng rõ rệt và trở nên căng bóng. Phù tay chân thường đi kèm với cảm giác tê bì hoặc đau nhức do áp lực từ dịch tích tụ dưới da.
• Đau nhức ở các chi: Phù nề có thể gây ra cảm giác đau đớn, nhức mỏi ở tay và chân, ảnh hưởng đến khả năng di chuyển, cầm nắm.
• Khó chịu ở các khớp: Bệnh nhân có thể cảm thấy đau hoặc khó chịu ở các khớp tay, khớp chân.
• Sưng mặt, đặc biệt là xung quanh mắt: Phù nề không chỉ xuất hiện ở tay chân mà còn có thể xảy ra ở mặt, gây sưng ở vùng quanh mắt, làm cho khuôn mặt trở nên phù và nặng nề.

Phù tay chân là dấu hiệu cho thấy bệnh sốt xuất huyết đang tiến triển nghiêm trọng, do đó việc đến bệnh viện sớm là điều rất quan trọng. Một số dấu hiệu khác cảnh báo bệnh nhân cần được nhập viện gấp bao gồm:

• Sốt cao kéo dài, không giảm sau 2 - 3 ngày;
• Xuất hiện tình trạng xuất huyết ngoài da, chảy máu cam hoặc chảy máu lợi;
• Cảm giác khó thở, đau ngực hoặc phù nề ngày càng tăng;
• Tiểu ít hoặc không đi tiểu trong vòng nhiều giờ.

Biến chứng của tình trạng sốt xuất huyết bị phù tay chân

Khi tình trạng phù nề xuất hiện, đó là dấu hiệu cảnh báo bệnh đã tiến triển nặng và có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Sốc sốt xuất huyết: Đây là một biến chứng rất nguy hiểm của sốt xuất huyết. Khi lượng dịch rò rỉ ra khỏi mạch máu quá nhiều, huyết áp của bệnh nhân giảm mạnh, gây hiện tượng sốc. Trong tình trạng sốc, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như lạnh tay chân, da nhợt nhạt, huyết áp thấp và nhịp tim nhanh. Nếu không được cấp cứu kịp thời, sốc sốt xuất huyết có thể gây tử vong.
• Suy hô hấp cấp: Thoát huyết tương có thể gây tràn dịch màng phổi, gây viêm và phù phổi cấp, làm hạn chế khả năng hô hấp của người bệnh, gây khó thở hoặc thậm chí suy hô hấp cấp. Suy hô hấp cấp là một tình trạng nguy kịch và cần được can thiệp y tế ngay lập tức.
• Suy thận cấp: Tình trạng phù nề kéo dài và sự mất cân bằng dịch có thể ảnh hưởng đến chức năng thận, gây ra suy thận cấp tính. Người bệnh có thể giảm lượng nước tiểu, tăng tích tụ chất độc trong cơ thể và có nguy cơ suy giảm chức năng thận lâu dài.

Điều trị và phòng ngừa phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết

Điều trị sốt xuất huyết phù tay chân

Khi xuất hiện dấu hiệu phù tay chân, người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Việc xử lý phù tay chân trong sốt xuất huyết chủ yếu dựa vào:

• Bù nước và điện giải: Do tình trạng rò rỉ huyết tương gây mất dịch, việc bù nước và điện giải là rất quan trọng. Bệnh nhân cần được truyền dịch qua tĩnh mạch hoặc uống dung dịch bù nước theo chỉ định của bác sĩ. Trong một số trường hợp, người bệnh cần truyền dung dịch cao phân tử để kéo dịch trở lại lòng mạch.
• Theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn: Nhịp tim, huyết áp và mức độ phù nề của bệnh nhân cần được giám sát thường xuyên để phát hiện sớm các biến chứng nguy hiểm như sốc sốt xuất huyết.
• Nghỉ ngơi và hạn chế vận động: Khi có dấu hiệu phù nề, bệnh nhân cần nghỉ ngơi tuyệt đối, tránh vận động để không làm gia tăng tình trạng rò rỉ dịch và áp lực lên các mạch máu.

Phòng ngừa biến chứng phù tay chân

Phòng ngừa biến chứng sốt xuất huyết bị phù tay chân không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh hơn. Một số biện pháp phòng ngừa bao gồm:

• Giữ vệ sinh môi trường sống: Loại bỏ những nơi có thể là môi trường sinh sôi của muỗi Aedes, như nước đọng, chai lọ, lốp xe cũ,… Giữ nhà cửa và xung quanh sạch sẽ, thoáng mát.
• Chủ động ngăn ngừa muỗi đốt: Sử dụng thuốc chống muỗi, mặc quần áo dài tay, ngủ trong màn và sử dụng các biện pháp tiêu diệt muỗi tại nhà.
• Sử dụng vắc-xin phòng sốt xuất huyết: Hiện nay, vắc-xin phòng sốt xuất huyết Qdenga đã được Bộ Y Tế cấp phép lưu hành tại Việt Nam, vắc-xin này được đánh giá an toàn và hiệu quả, được sử dụng cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn.
• Theo dõi tình trạng bệnh chặt chẽ: Khi đã mắc sốt xuất huyết, bệnh nhân và gia đình cần theo dõi chặt chẽ các triệu chứng của bệnh. Nếu có dấu hiệu nghiêm trọng như phù tay chân, khó thở, chảy máu cam hoặc xuất huyết dưới da, cần đến ngay bệnh viện để được can thiệp y tế.

Sốt xuất huyết bị phù tay chân là một trong những biến chứng nghiêm trọng của sốt xuất huyết, phản ánh sự tổn thương mạch máu, rò rỉ huyết tương. Để ngăn ngừa và điều trị kịp thời, bệnh nhân cần được theo dõi và chăm sóc y tế chặt chẽ. Bằng việc nâng cao ý thức về các biến chứng của sốt xuất huyết, mỗi người có thể tự bảo vệ mình và gia đình khỏi các nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng do căn bệnh này gây ra.