Tìm hiểu về bệnh sa sút trí tuệ và cách phòng ngừa

Sa sút trí tuệ là một tình trạng bệnh lý trong đó người bệnh sẽ bị mất dần trí nhớ và các hoạt động nhận thức khác, thay đổi hành vi tính cách, giảm khả năng thực hiện những hoạt động hàng ngày và cuối cùng sẽ tử vong sau 7 năm nếu không điều trị. Bệnh ảnh hưởng lớn đến bệnh nhân lẫn người thân và là gánh nặng cho xã hội.

Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ là gì?

Bệnh Alzheimer là nguyên nhân hàng đầu của sa sút trí tuệ, chiếm tỷ lệ 55% các trường hợp sa sút trí tuệ. Kế đến là sa sút trí tuệ do nguyên nhân mạch máu, sa sút trí tuệ liên quan bệnh Parkinson 15%, sa sút trí tuệ trán - thái dương 5% và các nguyên nhân khác 5%.

Ở Việt Nam, theo thống kê của Viện Lão khoa quốc gia thì tỉ lệ mắc khoảng 5%, chủ yếu ở người trên tuổi 60. Sa sút trí tuệ tăng theo tuổi. Cứ tăng 5 tuổi thì tỉ lệ sa sút trí tuệ sẽ tăng gấp đôi. Tỷ lệ người cao tuổi ở nước ta hiện nay là 10%, như vậy có khoảng 500 ngàn người Việt cao tuổi mắc bệnh. Số người biết mình bị mắc bệnh rất thấp do nhầm lẫn với quên do tuổi già. 

Việc nhận biết mình hay người thân của mình có bị sa sút trí tuệ hay không, từ đó phòng ngừa và điều trị sớm cũng như duy trì chất lượng cuộc sống tốt cho người sa sút trí tuệ là rất quan trọng.

Các dấu hiệu cảnh báo sa sút trí tuệ

Mặc dù sa sút trí tuệ là tình trạng dễ nhầm lẫn với nhiều hội chứng khác nhưng có dấu hiệu điển hình như sau:

• Suy giảm trí nhớ.
• Gặp khó khăn khi lập kế hoạch, giải quyết vấn đề hay hoàn thành các công việc quen thuộc.
• Nhầm lẫn về thời gian hoặc nơi chốn.
• Mất định hướng thời gian và không gian.
• Gặp khó khăn về từ ngữ khi nói hoặc viết.
• Quên nơi để đồ đạc và không thể nhớ lại.
• Giảm khả năng phán xét hay đánh giá.
• Rút lui khỏi công việc hay các hoạt động xã hội.
• Biến đổi hành vi, cảm xúc và tính cách.

Người có nguy cơ cao mắc sa sút trí tuệ

Tuổi tác là yếu tố chính, gia đình có người sa sút trí tuệ, tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, người có đột quỵ não, lạm dụng rượu bia, rối loạn lipid máu, trầm cảm, suy giảm nhận thức nhẹ, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, ít hoạt động thể lực…

Lợi ích của chuẩn đoán sớm

Có rất nhiều lợi ích khi người bệnh được chuẩn đoán sớm:

• Can thiệp ngăn ngừa suy giảm nhận thức nặng hơn.
• Điều trị sớm mang lại lợi ích tối đa. 
• Duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất cho người bệnh.
• Cho phép người bệnh có thời gian để hoạch định cho tương lai.

Biện pháp phòng ngừa sa sút trí tuệ

Thường xuyên thực hiện những biện pháp phòng ngừa sẽ giảm thiểu tối đa mắc bệnh:

• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ mạch máu của những bệnh như: Tăng huyết áp, hút thuốc lá, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, tăng cholesterol máu…
• Không thức khuya, ngủ đủ giấc mỗi đêm giúp thần kinh và trí não khỏe mạnh cũng như tránh nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ. Ngược lại, mất ngủ, khó ngủ làm thần kinh suy yếu, có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, trong đó có nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ.
• Thiết lập một chế độ dinh dưỡng thích hợp, khoa học, hạn chế đồ ăn chế biến sẵn và ưu tiên nấu ăn tại nhà: Giảm chất béo bão hòa (mỡ động vật), nên dùng rau sống, củ quả (các loại đậu, hạt), trái cây và ngũ cốc nguyên vỏ.
• Không hút thuốc lá hay dùng chất kích thích: Hút thuốc, uống rượu, bia có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ và các bệnh về tim mạch.
• Tập thể dục, vận động cơ thể thường xuyên.
• Luyện tập trí não: Chơi ô chữ, chơi cờ, trò chơi sudoku… có thể trì hoãn sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ và làm giảm tác động của bệnh.
• Kiểm soát stress, hoạt động thư giãn: Thiền, tai chi (Thái Cực Quyền), yoga…
• Tham gia các hoạt động xã hội.

Tóm lại, sa sút trí tuệ có đặc trưng là suy giảm trí nhớ - xuất phát từ nhiều nguyên nhân nhưng không phải là sự lão hóa thông thường mà là một bệnh lý nghiêm trọng. Sa sút trí tuệ khiến người bệnh không thể thực hiện hành vi hoặc tự sinh hoạt, nghiêm trọng hơn, các biến chứng của bệnh còn có thể dẫn đến suy nhược cơ thể, nhiễm trùng và tử vong. Khi phát hiện người thân có những dấu hiệu của triệu chứng bệnh, nên họ đi thăm khám, tầm soát để sớm phát hiện bệnh và quản lý các triệu chứng, cũng như điều trị bệnh.

BS CKII Nguyễn Thị Phương Nga - Trưởng khoa Thần kinh BV Thống Nhất