Thiền là gì? Những lợi ích của thiền và cách ngồi thiền đúng tại nhà

Thiền không chỉ là một thực hành tâm linh truyền thống mà ngày nay thiền đã được khoa học công nhận như một liệu pháp hỗ trợ sức khỏe tinh thần và thể chất. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ thiền là gì cũng như những lợi ích mà thiền mang lại đối với sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn giải đáp được thiền là gì và khám phá những tác động tích cực của thiền qua lăng kính khoa học.

Thiền là gì?

Hiện nay có nhiều người tìm đến thiền như một phương pháp giải tỏa áp lực cũng như cân bằng cảm xúc. Vậy thiền là gì? Theo truyền thống Phật giáo và các truyền thống đông phương, thiền là hành vi tâm linh nhằm kiểm soát hơi thở, tư tưởng và cảm xúc để đạt trạng thái tỉnh thức và nuôi dưỡng bình an nội tâm. Tuy nhiên, qua thời gian, thiền còn được tiếp thu và nghiên cứu trong tâm lý học và y học hiện đại như một công cụ hỗ trợ tâm trí - thể chất.

Về khái niệm khoa học, thiền được hiểu như một "thực hành huấn luyện tâm trí" giúp tăng khả năng chú ý, điều hòa cảm xúc và giảm hoạt động tư duy phân tán. Thiền là phương pháp luyện tâm giúp con người phát triển sự tập trung, nhận thức và sự an tĩnh nội tại. Các dạng thiền phổ biến như: Thiền chánh niệm, thiền định tâm linh, thiền tập trung, thiền chuyển động, thiền thần chú, thiền quán tưởng, thiền từ bi, và thiền siêu việt. Các dạng thiền này đều hướng đến việc quan sát hơi thở, cảm giác cơ thể, suy nghĩ mà không phán xét hay phản ứng vội vàng.

Những lợi ích của thiền

Bên cạnh việc tìm hiểu thiền là gì thì những lợi ích của thiền mang lại đối với sức khỏe cũng là vấn đề nhiều người trong chúng ta quan tâm. Những lợi ích của thiền có thể kể đến như:

Cải thiện chất lượng giấc ngủ

Thiền giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ nhờ vào các cơ chế sinh lý và tâm lý liên quan đến điều hòa hệ thần kinh, kiểm soát cảm xúc và giảm hoạt hóa tâm trí. Đặc biệt ở những người mất ngủ mãn tính hoặc rối loạn giấc ngủ do lo âu, trầm cảm, thiền chánh niệm giúp đưa tâm trí về hiện tại, ngăn chặn dòng suy nghĩ miên man, từ đó tạo điều kiện cho giấc ngủ sâu và tự nhiên hơn.

Hỗ trợ điều hòa huyết áp và hệ tim mạch

Thiền hỗ trợ điều hòa huyết áp và hệ tim mạch nhờ khả năng kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, giúp làm chậm nhịp tim, giãn mạch máu và giảm áp lực lên thành mạch. Đồng thời, thiền còn làm giảm hormone cortisol - một yếu tố liên quan đến căng thẳng và tăng huyết áp. Các nghiên cứu cho thấy khi thực hành đều đặn, thiền giúp cơ thể duy trì trạng thái thư giãn sâu, từ đó cải thiện tuần hoàn máu và hỗ trợ ổn định huyết áp một cách tự nhiên và an toàn.

Giảm stress, lo âu, trầm cảm và nâng cao cảm xúc

Thiền giúp điều hòa hoạt động của hệ thần kinh và giảm hormone căng thẳng. Khi thiền, não bộ chuyển sang trạng thái thư giãn, tăng cường vùng điều tiết cảm xúc như vỏ não trước trán và giảm hoạt động ở hạch hạnh nhân - trung tâm xử lý lo âu. Nhờ đó, thiền giúp nâng cao sự ổn định cảm xúc và cảm giác an lạc nội tâm. Người thực hành thiền thường xuyên có xu hướng kiểm soát cảm xúc tốt hơn, ít bị kích thích bởi các tác nhân bên ngoài và cảm thấy bình tĩnh hơn trong những tình huống căng thẳng.

Cách ngồi thiền đúng tại nhà mà bạn có thể tham khảo

Đọc đến đây ắt hẳn các bạn đã trả lời được câu hỏi thiền là gì. Thiền là phương pháp đơn giản mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe nhưng không đòi hỏi quá nhiều dụng cụ hỗ trợ luyện tập. Để có thể thực hiện thiền tại nhà đúng cách bạn có thể tham khảo những điều sau:

• Chuẩn bị không gian phù hợp: Không gian phù hợp là không gian yên tĩnh, ít tiếng ồn, thoáng khí, ánh sáng nhẹ và tránh bị làm phiền. Có thể trải một tấm thảm hoặc dùng gối thiền để hỗ trợ tư thế.
• Lựa chọn thời điểm thích hợp: Bạn có thể thực hành thiền vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc buổi tối trước khi đi ngủ. Duy trì thời gian cố định mỗi ngày sẽ giúp hình thành thói quen ổn định.
• Lựa chọn trang phục thoải mái: Hãy chọn những loại trang phục rộng rãi, mềm mại, tránh quần áo bó sát để cơ thể được thư giãn hoàn toàn.
• Tư thế ngồi thiền: Bạn có thể ngồi kiết già (hai chân bắt chéo đặt lên đùi đối diện), bán già (một chân đặt lên đùi), hoặc xếp bằng đơn giản. Nếu khó ngồi dưới sàn, bạn có thể ngồi trên ghế, giữ hai bàn chân chạm đất. Dù chọn tư thế nào, điều quan trọng là giữ lưng thẳng, vai thả lỏng, đầu cân bằng và tay đặt nhẹ nhàng lên đùi hoặc trong lòng. Mắt có thể nhắm nhẹ hoặc nhìn xuống khoảng 45 độ phía trước.
• Tập trung vào hơi thở: Chú ý quan sát hơi thở vào và ra. Nếu có suy nghĩ chen vào, chỉ cần nhận biết và nhẹ nhàng đưa tâm trở lại với hơi thở.

Bạn hãy bắt đầu thiền trong khoảng 5 - 10 phút mỗi ngày, sau đó tăng dần khi đã quen. Duy trì thiền đều đặn sẽ mang lại sự tĩnh lặng nội tâm và nhiều lợi ích cho sức khỏe tinh thần.

Thiền thực chất không phải là điều gì thần bí hay xa vời mà là một công cụ chủ động giúp lắng nghe nội tâm và xây dựng nền tảng an yên bên trong. Khi hiểu đúng bản chất của thiền, bạn sẽ thấy rõ rằng thiền không phải “không suy nghĩ”, mà là chú ý có chủ định, điều hòa hơi thở, cảm xúc và ý thức. Hy vọng bài viết trên đây đã giúp bạn hiểu rõ hơn về thiền là gì cũng như những lợi ích mà thiền mang lại đối với sức khỏe của chúng ta.