Tinh trùng loãng: Tình trạng suy giảm chất lượng tinh trùng

Tinh trùng loãng là gì? 

Tinh trùng loãng còn được hiểu là số lượng tinh trùng thấp có nghĩa là chất lỏng (tinh dịch) xuất tinh khi đạt cực khoái chứa ít tinh trùng hơn bình thường.

Số lượng tinh trùng thấp còn được gọi là oligospermia (ol-ih-go-SPUR-me-uh). Sự vắng mặt hoàn toàn của tinh trùng được gọi là azoospermia. Số lượng tinh trùng của được coi là thấp hơn bình thường nếu bạn có ít hơn 15 triệu tinh trùng/ml tinh dịch.

Tinh trùng loãng có thể là dấu hiệu của số lượng tinh trùng thấp, cho thấy có thể có vấn đề về khả năng sinh sản. Đây cũng có thể là một tình trạng tạm thời không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Những dấu hiệu và triệu chứng của tinh trùng loãng

Triệu chứng

Dấu hiệu chính của số lượng tinh trùng thấp là không có khả năng thụ thai. Có thể không có dấu hiệu hoặc triệu chứng rõ ràng nào khác. Ở một số nam giới, một số vấn đề tiềm ẩn như bất thường nhiễm sắc thể di truyền, mất cân bằng nội tiết tố, giãn tĩnh mạch tinh hoàn hoặc tình trạng cản trở sự di chuyển của tinh trùng có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng.

Các triệu chứng số lượng tinh trùng thấp có thể bao gồm:

• Các vấn đề về chức năng tình dục - ví dụ, ham muốn tình dục thấp hoặc khó duy trì sự cương cứng (rối loạn cương dương).

• Đau, sưng tấy hoặc nổi cục ở vùng tinh hoàn.

• Rụng tóc trên khuôn mặt hoặc cơ thể hoặc các dấu hiệu khác của nhiễm sắc thể hoặc hormone bất thường.

Tác động của tinh trùng loãng đối với sức khỏe

Tinh trùng loãng có thể làm giảm khả năng thụ thai.

Ngoài ra, còn có thể ảnh hưởng đến tâm lý nam giới.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến tinh trùng loãng

Số lượng tinh dịch thấp

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của tinh trùng loãng là số lượng tinh trùng thấp. Đây còn được gọi là oligospermia. Nếu số lượng tinh trùng thấp, điều đó có nghĩa là tinh dịch chứa ít tinh trùng hơn bình thường. Số lượng tinh trùng ít hơn 15 triệu tinh trùng/ml tinh dịch được coi là dưới mức bình thường. Một số nguyên nhân của oligospermia bao gồm:

• Varicocele: Giãn tĩnh mạch thừng tinh là tình trạng sưng các tĩnh mạch từ tinh hoàn trong bìu. Đây là một nguyên nhân chính, nhưng có thể điều trị được, gây vô sinh nam.

• Sự nhiễm trùng: Ví dụ bao gồm một bệnh lây truyền qua đường tình dục như bệnh lậu hoặc một loại nhiễm trùng khác gây viêm cơ quan sinh sản, chẳng hạn như viêm mào tinh hoàn.

• Các khối u: Các khối u ác tính và lành tính trong tinh hoàn có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.

• Mất cân bằng hormone: Các hormone được sản xuất trong tinh hoàn, tuyến yên và vùng dưới đồi đều cần thiết để tạo ra số lượng tinh trùng khỏe mạnh. Những thay đổi trong bất kỳ hormone nào trong số này có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng.

• Một số loại thuốc cũng có thể gây ra các vấn đề về phóng tinh, chẳng hạn như thuốc huyết áp được gọi là thuốc chẹn alpha. Một số vấn đề về xuất tinh có thể được đảo ngược, trong khi những vấn đề khác là vĩnh viễn. Trong hầu hết các trường hợp có vấn đề về xuất tinh vĩnh viễn, tinh trùng vẫn có thể được lấy trực tiếp từ tinh hoàn.

• Tinh hoàn ẩn: Trong quá trình phát triển của bào thai, một hoặc cả hai tinh hoàn đôi khi không thể đi xuống từ ổ bụng vào túi thường chứa tinh hoàn (bìu). Giảm khả năng sinh sản ở nam giới có tình trạng này.

• Khiếm khuyết các ống vận chuyển tinh trùng: Nhiều ống khác nhau mang tinh trùng. Chúng có thể bị tắc do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm chấn thương vô tình do phẫu thuật, nhiễm trùng trước đó, chấn thương hoặc phát triển bất thường, chẳng hạn như xơ nang hoặc các tình trạng di truyền tương tự.

• Sự tắc nghẽn có thể xảy ra ở bất kỳ mức độ nào, bao gồm trong tinh hoàn, trong các ống dẫn lưu tinh hoàn, trong mào tinh, trong ống dẫn tinh, gần ống phóng tinh hoặc trong niệu đạo.

• Các khiếm khuyết về nhiễm sắc thể: Các rối loạn di truyền như hội chứng Klinefelter - trong đó nam giới được sinh ra với hai nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y thay vì một X và một Y - gây ra sự phát triển bất thường của cơ quan sinh sản nam giới. Các hội chứng di truyền khác liên quan đến vô sinh bao gồm xơ nang, hội chứng Kallmann và hội chứng Kartagener.

• Bệnh celiac: Rối loạn tiêu hóa do nhạy cảm với gluten, bệnh celiac có thể gây vô sinh nam. Khả năng sinh sản có thể cải thiện sau khi áp dụng chế độ ăn không có gluten.

• Một số loại thuốc: Liệu pháp thay thế testosterone, sử dụng steroid đồng hóa trong thời gian dài, thuốc điều trị ung thư (hóa trị), một số loại thuốc kháng sinh và kháng nấm, một số loại thuốc điều trị loét và các loại thuốc khác có thể làm giảm sản xuất tinh trùng và giảm khả năng sinh sản của nam giới.

• Các cuộc phẫu thuật trước đó: Một số cuộc phẫu thuật có thể ngăn cản bạn có tinh trùng trong khi xuất tinh, bao gồm thắt ống dẫn tinh, sửa chữa thoát vị bẹn, phẫu thuật bìu hoặc tinh hoàn, phẫu thuật tuyến tiền liệt và phẫu thuật bụng lớn được thực hiện cho bệnh ung thư tinh hoàn và trực tràng, trong số những phẫu thuật khác. Trong hầu hết các trường hợp, phẫu thuật có thể được thực hiện để đảo ngược những tắc nghẽn này hoặc lấy tinh trùng trực tiếp từ mào tinh và tinh hoàn.

• Hóa chất công nghiệp: Tiếp xúc lâu với benzen, toluen, xylen, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, vật liệu sơn và chì có thể góp phần làm giảm số lượng tinh trùng.

• Tiếp xúc với kim loại nặng: Tiếp xúc với chì hoặc các kim loại nặng khác cũng có thể gây vô sinh.

• Bức xạ hoặc tia X: Tiếp xúc với bức xạ có thể làm giảm sản xuất tinh trùng. Có thể mất vài năm để sản xuất tinh trùng trở lại bình thường. Với liều lượng bức xạ cao, việc sản xuất tinh trùng có thể bị giảm vĩnh viễn.

• Quá nóng tinh hoàn: Nhiệt độ tăng cao làm suy giảm chức năng và sản xuất tinh trùng. Mặc dù các nghiên cứu còn hạn chế và chưa có kết quả, việc sử dụng thường xuyên phòng xông hơi khô hoặc bồn tắm nước nóng có thể tạm thời làm giảm số lượng tinh trùng.

• Ngồi lâu, mặc quần áo chật hoặc làm việc trên máy tính xách tay trong thời gian dài cũng có thể làm tăng nhiệt độ ở bìu của bạn và giảm nhẹ sản xuất tinh trùng.

Xuất tinh thường xuyên

Xuất tinh thường xuyên cũng có thể dẫn đến sản xuất tinh dịch nhiều nước. Nếu thủ dâm nhiều lần trong ngày thì chất lượng tinh dịch sau lần xuất tinh đầu tiên có khả năng loãng và nhiều nước. Cơ thể cần ít nhất vài giờ để sản xuất một lượng tinh dịch bình thường và lành mạnh.

Thiếu kẽm

Một nguyên nhân khác có thể khiến tinh dịch chảy nước là do thiếu kẽm. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người đàn ông có đủ lượng kẽm hoặc những người đàn ông bị thiếu kẽm và bổ sung kẽm sulfat có thể chống lại tác động của kháng thể chống tinh trùng tốt hơn. Những kháng thể này được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch, phản ứng nhầm với tinh trùng như một vật thể lạ.

Xuất tinh trước

Nếu tinh dịch như nước, điều quan trọng cần lưu ý là có một số màu hoặc có trong suốt không. Tinh dịch rất trong có thể thực sự là chất dịch tiền xuất tinh được tiết ra trong màn dạo đầu. Nó thường chứa ít tinh trùng.

Lối sống

• Sử dụng ma túy: Steroid đồng hóa được dùng để kích thích sức mạnh và sự phát triển của cơ có thể khiến tinh hoàn co lại và sản xuất tinh trùng giảm. Sử dụng cocaine hoặc cần sa cũng có thể làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng của bạn.

• Sử dụng rượu: Uống rượu có thể làm giảm mức testosterone và gây giảm sản xuất tinh trùng.

• Nghề nghiệp: Một số nghề nhất định có thể có nguy cơ vô sinh, bao gồm hàn hoặc những nghề liên quan đến việc ngồi lâu, chẳng hạn như lái xe tải. Tuy nhiên, dữ liệu để hỗ trợ các nghề nghiệp này là không nhất quán.

• Hút thuốc lá: Những người đàn ông hút thuốc có thể có số lượng tinh trùng thấp hơn những người không hút thuốc.

• Căng thẳng cảm xúc: Căng thẳng cảm xúc nghiêm trọng hoặc kéo dài, bao gồm căng thẳng về khả năng sinh sản, có thể cản trở các hormone cần thiết để sản xuất tinh trùng.

• Trầm cảm: Bị trầm cảm có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nồng độ tinh trùng.

• Cân nặng: Béo phì có thể làm giảm khả năng sinh sản theo một số cách, bao gồm tác động trực tiếp đến tinh trùng và bằng cách gây ra những thay đổi hormone làm giảm khả năng sinh sản của nam giới.

Những ai có nguy cơ mắc phải tinh trùng loãng?

Nam giới thường xuyên xuất tinh có nguy cơ bị tinh trùng loãng, hoặc do thiếu kẽm trong chế độ ăn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải tinh trùng loãng

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tinh trùng loãng, bao gồm:

• Hút thuốc lá;

• Uống rượu;

• Sử dụng một số loại thuốc bất hợp pháp;

• Thừa cân;

• Bị trầm cảm hoặc căng thẳng nghiêm trọng;

• Bị nhiễm trùng nhất định trong quá khứ hoặc hiện tại;

• Tiếp xúc với chất độc;

• Quá nóng tinh hoàn;

• Đã từng bị chấn thương tinh hoàn;

• Sinh ra với chứng rối loạn khả năng sinh sản hoặc có một người thân cùng huyết thống, chẳng hạn như anh trai hoặc cha của bạn, mắc chứng rối loạn khả năng sinh sản;

• Có một số điều kiện y tế, bao gồm cả khối u và bệnh mãn tính;

• Đang điều trị ung thư, chẳng hạn như bức xạ;

• Dùng một số loại thuốc;

• Đã từng thắt ống dẫn tinh trước đó hoặc phẫu thuật vùng bụng hoặc vùng chậu lớn;

• Có tiền sử về tinh hoàn không to.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán tinh trùng loãng

Khám sức khỏe tổng quát và khai thác tiền sử bệnh 

Điều này bao gồm kiểm tra bộ phận sinh dục và hỏi về bất kỳ tình trạng di truyền nào, các vấn đề sức khỏe mãn tính, bệnh tật, chấn thương hoặc phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Bác sĩ cũng có thể hỏi về thói quen tình dục và sự phát triển tình dục.

Phân tích tinh dịch

Số lượng tinh trùng thấp được chẩn đoán là một phần của xét nghiệm phân tích tinh dịch. Số lượng tinh trùng thường được xác định bằng cách kiểm tra tinh dịch dưới kính hiển vi để xem có bao nhiêu tinh trùng xuất hiện trong các ô vuông trên mô hình lưới. Trong một số trường hợp, máy tính có thể được sử dụng để đo số lượng tinh trùng.

Có thể lấy mẫu tinh dịch theo một số cách khác nhau như bằng cách thủ dâm và xuất tinh vào một vật chứa đặc biệt. 

Tinh trùng mới được sản xuất liên tục trong tinh hoàn và mất khoảng 42 đến 76 ngày để trưởng thành. Vì vậy, phân tích tinh dịch hiện tại phản ánh môi trường trong ba tháng qua. 

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của số lượng tinh trùng thấp là do lấy mẫu tinh trùng không đầy đủ hoặc không đúng cách. Số lượng tinh trùng cũng thường xuyên dao động. Vì những yếu tố này, hầu hết các bác sĩ sẽ kiểm tra hai hoặc nhiều mẫu tinh dịch theo thời gian để đảm bảo tính nhất quán giữa các mẫu.

Các xét nghiệm khác

• Siêu âm bìu: Xét nghiệm này sử dụng sóng âm tần số cao để xem xét tinh hoàn và các cấu trúc hỗ trợ.

• Thử nghiệm nội tiết tố: Xét nghiệm máu để xác định mức độ hormone được sản xuất bởi tuyến yên và tinh hoàn, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển tình dục và sản xuất tinh trùng.

• Phân tích nước tiểu sau xuất tinh: Tinh trùng trong nước tiểu có thể cho thấy tinh trùng đang đi ngược vào bàng quang thay vì ra ngoài dương vật trong quá trình xuất tinh (xuất tinh ngược).

• Các xét nghiệm di truyền: Khi nồng độ tinh trùng cực thấp, nguyên nhân di truyền có thể liên quan. Xét nghiệm máu có thể cho biết liệu có những thay đổi nhỏ trong nhiễm sắc thể Y - dấu hiệu của sự bất thường về di truyền hay không. Xét nghiệm di truyền cũng có thể được chỉ định để chẩn đoán các hội chứng bẩm sinh hoặc di truyền khác nhau.

• Sinh thiết tinh hoàn: Thử nghiệm này bao gồm việc lấy mẫu ra khỏi tinh hoàn bằng kim. Kết quả sinh thiết tinh hoàn có thể cho biết việc sản xuất tinh trùng có bình thường hay không. Nếu đúng như vậy, vấn đề của bạn có thể do tắc nghẽn hoặc một vấn đề khác trong việc vận chuyển tinh trùng. Tuy nhiên, xét nghiệm này thường chỉ được sử dụng trong một số trường hợp nhất định và không được sử dụng phổ biến để chẩn đoán nguyên nhân gây vô sinh.

• Các xét nghiệm kháng thể chống tinh trùng: Những xét nghiệm này, được sử dụng để kiểm tra các tế bào miễn dịch (kháng thể) tấn công tinh trùng và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của chúng, không phổ biến.

• Siêu âm qua trực tràng: Một cây đũa nhỏ được bôi trơn được đưa vào trực tràng của bạn để kiểm tra tuyến tiền liệt và kiểm tra sự tắc nghẽn của các ống dẫn tinh dịch (ống phóng tinh và túi tinh).

Phương pháp điều trị tinh trùng loãng hiệu quả

Tinh dịch chảy nước do số lượng tinh trùng thấp không nhất thiết phải điều trị. Có số lượng tinh trùng thấp không có nghĩa không thể thụ thai. Có thể phải thử thêm hoặc có thể bị nhiễm trùng tạm thời gây ra số lượng tinh trùng thấp.

Điều trị nhiễm trùng có thể bao gồm liệu pháp kháng sinh

Các phương pháp điều trị hormone có thể được khuyên dùng nếu sự mất cân bằng hormone được xác định là nguyên nhân khiến số lượng tinh trùng thấp. Nếu phát hiện ra giãn tĩnh mạch thừng tinh, phẫu thuật thường có thể điều trị an toàn.

Phẫu thuật

Chứng giãn tĩnh mạch thừng tinh thường có thể được điều chỉnh bằng phẫu thuật hoặc một ống dẫn tinh bị tắc nghẽn có thể được sửa chữa. Quá trình thắt ống dẫn tinh trước đó có thể được đảo ngược. Trong trường hợp không có tinh trùng xuất tinh, tinh trùng thường có thể được lấy trực tiếp từ tinh hoàn hoặc mào tinh bằng kỹ thuật lấy tinh trùng.

Phương pháp điều trị các vấn đề về quan hệ tình dục

Thuốc hoặc tư vấn có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản trong các tình trạng như rối loạn cương dương hoặc xuất tinh sớm.

Phương pháp điều trị hormone và thuốc

Bác sĩ có thể đề nghị thay thế hormone hoặc thuốc trong trường hợp vô sinh do mức độ cao hoặc thấp của một số hormone nhất định hoặc các vấn đề với cách cơ thể sử dụng hormone.

Công nghệ hỗ trợ sinh sản (ART)

Phương pháp điều trị ART bao gồm việc lấy tinh trùng thông qua xuất tinh bình thường, phẫu thuật chiết xuất hoặc từ các cá nhân hiến tặng, tùy thuộc vào tình trạng cụ thể và mong muốn của bạn. Sau đó, tinh trùng được đưa vào đường sinh dục của phụ nữ, hoặc được sử dụng để thụ tinh ống nghiệm hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương.

Thay đổi lối sống

Trong một số trường hợp, thay đổi lối sống có thể giúp tăng số lượng tinh trùng và cải thiện chất lượng tinh dịch. Những thay đổi bao gồm:

• Bỏ thuốc lá hút;

• Giảm cân nếu hừa cân;

• Giảm uống rượu;

• Tập luyện thể dục đều đặn;

• Kiêng quan hệ tình dục trong một khoảng thời gian để ít xuất tinh hơn. Làm điều này có thể giúp xem liệu nó có làm thay đổi độ đặc của tinh dịch hay không;

• Tránh chất bôi trơn: Một số sản phẩm như thạch Astroglide hoặc K-Y, kem dưỡng da và nước bọt có thể làm giảm chức năng và chuyển động của tinh trùng;

• Các chất bổ sung với các nghiên cứu cho thấy lợi ích tiềm năng trong việc cải thiện số lượng hoặc chất lượng tinh trùng bao gồm: Hạt đen (nigella sativa), Coenzyme Q10, Axít folic, hạt dẻ ngựa (aescin), L-carnitine, nhân sâm Panax, kẽm.

Trong nhiều trường hợp, những thay đổi về độ đặc của tinh dịch là tạm thời và có thể điều trị được. Nếu nguyên nhân khiến tinh dịch có nước là do số lượng tinh trùng thấp và đang cố gắng thụ thai, thì có nhiều phương pháp điều trị. 

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của tinh trùng loãng

Chế độ sinh hoạt

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng

• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là thực phẩm có chứa kẽm.

Phương pháp phòng ngừa tinh trùng loãng hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Bổ sung kẽm;

• Giảm cân nếu thừa cân;

• Hạn chế thuốc lá, rượu;

• Tập luyện thể dục;

• Không dùng ma túy hoặc các chất kích thích có liên quan;

• Hạn chế stress, trầm cảm;

• Tránh tiếp xúc với thuốc trừ sâu, kim loại nặng và các chất độc khác.