Tại sao ăn no lại buồn ngủ? Lý giải dưới góc độ khoa học

Sau một bữa ăn no, cảm giác buồn ngủ ập đến khiến chúng ta muốn tìm ngay một góc để chợp mắt. Dân gian ta cũng có câu “căng da bụng, chùng da mắt”. Nhưng tại sao ăn no lại buồn ngủ? Cùng khám phá những bí mật thú vị về mối liên hệ giữa việc ăn no và cảm giác buồn ngủ ngay trong bài viết này.

Tại sao ăn no lại buồn ngủ? - Sự thay đổi bên trong cơ thể

Sau khi ăn no, bên trong cơ thể chúng ta có sự thay đổi đáng kể về lưu lượng máu và hormone. Chính điều này gây ra cảm giác buồn ngủ. Vậy cụ thể những sự thay đổi này diễn ra như thế nào?

Sự thay đổi lưu lượng máu trong cơ thể sau khi ăn no

Khi chúng ta ăn, hệ tiêu hóa sẽ hoạt động tích cực để phân hủy thức ăn thành các chất dinh dưỡng để cơ thể có thể hấp thụ. Để thực hiện quá trình này, một lượng lớn máu sẽ được chuyển hướng từ các cơ quan khác đến hệ tiêu hóa. Điều này dẫn đến việc giảm lượng máu cung cấp lên não.

Giảm lượng máu lên não sẽ khiến các tế bào não nhận được ít oxy và glucose hơn, dẫn đến cảm giác mệt mỏi và buồn ngủ. Não là cơ quan tiêu thụ oxy và glucose lớn nhất trong cơ thể. Khi lượng oxy và glucose cung cấp cho não giảm, các tế bào thần kinh sẽ dễ gặp tình trạng mệt mỏi và buồn ngủ.

Sự thay đổi hormone trong cơ thể sau khi ăn no

Khi ăn một bữa ăn nhiều carbohydrate hoặc đường, lượng glucose trong máu tăng lên, kích thích tuyến tụy tiết insulin. Insulin giúp tế bào hấp thụ glucose để sản xuất năng lượng, đồng thời hỗ trợ tryptophan (một axit amin) di chuyển dễ dàng hơn vào não. Trong não, tryptophan được chuyển hóa thành serotonin - một hormone giúp thư giãn, an thần. Sau đó, serotonin lại chuyển hóa thành melatonin - hormone điều hòa giấc ngủ. Điều này lý giải tại sao ăn no lại buồn ngủ.

Ngoài ra, sau khi ăn, đặc biệt là một bữa ăn giàu chất béo hoặc protein, ruột non tiết ra cholecystokinin (CCK) để kích thích tiêu hóa và cảm giác no. CCK cũng có tác động lên não. Nó làm giảm sự tỉnh táo và tạo cảm giác thư giãn, góp phần vào cơn buồn ngủ sau bữa ăn.

Đồng thời, sau khi ăn no, nồng độ glucose trong máu cao sẽ làm giảm sản xuất hormone orexin. Orexin là một chất dẫn truyền thần kinh được sản xuất ở não, chịu trách nhiệm kích thích sự tỉnh táo và năng lượng. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân khiến bạn cảm thấy buồn ngủ sau khi ăn no.

Chưa hết, sau bữa ăn, cơ thể tăng tiết leptin (hormone tạo cảm giác no) và giảm ghrelin (hormone kích thích cảm giác đói). Sự thay đổi này giúp cơ thể chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi, làm bạn cảm thấy thư giãn và buồn ngủ. Cortisol là hormone liên quan đến sự tỉnh táo và phản ứng căng thẳng. Sau khi ăn no, nồng độ cortisol trong máu giảm, dẫn đến trạng thái thư giãn và thúc đẩy cảm giác buồn ngủ.

Tại sao ăn no lại buồn ngủ? - Ảnh hưởng của thực phẩm

Không chỉ có sự thay đổi về lưu lượng máu và nồng độ hormone trong cơ thể sau khi ăn no gây ra buồn ngủ. Nguyên nhân cũng có thể đến từ các loại thực phẩm. Một số loại thực phẩm chứa các hợp chất ảnh hưởng đến hệ thần kinh hoặc hormone liên quan đến giấc ngủ có thể gây buồn ngủ sau khi ăn no. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm dễ gây buồn ngủ:

• Thực phẩm giàu tryptophan: Thịt gà, gà tây, cá hồi, cá ngừ, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua), hạt óc chó, hạt bí, hạt hướng dương.
• Thực phẩm giàu melatonin: Quả anh đào (đặc biệt là anh đào chua), kiwi, chuối, hạnh nhân, óc chó, hạt lanh;
• Thực phẩm giàu magie và canxi: Rau xanh lá đậm (rau cải xoăn, rau bina), các loại đậu (đậu đen, đậu xanh), hạt bí, hạt chia, bơ;
• Thực phẩm giàu canxi: Sữa, phô mai, đậu phụ, hạnh nhân, mè;
• Thực phẩm có chứa carbohydrate phức tạp: Gạo trắng, gạo lứt, khoai lang, khoai tây, bánh mì nguyên cám, bột yến mạch;
• Các loại đồ uống hỗ trợ giấc ngủ: Sữa ấm, trà thảo mộc, nước ép anh đào chua: Nguồn melatonin tự nhiên: Một số loại chocolate đen;
• Thực phẩm giàu chất béo lành mạnh: Cá béo (cá hồi, cá thu), quả bơ, hạt óc chó, hạt lanh;
• Thực phẩm giàu vitamin B6: Chuối, cà rốt, hạt dẻ cười.

Các yếu tố khác lý giải tại sao ăn no lại buồn ngủ?

Ngoài những nguyên nhân trên, còn một số yếu tố khác lý giải tại sao ăn no lại buồn ngủ như:

• Bữa ăn: Cảm giác buồn ngủ thường xảy ra sau bữa trưa nhiều hơn vì bữa trưa thường chứa nhiều carbohydrate và chất bé. Những chất này dễ kích thích các cơ chế hormone gây buồn ngủ. Ngoài ra, chu kỳ sinh học tự nhiên của cơ thể có xu hướng giảm sự tỉnh táo vào đầu buổi chiều, khiến cảm giác buồn ngủ sau bữa ăn càng rõ rệt;
• Thời gian ăn: Ăn quá muộn vào buổi tối có thể khiến bạn cảm thấy buồn ngủ hơn;
• Môi trường: Một không gian yên tĩnh, tối và thoải mái sau khi ăn có thể kích thích cơn buồn ngủ;
• Thói quen sinh hoạt: Những người thường xuyên thức khuya hoặc làm việc ca đêm có thể cảm thấy buồn ngủ hơn sau khi ăn;
• Cơ thể mệt mỏi buồn ngủ thường trực do các nguyên nhân như học tập, làm việc quá sức, bệnh lý, thiếu chất.

Trong số các yếu tố trên, chúng ta cần đặc biệt lưu ý đến tình trạng buồn ngủ do thiếu chất. Thiếu vitamin D, vitamin B12 và sắt là những nguyên nhân phổ biến gây buồn ngủ. Vitamin D giúp duy trì sức khỏe hệ miễn dịch và năng lượng. Trong khi đó, vitamin B12 tham gia vào quá trình tạo ra năng lượng từ thực phẩm. Nếu cơ thể thiếu sắt có thể gây thiếu máu, dẫn đến mệt mỏi và buồn ngủ. Ngoài ra, thiếu magie cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và năng lượng của cơ thể.

Cách tránh buồn ngủ sau khi ăn no

Tại sao ăn no lại buồn ngủ đến đây bạn đã rõ. Cảm giác này có thể ảnh hưởng đến công việc, học tập, có thể làm tăng nguy hiểm khi tham gia giao thông… Để giảm cảm giác buồn ngủ sau khi ăn no, bạn có thể áp dụng một số cách như:

• Tránh các bữa ăn quá giàu carbohydrate và đường (như cơm trắng, bánh ngọt, nước ngọt). Thay vào đó, hãy kết hợp protein, chất béo lành mạnh và chất xơ để giữ mức năng lượng ổn định.
• Ăn vừa đủ, không quá no, ăn chậm, nhai kỹ để dạ dày có thời gian gửi tín hiệu no đến não.
• Tránh thực phẩm gây buồn ngủ đã được Nhà thuốc Long Châu nhắc đến ở trên.
• Sau bữa ăn bạn có thể đi bộ nhẹ nhàng ít phút, tránh ngồi yên vị trí sau khi ăn, nên ngồi ở nơi có đầy đủ ánh sáng.
• Đảm bảo ngủ đủ giấc ban đêm, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý.

Việc cảm thấy buồn ngủ sau khi ăn là một hiện tượng sinh lý bình thường của cơ thể. Hiểu rõ tại sao ăn no lại buồn ngủ sẽ giúp chúng ta điều chỉnh thói quen ăn uống và nghỉ ngơi một cách hợp lý. Tuy nhiên, nếu tình trạng buồn ngủ kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, bạn nên đi kiểm tra sức khỏe.