Xuất huyết tiêu hóa có biến chứng gì? Cách điều trị và phòng ngừa

Hiện tượng xuất huyết có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào trong đường tiêu hóa. Nếu xuất huyết xảy ra trong thực quản, dạ dày hoặc phần đầu của ruột non (tá tràng) thì đó được gọi là xuất huyết tiêu hóa trên. Còn nếu xuất huyết xảy ra ở phần dưới ruột non, ruột già, trực tràng hoặc hậu môn thì được gọi là xuất huyết tiêu hóa dưới.

Các nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa là một tình trạng y khoa nghiêm trọng với nhiều nguyên nhân khác nhau, được phân loại thành xuất huyết tiêu hóa trên (cao) và dưới (thấp). Hiểu rõ nguyên nhân giúp người bệnh và bác sĩ xác định phương pháp điều trị hiệu quả.

Nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên

Loét dạ dày tá tràng

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, xảy ra khi lớp niêm mạc dạ dày hoặc ruột non bị tổn thương do vi khuẩn Helicobacter pylori, sử dụng thuốc chống viêm kéo dài hoặc axit dạ dày dư thừa.

Hội chứng Mallory-Weiss

Rách niêm mạc thực quản do nôn ói mạnh hoặc liên tục, thường gặp ở người lạm dụng bia rượu.

Giãn tĩnh mạch thực quản

Tình trạng tĩnh mạch giãn và vỡ, thường liên quan đến xơ gan giai đoạn cuối.

Viêm thực quản

Do trào ngược dạ dày thực quản (GERD), gây tổn thương niêm mạc và chảy máu.

Nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa dưới

Bệnh túi thừa

Các túi nhỏ hình thành trên đường tiêu hóa, khi bị viêm có thể gây xuất huyết.

Bệnh viêm ruột (IBD)

Bao gồm viêm loét đại tràng và bệnh Crohn, thường gây chảy máu trực tràng.

Khối u

Các khối u lành tính, ác tính hoặc ung thư dạ dày, ruột kết, thực quản có thể làm tổn thương niêm mạc gây chảy máu.

Dị dạng mạch máu

Loạn sản hoặc bất thường mạch máu gây chảy máu nghiêm trọng, khó xác định nguồn gốc.

Bệnh trĩ

Giãn tĩnh mạch ở hậu môn hoặc trực tràng gây chảy máu đỏ tươi khi đi tiêu.

Nứt hậu môn

Do vết rách niêm mạc hậu môn gây đau và xuất huyết.

Viêm niêm mạc trực tràng (Proctitis)

Viêm nhiễm trực tràng gây xuất huyết tiêu hóa dưới.

Việc xác định nguyên nhân và điều trị xuất huyết tiêu hóa kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Triệu chứng xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa có thể nhận biết qua các triệu chứng phổ biến như:

• Phân lẫn máu hoặc sẫm màu;
• Giấy lau dính máu;
• Nôn ra máu;
• Da xanh xao;
• Chóng mặt, mệt mỏi;
• Đau ngực, đau bụng;
• Vã mồ hôi, chân tay yếu,…

Trường hợp nặng có thể gây tụt huyết áp và ngất xỉu. Nếu gặp các dấu hiệu này, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế ngay để chẩn đoán và điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Biến chứng của xuất huyết tiêu hóa

Nhận biết sớm các dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa và can thiệp kịp thời là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Thiếu máu mãn tính

Chảy máu kéo dài dẫn đến giảm huyết sắc tố và số lượng hồng cầu, gây thiếu máu mãn tính. Các triệu chứng bao gồm đau ngực, chóng mặt, mệt mỏi, suy nhược, nhức đầu, khó thở, tinh thần kém minh mẫn và giảm khả năng tập trung. Hậu quả là năng suất lao động và học tập bị suy giảm nghiêm trọng.

Thiếu máu cấp tính

Trong trường hợp mất máu nhiều, cơ thể có thể không đủ máu để cung cấp cho tim và các cơ quan khác, dẫn đến thiếu máu cấp tính. Các dấu hiệu gồm da lạnh, xanh tái, vã mồ hôi, lú lẫn, kích động, giảm lượng nước tiểu, thở nhanh và mất ý thức.

Sốc và tử vong

Xuất huyết cấp tính có thể gây tổn thương các cơ quan, dẫn đến suy nội tạng và sốc. Nếu không được điều trị, sốc có thể dẫn đến tử vong. Triệu chứng sốc bao gồm huyết áp tụt hoặc không đo được, môi và móng tay tím tái, đau ngực, chóng mặt, lo âu, da xanh xao, lượng nước tiểu giảm hoặc không có, mạch nhanh nhưng yếu, thở nông và bất tỉnh.

Điều trị hiệu quả xuất huyết tiêu hóa

Quy trình điều trị xuất huyết tiêu hóa thường bao gồm bảo vệ đường hô hấp, bù dịch, truyền máu (nếu mất máu nghiêm trọng), sử dụng thuốc và thực hiện các phương pháp cầm máu đặc hiệu khi cần thiết.

Bảo vệ đường hô hấp

Xuất huyết tiêu hóa trên có thể gây nguy cơ hít phải máu, dẫn đến suy hô hấp, thậm chí tử vong. Đối với bệnh nhân có phản xạ nôn kém, bị hôn mê hoặc cần nội soi dạ dày, đặt nội khí quản là biện pháp hiệu quả để bảo vệ đường thở, đảm bảo an toàn trong quá trình điều trị.

Bù dịch và truyền máu

Bù dịch

Bệnh nhân bị hạ huyết áp hoặc xuất huyết nặng cần được bù dịch qua đường tĩnh mạch ngay lập tức. Dung dịch muối sinh lý (500 – 1000ml ở người lớn, tối đa 20ml/kg ở trẻ em) thường được sử dụng trong trường hợp này.

Truyền máu

Trường hợp bệnh nhân thiếu máu nghiêm trọng sẽ được yêu cầu truyền máu. Tuy nhiên, cần cẩn trọng ở người cao tuổi, bệnh nhân suy tim mãn tính hoặc trẻ em để tránh các biến chứng.

Sử dụng thuốc

Xuất huyết tiêu hóa trên

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) qua đường tĩnh mạch thường được sử dụng để giảm tiết axit và hỗ trợ cầm máu.

Do giãn tĩnh mạch thực quản

Thuốc co mạch tạng là lựa chọn ưu tiên nhằm giảm áp lực trong hệ tĩnh mạch cửa.

Cầm máu

Khoảng 80% trường hợp xuất huyết có thể tự cầm máu nhưng 20% còn lại cần các biện pháp đặc hiệu:

Nội soi

Điều trị loét dạ dày chảy máu bằng nhiệt điện, hóa chất gây co mạch hoặc kẹp clip.

Nút mạch và phẫu thuật

Áp dụng trong trường hợp không thể kiểm soát bằng nội soi.

Xuất huyết giãn tĩnh mạch thực quản

Sử dụng kỹ thuật thắt vòng, tiêm xơ hoặc nối thông tĩnh mạch cửa chủ (TIPS).

Xuất huyết tiêu hóa thấp

Nội soi cầm máu bằng nhiệt, kẹp clip hoặc tiêm epinephrine. Trong trường hợp có polyp, phẫu thuật cắt bỏ có thể được thực hiện.

Do trĩ

Phương pháp thắt dây cao su hoặc tiêm xơ được áp dụng để cầm máu hiệu quả.

Việc điều trị xuất huyết tiêu hóa cần được tiến hành sớm với phác đồ phù hợp tùy theo nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng nhằm giảm nguy cơ tử vong và biến chứng, đặc biệt ở những đối tượng dễ bị tổn thương như người cao tuổi và bệnh nhân mắc bệnh lý nền.

Hướng dẫn biện pháp phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa là một tình trạng nguy hiểm nhưng có thể được phòng ngừa hiệu quả thông qua các biện pháp khoa học và thay đổi lối sống. Dưới đây là những khuyến nghị chung để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa:

Chế độ ăn uống khoa học

• Ưu tiên thực phẩm giàu rau xanh và chất xơ, bao gồm cả chất xơ tan và không tan để hỗ trợ nhu động ruột và duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
• Hạn chế tiêu thụ rượu bia, thức ăn nhanh (gà rán, thịt đông lạnh) cũng như các món cay, nóng, chua, mặn vì chúng có thể gây kích ứng dạ dày và ruột.

Thói quen sinh hoạt lành mạnh

Vận động

Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Ăn uống đúng cách

Không ăn quá no hoặc để bụng quá đói. Tránh vận động mạnh hoặc nằm ngay sau khi ăn để giảm nguy cơ đau dạ dày và trào ngược dạ dày - thực quản.

Ăn chín, uống sôi

Biện pháp này giúp giảm nguy cơ ngộ độc thực phẩm và nhiễm ký sinh trùng, nguyên nhân gây bệnh lý tiêu hóa có thể dẫn đến xuất huyết.

Chăm sóc hệ tiêu hóa

• Tẩy giun định kỳ để loại bỏ nguy cơ nhiễm ký sinh trùng.
• Bổ sung men tiêu hóa, collagen và các loại vitamin cần thiết để tăng cường miễn dịch và bảo vệ hệ tiêu hóa.

Phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa không chỉ dựa vào chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt mà còn cần ý thức chăm sóc sức khỏe toàn diện. Việc duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, bảo vệ hệ tiêu hóa và cải thiện chất lượng cuộc sống.