Sử dụng muỗi cấy vi khuẩn để ngăn ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm phổ biến có thể gây ra nhiều biến chứng về sức khỏe. Hiện nay, trên thế giới đã xuất hiện giải pháp muỗi cấy vi khuẩn chống lây nhiễm sốt xuất huyết được thực hiện nhờ phương pháp phương pháp Wolbachia đã nhận được không ít sự chú ý bởi hiệu quả mà nó mang lại. Vậy, phương pháp Wolbachia là gì?

Phương pháp Wolbachia là gì?

Wolbachia là một loại vi khuẩn ký sinh ở động vật chân khớp, đặc biệt là côn trùng. Đây là một trong những vi sinh vật ký sinh phổ biến trong sinh quyển. Nó tương tác với vật chủ rất phức tạp và trong một số trường hợp đã tiến hóa thành cộng sinh chứ không phải ký sinh. Một số vật chủ không thể sinh sản hoặc thậm chí sống sót nếu không may bị nhiễm Wolbachia.

Phương pháp Wolbachia là phương pháp được thực hiện bằng cách cấy thành công vi khuẩn Wolbachia vào trứng loài muỗi vằn (Aedes aegypti), trứng này nở thành muỗi vằn có chứa vi khuẩn Wolbachia và tiếp tục sinh sản qua nhiều thế hệ. Bên trong cơ thể muỗi, vi khuẩn Wolbachia làm ức chế hoặc ngăn chặn sự xâm nhập và nhân lên của một số loại virus như virus sốt xuất huyết, virus Zika. Sau khi được thả ra ngoài, muỗi mang vi khuẩn Wolbachia sẽ giao phối, sinh sản và tồn tại trong môi trường tự nhiên. 

Theo cơ chế lây truyền từ mẹ sang con, muỗi cái mang vi khuẩn Wolbachia giao phối với muỗi đực và đẻ trứng, trứng nở và mang vi khuẩn Wolbachia và tạo ra thế hệ muỗi tiếp theo mang mầm bệnh. Bằng cách này, quần thể muỗi mang vi khuẩn Wolbachia sẽ tăng dần trong tự nhiên. Từ đó giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh sốt xuất huyết và các bệnh nguy hiểm khác do muỗi gây ra. Mặt khác, khi một con muỗi cái không mang Wolbachia giao phối với một con muỗi đực mang Wolbachia, trứng do con cái đẻ ra sẽ không nở (do cơ chế không tương thích tế bào chất) và nó sẽ giúp giảm số lượng muỗi truyền bệnh.

Nguồn gốc của phương pháp Wolbachia được phát triển trong nhiều thập kỷ qua bởi Chương trình Muỗi Toàn cầu phi lợi nhuận. Nó được thử nghiệm lần đầu tiên ở Úc vào năm 2011 và kể từ đó đã tiến hành thử nghiệm ở hơn chục quốc gia, bao gồm cả Brazil. Cuối năm 2023, Bộ Y tế Brazil công bố kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất lớn để nhân giống muỗi cấy vi khuẩn chống lây nhiễm sốt xuất huyết ở Brazil. Nhà máy dự kiến ​​có thể sản xuất 100 triệu trứng muỗi mỗi tuần trong vòng 10 năm tới. Giải pháp được kỳ vọng sẽ làm giảm sự lây lan của dịch bệnh sốt xuất huyết tại quốc gia này.

Hiệu quả của phương pháp Wolbachia tại Việt Nam

Các nghiên cứu trước đây trên thế giới đã chỉ ra rằng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia, có thể giúp làm giảm sự lây truyền các mầm bệnh ở người như sốt xuất huyết, sốt zika, virus chikungunya và sốt vàng da. Tại Việt Nam, hiệu quả của phương pháp Wolbachia vẫn đang trong quá trình thử nghiệm thực tế và cho ra kết quả khả thi. Cụ thể, tại tỉnh Bình Dương đã thả hàng triệu con muỗi và trứng mỗi tuần trong khoảng 20 tuần từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2022 tại 2.707 địa điểm ở Thành phố Thủ Dầu Một. Dự án muỗi cấy vi khuẩn chống lây nhiễm sốt xuất huyết ở Brazil cũng được áp dụng hơn 2.571 địa điểm tại 8 phường của Thành phố Mỹ Tho trong thời gian 5 tháng. 

Kết quả cho thấy, tuần 27 năm 2023, tại tỉnh Bình Dương ghi nhận 1.233 trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết Dengue, giảm 83,5% so với cùng kỳ năm 2022 và không ghi nhận trường hợp tử vong nào. Số bệnh nhân nặng là 35 người, chiếm 2,8% tổng số (giảm 260 người). Số ca phát hiện là 340 (giảm 73,8%). Các cuộc khảo sát tại các bệnh viện trên khu vực cho thấy số lượng bệnh nhân sốt xuất huyết đến xét nghiệm và điều trị đã giảm. Phó Giáo sư, Tiến sĩ John C. Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, cho biết: “Trong dự án này, muỗi đã được thả tại 13 phường trung tâm của 2 thành phố (5 phường Thủ Dầu Một và 8 phường ở Mỹ Tho) với dân số 261.000 người và tổng diện tích 36 km². Để đảm bảo sự ổn định, số lượng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia tăng lên. Hoạt động giám sát kết quả dự án sẽ tiếp tục trong năm 2024 và 2025 để khẳng định sự hình thành quần thể muỗi Wolbachia và tác động tới sức khỏe cộng đồng.”

Ngoài ra, năm 2018, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã triển khai muỗi truyền vi khuẩn Wolbachia tại thành phố Vĩnh Lương (TP.Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) để nghiên cứu khả năng ổn định quần thể muỗi truyền vi khuẩn Wolbachia đã làm. Phương pháp này sẽ giúp bảo vệ người dân TP Vĩnh Lương khỏi bệnh sốt xuất huyết.

Một số phương pháp phòng bệnh sốt xuất huyết hiệu quả

Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm do virus sốt xuất huyết gây ra và lây truyền qua muỗi vằn. Tại Việt Nam chưa có thuốc đặc trị và vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết nên người dân cần thực hiện các biện pháp sau để phòng bệnh:

Sử dụng màn chống muỗi

Sử dụng màn chống muỗi vào thời điểm thích hợp để chống muỗi xâm nhập vào nhà. Hãy kiểm tra chất lượng màn chống muỗi thường xuyên để đảm bảo nó không bị rách, thủng và mất hiệu quả trong việc ngăn muỗi. Để tăng hiệu quả phòng chống sốt xuất huyết, màn ngủ có thể được tẩm thuốc chống muỗi.

Sử dụng thuốc bôi đuổi muỗi

Một cách hiệu quả khác để phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết là sử dụng thuốc đuổi muỗi. Mặc dù phương pháp này được sử dụng rộng rãi nhưng có thể gây dị ứng và mẩn ngứa, đặc biệt ở trẻ em có làn da nhạy cảm. Các loại thuốc bôi dùng để phòng ngừa sốt xuất huyết thường chứa nhiều hoạt chất như DEET, tinh dầu và nepetactone. Đặc biệt, DEET từ lâu đã được coi là hoạt chất diệt côn trùng hiệu quả.

Diệt trừ nơi muỗi sinh sản và diệt ấu trùng

Đậy kín các thùng chứa nước để tránh muỗi đẻ trứng. Cho cá vào thùng chứa nước lớn để diệt ấu trùng. Thu gom và xử lý rác thải trong và xung quanh nhà. Lật ngược bình chứa nước khi không sử dụng. Làm sạch môi trường sinh sống. Tích cực phối hợp với chính phủ và các sở y tế về phun hóa chất nhằm phòng ngừa và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm.

Hy vọng những thông tin trong bài viết trên sẽ giúp độc giả hiểu rõ hơn về phương pháp muỗi cấy vi khuẩn chống lây nhiễm sốt xuất huyết là gì, hiệu quả của phương pháp này tại Việt Nam. Các nhà khoa học vẫn khuyến cáo nên đề phòng dịch bệnh, vì không có phương pháp nào hiệu quả tuyệt đối. Vì vậy, cách phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết để bảo vệ bản thân và những người xung quanh vẫn là giải pháp ưu tiên hàng đầu.