Tìm hiểu các nhóm thuốc trị viêm phổi​ phổ biến và nguyên tắc sử dụng

Viêm phổi là tình trạng viêm nhiễm ở nhu mô phổi, có thể do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra. Bệnh có thể tiến triển từ nhẹ đến nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị đúng phác đồ. Trong điều trị bệnh, việc lựa chọn thuốc phù hợp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Hiện nay có nhiều thuốc trị viêm phổi​ được chỉ định tùy theo nguyên nhân và tình trạng bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có thêm thông tin về các loại thuốc này và cách dùng thuốc an toàn, hiệu quả.

Nguyên tắc dùng thuốc trị viêm phổi​

Việc sử dụng thuốc trị viêm phổi cần tuân thủ những nguyên tắc y khoa chặt chẽ, nhằm đảm bảo hiệu quả điều trị và hạn chế tác dụng phụ. Một số nguyên tắc quan trọng trong điều trị viêm phổi như:

Xác định chính xác nguyên nhân

Trước khi xây dựng phác đồ điều trị, bác sĩ cần xác định chính xác nguyên nhân gây viêm phổi. Mỗi nguyên nhân sẽ có hướng điều trị và phù hợp với các loại thuốc khác nhau. Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân gây viêm phổi là bước quan trọng quyết định hiệu quả điều trị bằng thuốc.

Đánh giá mức độ bệnh

Việc đánh giá mức độ nặng – nhẹ của bệnh cũng rất quan trọng. Bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng lâm sàng, hình ảnh X-quang, xét nghiệm máu và chỉ số hô hấp như SpO₂ hay PaO₂/FiO₂ để đánh giá bệnh toàn diện. Đối với viêm phổi nhẹ, người bệnh có thể điều trị ngoại trú bằng thuốc uống và theo dõi tại nhà. Ngược lại, những ca trung bình đến nặng thường cần nhập viện, sử dụng kháng sinh tiêm hoặc thuốc đặc trị đường tĩnh mạch.

Dùng thuốc đúng chỉ định

Một trong những nguyên tắc quan trọng nhất trong dùng thuốc kháng sinh, thuốc kháng virus là cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Kháng sinh chỉ có tác dụng với viêm phổi do vi khuẩn, không hiệu quả với virus. Việc lựa chọn loại kháng sinh phù hợp sẽ dựa trên loại vi khuẩn nghi ngờ, tiền sử bệnh lý và khả năng kháng thuốc tại địa phương. Với các trường hợp do virus, cần sử dụng thuốc kháng virus đặc hiệu, và điều trị càng sớm càng tốt để đạt hiệu quả cao nhất.

Các nhóm thuốc trị viêm phổi phổ biến

Trong điều trị viêm phổi, việc lựa chọn đúng loại thuốc đóng vai trò quan trọng quyết định tiến triển và khả năng phục hồi của người bệnh. Dưới đây là những nhóm thuốc trị viêm phổi phổ biến đang được sử dụng rộng rãi trong lâm sàng:

Thuốc kháng sinh – Điều trị viêm phổi do vi khuẩn

Thuốc kháng sinh là nhóm được kê đơn phổ biến nhất trong các trường hợp viêm phổi do vi khuẩn. Một số nhóm kháng sinh thường dùng gồm:

• Penicillin (như amoxicillin): Hiệu quả tốt với vi khuẩn nhạy cảm, giá rẻ, nhưng dễ bị đề kháng nếu dùng sai cách.
• Cephalosporin (cefixime, ceftriaxone...): Phổ kháng khuẩn rộng, ít tác dụng phụ, dùng được cho cả trẻ em và người lớn.
• Macrolide (azithromycin, clarithromycin): Đặc biệt hiệu quả với viêm phổi không điển hình do Mycoplasma hoặc Chlamydia, ít gây dị ứng.
• Fluoroquinolone (levofloxacin, moxifloxacin): Phổ rất rộng, dùng trong trường hợp nặng hoặc kháng thuốc. Khi dùng thuốc này cần cẩn trọng vì có thể gây tác dụng phụ trên thần kinh và gân cơ.
• Thuốc kháng sinh phối hợp amoxicillin và clavulanate: Thuốc thường được sử dụng trong điều trị viêm phổi do vi khuẩn, đặc biệt hiệu quả với các chủng vi khuẩn sản xuất beta-lactamase.

Lưu ý: Việc sử dụng các loại thuốc kháng sinh cần tuân thủ chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ. Người bệnh tuyệt đối không được tự ý mua hoặc dùng thuốc mà không có sự thăm khám và chẩn đoán y tế chính xác. Việc dùng thuốc không đúng cách có thể dẫn đến kháng thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị và gia tăng nguy cơ biến chứng.

Thuốc kháng virus – Đặc hiệu trong viêm phổi do cúm và virus hô hấp

Viêm phổi do virus không đáp ứng với kháng sinh nên cần điều trị bằng thuốc kháng virus. Trong những trường hợp được xác định là do virus, đặc biệt là cúm A hoặc B, bác sĩ có thể chỉ định một số thuốc kháng virus nhằm kiểm soát triệu chứng và rút ngắn thời gian mắc bệnh.

• Oseltamivir: Là thuốc uống thường được chỉ định sớm trong vòng 48 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng cúm. Việc sử dụng đúng thời điểm có thể giúp cải thiện tiên lượng bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.
• Zanamivir: Là thuốc kháng virus dạng hít, cũng được sử dụng trong điều trị cúm A và B. Tuy nhiên, thuốc này chống chỉ định ở những bệnh nhân có bệnh lý hô hấp mạn tính như hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, do có thể gây co thắt phế quản.

Các thuốc này giúp rút ngắn thời gian bệnh, giảm biến chứng và tỷ lệ nhập viện nếu được chỉ định đúng lúc. Các này chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ sau khi đã được chẩn đoán xác định. Việc tự ý dùng thuốc có thể không mang lại hiệu quả và tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe.

Thuốc kháng nấm đặc trị viêm phổi do nấm

Mặc dù không phổ biến như viêm phổi do vi khuẩn hay viêm phổi do virus, nhưng viêm phổi do nấm vẫn có thể xảy ra, nhất là ở những người suy giảm miễn dịch như bệnh nhân ung thư, ghép tạng hoặc HIV/AIDS. Các thuốc trị viêm phổi do nấm bao gồm:

• Amphotericin B: Tác dụng mạnh nhưng có thể gây độc với thận, thường dùng trong giai đoạn đầu của điều trị.
• Voriconazole: Có tác dụng tốt với Aspergillus và ít độc hơn, được dùng phổ biến trong điều trị kéo dài.

Việc dùng thuốc kháng nấm cần có chỉ định rõ ràng và theo dõi sát do nguy cơ tác dụng phụ cao.

Thuốc hỗ trợ điều trị và làm giảm triệu chứng

Bên cạnh các thuốc trị viêm phổi đặc hiệu, bác sĩ còn kê thêm các loại thuốc hỗ trợ khác, giúp người bệnh dễ chịu và hồi phục nhanh hơn:

• Thuốc hạ sốt (paracetamol) giúp giảm cảm giác mệt mỏi, đau nhức.
• Thuốc giảm ho, long đờm giúp làm sạch đường thở, giảm ho khan hoặc ho có đờm đặc.
• Thuốc giãn phế quản dùng trong trường hợp co thắt phế quản, giúp cải thiện hô hấp.
• Corticoid có thể được chỉ định trong điều trị viêm phổi cộng đồng nặng, đặc biệt khi có sốc nhiễm trùng hoặc hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS).

Lưu ý khi sử dụng thuốc trị viêm phổi

Khi sử dụng các loại thuốc trị viêm phổi, có một số lưu ý quan trọng bạn cần biết như:

• Người bệnh không nên tự ý mua kháng sinh về sử dụng mà không có đơn thuốc. Việc lạm dụng kháng sinh không chỉ làm giảm hiệu quả điều trị mà còn gây kháng thuốc kháng sinh. Tình trạng này khiến viêm phổi dễ tái phát và khó chữa hơn.
• Khi dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng, đủ thời gian. Bệnh nhân không được tự ý ngưng thuốc khi thấy đỡ, cũng không được tự ý tăng liều nếu triệu chứng chưa cải thiện.
• Ngoài ra, trong quá trình dùng thuốc, người bệnh cần theo dõi các dấu hiệu bất thường như nổi mẩn, ngứa, tiêu chảy, chóng mặt... Đây có thể là tác dụng phụ của thuốc.
• Theo dõi và tái khám định kỳ là điều cần thiết để bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị và kịp thời điều chỉnh phác đồ nếu cần thiết.

Viêm phổi có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và dùng thuốc đúng chỉ định. Tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý dùng thuốc điều trị viêm phổi mà cần đi khám để xác định nguyên nhân. Tùy từng nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe thực tế của người bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định, bệnh nhân cũng cần nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống đủ chất để nâng cao hiệu quả điều trị.