Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hoá hiện nay

Xuất huyết đường tiêu hóa là hiện tượng chảy máu từ bất kỳ phần nào của hệ tiêu hóa, bao gồm thực quản, dạ dày, ruột non (tá tràng), ruột già hoặc ruột kết, trực tràng, và hậu môn, do tổn thương hoặc bất kỳ nguyên nhân nào khác. Nếu xuất huyết xảy ra ở thực quản, dạ dày hoặc phần đầu của ruột non (tá tràng), nó được gọi là xuất huyết tiêu hóa trên. Trong khi nếu xuất huyết xảy ra ở phần dưới của ruột non, ruột già, trực tràng hoặc hậu môn, thì được gọi là xuất huyết tiêu hóa dưới. Vậy phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hoá như thế nào?

Nguyên nhân của bệnh xuất huyết tiêu hóa

Có nhiều nguyên nhân gây ra xuất huyết tiêu hóa, trong đó nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên thường bao gồm:

• Loét dạ dày tá tràng: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra xuất huyết tiêu hóa trên. Loét dạ dày là hiện tượng vết loét xuất hiện và phát triển trên niêm mạc của dạ dày và một phần của ruột non. Chúng thường xuất phát từ axit trong dạ dày, vi khuẩn, hoặc sử dụng thuốc chống viêm gây tổn thương niêm mạc.
• Hội chứng Mallory - Weiss: Đặc điểm của hội chứng này là xuất huyết do rách thực quản do ói nhiều và quá mạnh, thường gặp ở những người uống bia rượu và thường xuyên ói mửa.
• Giãn tĩnh mạch thực quản: Giãn tĩnh mạch thực quản có thể gây ra xuất huyết khi các tĩnh mạch trướng giãn vỡ. Tình trạng này thường xảy ra ở những người mắc bệnh gan nặng, đặc biệt là ở giai đoạn cuối.
• Viêm thực quản: Viêm thực quản thường là kết quả của bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD). Người bị viêm thực quản cũng có thể gặp phải xuất huyết tiêu hóa.

Nguyên nhân gây ra xuất huyết tiêu hóa dưới thường bao gồm:

• Bệnh túi thừa: Do sự phát triển của các túi nhỏ, phình ra trong đường tiêu hóa.
• Bệnh viêm ruột (IBD): Cả viêm loét đại tràng và bệnh Crohn đều có thể gây ra xuất huyết tiêu hóa.
• Khối u: Các khối u ác tính hoặc lành tính ở thực quản, dạ dày, ruột kết hoặc trực tràng có thể làm suy yếu lớp niêm mạc của đường tiêu hóa và gây chảy máu.
• Loạn sản mạch máu và các dị dạng mạch máu: Gây chảy máu ồ ạt và khó xác định nơi xuất phát.
• Bệnh trĩ: Tĩnh mạch sưng phồng ở hậu môn hoặc trực tràng dưới, tương tự như chứng giãn tĩnh mạch, có thể gây xuất huyết tiêu hóa.
• Nứt ở hậu môn: Nứt hậu môn cũng có thể gây ra xuất huyết tiêu hóa.
• Viêm niêm mạc trực tràng: Viêm niêm mạc trực tràng cũng có thể gây chảy máu từ trực tràng.

Chẩn đoán về xuất huyết tiêu hóa

Việc chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa dựa trên ba tiêu chí như:

Thông tin lâm sàng

Một số thông tin lâm sàng để chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa:

• Nôn máu, đi phân máu: Bao gồm thông tin về số lượng và tính chất của máu trong nôn và phân.
• Triệu chứng kèm theo: Bao gồm sốt, đau bụng (có thể do loét dạ dày tá tràng).
• Tiền sử: Bao gồm việc sử dụng các loại thuốc gây tổn thương dạ dày như Aspirin, kháng viêm không steroid, corticoides, tiền sử bệnh dạ dày tá tràng, xuất huyết tiêu hóa, bệnh gan và huyết học (bao gồm xuất huyết giảm tiểu cầu, rối loạn đông máu bẩm sinh), và việc sử dụng các loại thuốc làm phân đen như sắt, bismuth.
• Dấu hiệu thiếu máu nặng: Thông tin về các biểu hiện của thiếu máu nặng.
• Khám vùng mũi hầu để loại trừ nguyên nhân từ vùng mũi hầu: Tiến hành khám vùng mũi hầu để loại trừ nguyên nhân xuất huyết từ vùng này.
• Khám bụng để loại trừ nguyên nhân ngoại khoa: Tiến hành khám bụng để loại trừ các nguyên nhân xuất huyết từ bên ngoài như lồng ruột (bao gồm kiểm tra khối u, dấu hiệu tắc ruột), bệnh lý gan (bao gồm gan lách to, tuần hoàn bàng hệ, vàng da và mắt), và đau vùng thượng vị.
• Khám trực tràng nếu có xuất huyết tiêu hóa dưới: Tiến hành khám trực tràng để xác định chẩn đoán và kiểm tra tính chất của phân, tìm các dấu hiệu bất thường như polyp, nứt hậu môn.

Thông tin cận lâm sàng

Một số thông tin lâm sàng để chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa:

• CTM, đếm tiểu cầu, dung tích hồng cầu: Tiến hành cận lâm sàng bằng cách thực hiện xét nghiệm máu toàn phần, đếm tiểu cầu và đo dung tích hồng cầu.
• Đông máu toàn bộ: Xác nhận trạng thái đông máu toàn bộ.
• Siêu âm bụng, X-quang bụng không chuẩn bị: Tiến hành siêu âm và X-quang bụng mà không cần chuẩn bị trước. Cụ thể, thực hiện X-quang dạ dày tá tràng mà không cần chuẩn bị cản quang hoặc chụp đại tràng mà không cần chuẩn bị cản quang.
• Nội soi cấp cứu nếu có chỉ định: Thực hiện nội soi cấp cứu nếu có chỉ định cụ thể (xem phần chỉ định nội soi cấp cứu).

Chẩn đoán xác định

Xuất huyết tiêu hóa trên có thể được xác định dựa trên các dấu hiệu sau:

• Đau bụng.
• Nôn ra máu, hoặc nếu có sử dụng sonde dạ dày ra máu.
• Nếu không có hai dấu hiệu trên, cũng cần nghĩ đến nếu tiêu phân đen hoặc tiêu máu đỏ tươi ồ ạt.
• Tiền sử viêm loét dạ dày, thường kèm theo đau bụng vùng thượng vị lúc đói, và sử dụng thuốc kháng viêm, corticoid, aspirin.
• Vỡ dãn tĩnh mạch thực quản.

Tiền sử bao gồm viêm gan, xơ gan, vàng da xuất huyết tái phát, cùng với các biểu hiện lâm sàng như gan lách to và cổ chướng. Kết quả xét nghiệm có thể bao gồm giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu, và tăng transaminase. Xuất huyết tiêu hóa dưới có thể được xác định bằng tiêu phân đen sệt hoặc máu đỏ trong phân, hoặc thông qua việc thăm trực tràng và phát hiện có máu.

Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hoá

Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hoá dựa trên nguyên tắc:

• Bổ sung thể tích máu đã mất.
• Nhịn ăn uống.
• Tiến hành nội soi tiêu hóa để chẩn đoán và điều trị tình trạng cầm máu.
• Xác định và điều trị nguyên nhân.

Trong trường hợp nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa trên do viêm loét dạ dày tá tràng, các biện pháp điều trị bao gồm sử dụng các loại thuốc ức chế bơm proton như sau:

• Omeprazole được tiêm tĩnh mạch trong 3 ngày ban đầu, sau đó chuyển sang dạng uống.
• Thuốc thay thế là Ranitidine ở liều 1-2mg/kg mỗi lần, mỗi 6 - 8 giờ (không vượt quá 50mg mỗi lần). Tuy nhiên, Omeprazole được xem là thuốc chọn lựa hiệu quả hơn so với Ranitidine trong trường hợp này.

Trong trường hợp nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa do vỡ dãn tĩnh mạch thực quản, việc sử dụng thuốc Octreotide (Sandostatin) được thực hiện như sau:

• Octreotide có tác dụng tổng hợp cơ học làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa và co mạch nội tạng, giảm lượng xuất huyết. Liều ban đầu là 1-2 mg/kg tiêm tĩnh mạch chậm, sau đó duy trì ở liều 1mg/kg/giờ hoặc 0,25 mg/kg/giờ.

Bên trên là một số thông tin về tình trạng xuất huyết tiêu hóa cũng như phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa mà chúng tôi muốn gửi đến quý vị độc giả. Tuy nhiên đây chỉ là thông tin tham khảo, để chẩn đoán bệnh chính xác và có phác đồ điều trị cụ thể, bệnh nhân cần đến bệnh viện để làm các xét nghiệm cần thiết và tư vấn bởi các chuyên gia y tế.