U tuyến thượng thận là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

U tuyến thượng thận là bệnh hiếm gặp, các khối u phát triển trong tuyến thượng thận, có thể gây các biến chứng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. KU tuyến thượng thận lành tính hay ác tính cũng là một bệnh lý cần lưu tâm. Tùy thuộc vào loại u mà triệu chứng và tiên lượng có thể khác nhau.

U tuyến thượng thận là gì?

Khối u tuyến thượng thận bắt đầu khi các tế bào khỏe mạnh trải qua sự biến đổi và tăng trưởng ngoài sự kiểm soát, hình thành thành một khối u. Khối u ung thư tuyến thượng thận là một khối u ác tính và có khả năng phát triển và lan rộng sang các bộ phận khác của cơ thể. Trái lại, một khối u lành tính có thể phát triển nhưng không lan rộng.

Mỗi người đều có hai tuyến thượng thận và hai quả thận. Tuyến thượng thận là những cơ quan nhỏ, có màu vàng nhạt và có trọng lượng khoảng 10g. Hệ thống nội tiết bao gồm các mô và cơ quan sản xuất hormone. Hormone là những chất hóa học được vận chuyển trong máu để ảnh hưởng đến hoạt động cụ thể của các cơ quan và tế bào khác trong cơ thể.

Mỗi tuyến thượng thận có hai phần chính hoạt động riêng biệt. Phần bên ngoài của tuyến thượng thận được gọi là vỏ thượng thận. Vỏ thượng thận sản xuất ba hormone chính là cortisol, aldosterone và dehydroepiandrosterone (DHEA). Những hormone này điều chỉnh sự trao đổi chất, huyết áp và các đặc điểm của cơ thể bao gồm sự phát triển của tóc và hình dạng cơ thể. Nếu khối u xuất phát từ vỏ thượng thận, nó được gọi là u vỏ thượng thận.

Phần lớn các bệnh u tuyến thượng thận là lành tính, tuy nhiên, một số ít trường hợp có thể là khối u ác tính (ung thư). Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng hầu hết người bệnh tập trung ở độ tuổi từ 20 đến 50.

Các loại u tuyến thượng thận

Một khối u tuyến thượng thận có thể có khả năng sản xuất quá nhiều hormone, được gọi là "khối u hoạt động". Trong khi khối u tuyến thượng thận không sản xuất hormone được gọi là "khối u không hoạt động". Khối u tuyến thượng thận chức có thể sản xuất bất kỳ hormone nào được tạo ra trong tuyến thượng thận, thậm chí chúng có thể sản xuất nhiều hơn một loại hormone.

Khối u tuyến thận nguyên phát bắt đầu trong tuyến thượng thận và có thể là kết quả của một bệnh ung thư bắt đầu ở một cơ quan khác, chẳng hạn như phổi và sau đó lan rộng đến tuyến thượng thận qua quá trình gọi là di căn.

Các khối u tuyến thượng thận nguyên phát bao gồm:

• U vỏ thượng thận (Adenoma): Đây là trường hợp thường gặp nhất. U vỏ thượng thận là một khối u không phải ung thư và có thể hoạt động hoặc không hoạt động. Một u vỏ thượng thận nhỏ không gây triệu chứng và không sản xuất hormone quá mức thường không cần điều trị. Tuy nhiên, adenoma có thể sản xuất quá nhiều hormone như aldosterone (aldosteronoma) hoặc cortisol (gây hội chứng Cushing).
• Ung thư biểu mô vỏ thượng thận: Đây là loại ung thư phổ biến nhất trong khối u tuyến thượng thận. Ung thư biểu mô vỏ thượng thận có thể hoạt động hoặc không hoạt động và có khả năng sản xuất nhiều loại hormone nếu khối u đang hoạt động.
• Ung thư nguyên bào thần kinh: Đây là một loại ung thư phổ biến hơn ở trẻ em và thường bắt đầu từ tủy thượng thận.
• U tủy thượng thận bacsinoitru: Đây là một loại u tuyến thượng thận thần kinh nội tiết, thường bắt đầu từ tủy thượng thận. Triệu chứng thường là huyết áp cao, tim đập nhanh và đổ mồ hôi.

Mỗi năm, chỉ có khoảng 600 người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư biểu mô vỏ thượng thận, trong khi các khối u tuyến thượng thận khác ít phổ biến hơn nhiều.

Nguyên nhân và nguy cơ dẫn đến u tuyến thượng thận

Nguyên nhân của u tuyến thượng thận vẫn chưa được tìm hiểu rõ. Tuy nhiên, có giả thuyết rằng những người mắc một số tình trạng di truyền hoặc có di truyền sẽ có nguy cơ phát triển u tuyến thượng thận cao hơn.

Các tình trạng di truyền mà có thể làm tăng nguy cơ mắc các khối u tuyến thượng thận bao gồm:

• Đa sản nội tiết loại 2 (MEN2);
• Hội chứng Li-Fraumeni;
• Hội chứng Von Hippel-Lindau;
• U sợi thần kinh loại 1;
• Khu phức hợp Carney;
• Đột biến dehydrogenase Succinate.

Triệu chứng nhận biết u tuyến thượng thận

Những người mắc phải khối u tuyến thượng thận có thể trải qua những triệu chứng hoặc dấu hiệu sau đây, với mức độ khác nhau:

• Tăng huyết áp.
• Mức kali trong máu giảm.
• Nhịp tim nhanh.
• Cảm thấy lo lắng.
• Cảm giác lo lắng hoặc cơn hoảng sợ.
• Đau đầu.
• Mồ hôi nhiều hoặc mồ hôi trộm.
• Mắc bệnh tiểu đường.
• Đau bụng.
• Tăng hoặc giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Sự yếu đuối.
• Rạn da bụng.
• Mọc lông quá mức.
• Thay đổi về bộ phận sinh dục.
• Mụn trứng cá không bình thường.

U tuyến thượng thận có nguy hiểm không?

Khi có khối u, việc điều tiết hormone tăng lên khiến cho huyết áp tăng, có thể làm tổn thương nhiều cơ quan, đặc biệt là các mô của hệ tim mạch, não và thận. Nếu không được điều trị, huyết áp cao kết hợp với u tuyến thượng thận có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, đau tim, suy thận, suy hô hấp cấp tính, tổn thương các dây thần kinh mắt.

Trong các trường hợp hiếm, u tuyến thượng thận là u ác tính (ung thư) và các tế bào ung thư di căn đến các bộ phận khác của cơ thể. Các tế bào ung thư từ u tuyến thượng thận hoặc u cận hạch thường di căn đến hệ thống bạch huyết, xương, gan hoặc phổi.

Phương pháp điều trị u tuyến thượng thận

Phương pháp chính để điều trị u tuyến thượng thận là phẫu thuật để loại bỏ khối u. Trước khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ kê toa các loại thuốc huyết áp cụ thể ngăn chặn hoạt động của các hormone adrenaline, giúp giảm nguy cơ phát triển huyết áp cao gây nguy hiểm trong quá trình phẫu thuật.

Sử dụng thuốc trước phẫu thuật

Bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân sử dụng hai loại thuốc trong vòng 7 - 10 ngày giúp hạ huyết áp trước khi phẫu thuật.

Thuốc chẹn alpha giữ cho động mạch và tĩnh mạch nhỏ mở và thư giãn, cải thiện lưu lượng máu và giảm huyết áp bao gồm: Phenoxybenzamine, doxazosin và prazosin.

Thuốc chẹn beta bao gồm atenolol (Tenormin), metoprolol (Lopressor, Toprol-XL) và propranolol (Inderal, Innopran XL) làm tim đập chậm hơn và ít lực hơn, giúp giữ cho các mạch máu mở và thư giãn. Trong quá trình chuẩn bị phẫu thuật, bác sĩ sẽ bổ sung thuốc chẹn beta vài ngày sau khi bạn bắt đầu dùng thuốc chẹn alpha.

Phẫu thuật

Trong phần lớn các trường hợp, toàn bộ tuyến thượng thận và khối u sẽ được loại bỏ bằng phẫu thuật nội soi. Bác sĩ phẫu thuật sẽ rạch một vài lỗ nhỏ và chèn các thiết bị được trang bị vào máy quay video và các công cụ nhỏ qua các lỗ đó.

Có hai phương pháp phẫu thuật u tuyến thượng thận chính hiện nay là mổ hở và mổ nội soi. Phẫu thuật nội soi cắt u tuyến thượng thận phù hợp cho những khối u lành tính có kích thước < 5cm. Mổ mở trong những trường hợp có chống chỉ định mổ nội soi hoặc u quá lớn, dính nhiều với các tạng xung quanh.

Điều trị ung thư

Ngoài phẫu thuật, nếu u tuyến thượng thận là ung thư hoặc ung thư di căn, bệnh nhân có thể được chỉ định các phương pháp điều trị khác như: Hóa trị, xạ trị, liệu pháp nhắm trúng đích...

U tuyến thượng thận là một bệnh lý ít phổ biến, có thể là u lành hoặc ung thư. Các khối u lành có khả năng được điều trị dễ dàng, trong khi khối u ác tính thường có tiên lượng không tốt. Vì vậy, việc phòng ngừa trở nên quan trọng hơn việc điều trị. Người bệnh cần cảnh giác đối với bất kỳ triệu chứng nào và nên đi khám sức khỏe sớm tại bệnh viện nếu nhận thấy sức khoẻ bản thân có vấn đề.

Xem thêm: 

• Các phương pháp điều trị u tuyến thượng thận 
• Các biến chứng suy tuyến thượng thận cần biết