Chóng mặt là gì? Nguyên nhân gây bệnh, phương pháp điều trị và nguyên tắc phòng ngừa

Chóng mặt là gì?

Chóng mặt là một thuật ngữ bệnh nhân thường sử dụng để mô tả các cảm giác:

• Ngất xỉu (cảm giác sắp ngất);

• Đầu óc nhẹ bẫng;

• Cảm giác mất thăng bằng hoặc loạng choạng;

• Cảm giác mơ hồ không rõ ràng hoặc như đang bơi;

• Cảm giác quay cuồng.

Chóng mặt là cảm giác giả tạo rằng bản thân hoặc môi trường đang chuyển động. Thông thường, bệnh nhân cảm nhận được chuyển động quay tròn nhưng một số người khác lại cảm thấy bị kéo sang một bên. Chóng mặt không phải là một chẩn đoán mà là mô tả một cảm giác.

Cả hai cảm giác có thể đi kèm là buồn nôn và nôn hoặc khó giữ thăng bằng, dáng đi hoặc cả hai.

Có lẽ vì những cảm giác này khó diễn tả bằng lời nên bệnh nhân thường sử dụng “chóng mặt”, “chóng mặt” và các thuật ngữ khác thay thế cho nhau và không thống nhất. Những bệnh nhân khác nhau có cùng một rối loạn cơ bản có thể mô tả các triệu chứng của họ rất khác nhau. Một bệnh nhân thậm chí có thể đưa ra các mô tả khác nhau về cùng một cơn “chóng mặt” trong một lần khám cụ thể tùy thuộc vào cách đặt câu hỏi.

Chóng mặt có thể gây khó chịu và thậm chí mất khả năng lao động, đặc biệt khi đi kèm với buồn nôn và nôn. Các triệu chứng gây ra các vấn đề cụ thể cho những người đang làm công việc cần độ chính xác cao hoặc nguy hiểm như lái xe, lái máy bay hoặc vận hành máy móc hạng nặng.

Chóng mặt chiếm khoảng 5 - 6% các lần khám bệnh, xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng trở nên phổ biến hơn khi tuổi tác ngày càng cao. Chóng mặt có thể tạm thời hoặc mãn tính. Chóng mặt mãn tính được định nghĩa là kéo dài > 1 tháng, phổ biến hơn ở những người lớn tuổi.

Những dấu hiệu và triệu chứng của chóng mặt

Những người bị chóng mặt có thể mô tả cảm giác như sau:

• Cảm giác sai về chuyển động hoặc quay (chóng mặt).

• Lâng lâng hoặc cảm thấy yếu ớt.

• Không ổn định hoặc mất thăng bằng.

• Cảm giác bồng bềnh, khó chịu hoặc nặng đầu.

Những cảm giác này xuất hiện hoặc trở nên tồi tệ hơn khi đi bộ, đứng lên hoặc quay đầu. Chóng mặt có thể kèm theo buồn nôn đột ngột hoặc nghiêm trọng đến mức cần phải ngồi hoặc nằm xuống. Cơn chóng mặt có thể kéo dài vài giây hoặc vài ngày và tái diễn.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh chóng mặt

Chóng mặt làm tăng nguy cơ ngã và bị thương. Chóng mặt khi lái xe hoặc vận hành máy móc hạng nặng làm tăng khả năng xảy ra tai nạn. Bệnh nhân cũng có thể gặp phải hậu quả lâu dài nếu bệnh lý đang mắc phải gây ra chóng mặt không được điều trị.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến chóng mặt

Có rất nhiều nguyên nhân gây chóng mặt như do tổn thương cấu trúc (chấn thương, khối u, thoái hóa), mạch máu, nhiễm trùng, nhiễm độc (bao gồm cả liên quan đến thuốc) và vô căn, nhưng chỉ có một tỷ lệ nhỏ các trường hợp là do nghiêm trọng rối loạn.

Các nguyên nhân phổ biến nhất gây chóng mặt kèm theo hoa mắt liên quan đến một số thành phần trong hệ thống tiền đình ngoại biên:

• Chóng mặt kịch phát do thay đổi tư thế mức độ nhẹ;

• Bệnh Ménière;

• Viêm thần kinh tiền đình;

• Viêm mê nhĩ.

Các nguyên nhân khác bao gồm rối loạn tiền đình trung ương (thường gặp nhất là chứng đau nửa đầu), rối loạn có ảnh hưởng rộng hơn đến chức năng não, rối loạn tâm thần hoặc rối loạn ảnh hưởng đến đầu vào vùng thị giác hoặc cảm thụ; nhưng đôi khi cũng không tìm ra nguyên nhân.

Các nguyên nhân phổ biến nhất của chóng mặt không kèm hoa mắt ít rõ ràng hơn, nhưng chúng thường không phải do tai biến và có thể là:

• Tác dụng của thuốc;

• Đa yếu tố hoặc vô căn.

Các rối loạn không liên quan đến thần kinh có ảnh hưởng rộng hơn đến chức năng não đôi khi biểu hiện bằng chóng mặt và hiếm khi là hoa mắt. Những rối loạn này thường liên quan đến việc cung cấp không đủ oxy, glucose do hạ huyết áp, giảm oxy máu, thiếu máu hoặc hạ đường huyết; bệnh nhân có thể bị ngất nếu nghiêm trọng.

Ngoài ra, những thay đổi nội tiết tố (ví dụ bệnh tuyến giáp, kinh nguyệt, mang thai) cũng có thể gây chóng mặt. Nhiều loại thuốc kích hoạt thần kinh trung ương gây chóng mặt không mà phụ thuộc vào bất kỳ tác dụng độc hại nào trên hệ thống tiền đình.

Đôi khi, chóng mặt và hoa mắt có thể do tâm lý. Bệnh nhân bị chóng mặt tư thế tri giác dai dẳng (PPPD, chóng mặt kéo dài hơn ba tháng không thể giải thích nguyên nhân), rối loạn hoảng sợ, hội chứng tăng thông khí, lo âu hoặc trầm cảm có thể xuất hiện kèm theo chóng mặt.

Ở những bệnh nhân lớn tuổi, chóng mặt thường do nhiều yếu tố thứ phát do tác dụng ngoại ý của thuốc và khả năng thị giác, tiền đình và nhận thức bị giảm sút do tuổi tác. Hai trong số những nguyên nhân cụ thể phổ biến nhất là các rối loạn của tai trong: Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính và bệnh Ménière.