Ung thư vòm mũi là bệnh gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Bệnh ung thư vòm mũi là gì?

Bệnh ung thư vòm mũi (hay ung thư vòm mũi họng) là một trong 5 loại ung thư phổ biến tại Việt Nam. Nó đứng đầu trong danh sách ung thư Đầu Mặt Cổ và Tai Mũi Họng. Bệnh xảy ra do các khối u ác tính nằm ở vị trí mũi họng tăng sinh, sau đó lan ra những khu vực xung quanh. Diễn tiến của các khối u ác tính tương đối nhanh so với những loại ung thư khác nhưng không có triệu chứng điển hình ở giai đoạn đầu nên người bệnh thường xem nhẹ. Vì thế, bệnh nhân chỉ phát hiện ung thư vòm mũi họng vào giai đoạn muộn.

Theo các báo cáo, độ tuổi thường mắc ung thư vòm mũi họng là từ 40 đến 60 tuổi, giới tính nam nhiều hơn nữ theo tỉ lệ 2.5:1. Những người có nguy cơ cao bị ung thư có thể kể đến là:

• Người có chế độ ăn uống nhiều thịt, cá muối mặn.
• Người có gen liên quan đến những yếu tố gây ung thư.
• Người có tiền sử gia đình bị mắc ung thư vòm mũi họng.
• Người đã nhiễm virus EBV.

Ngoài ra, các nghiên cứu còn cho biết, các đối tượng thường uống nhiều rượu, hút thuốc, môi trường làm việc tiếp xúc nhiều hoá chất, khói bụi có liên quan mật thiết đến căn bệnh ung thư này.

Triệu chứng của ung thư vòm mũi họng

Các dấu hiệu của bệnh ung thư được chia thành từng giai đoạn như sau:

Giai đoạn đầu

Triệu chứng của ung thư vòm mũi họng diễn ra âm thầm, bệnh nhân khó phát hiện. Một số dấu hiệu bệnh sớm là nhức đầu với cơn nhức nửa đầu và nhức thành từng cơn hoặc âm ỉ. Người bệnh có xu hướng dùng thuốc giảm đau nhưng tình trạng cũng không tiến triển rõ rệt. 

Giai đoạn khu trú

Vào giai đoạn khu trú, chứng nhức đầu càng thêm rõ rệt, bệnh nhân bị nhức nửa đầu hoặc nhức sâu vào hốc mắt, ở vùng thái dương. Kèm theo đó, các triệu chứng ở bộ phận kề cận như tai, mũi, miệng, hạch sẽ khác nhau tùy thuộc vào vị trí bản chất khối u. Những triệu chứng không điển hình là:

• Mũi: Chảy máu mũi, chảy mũi nhầy, bệnh nhân hay hỉ mũi có lẫn máu, nghẹt mũi cùng bên với đầu bị nhức. Ban đầu, người bệnh chỉ bị nghẹt 1 bên mũi nhưng sẽ nặng hơn về sau, lan sang phía mũi bên kia.
• Tai: Khối u vòm mũi đè vào lỗ thông vòi nhĩ khiến người bệnh cảm thấy ù tai, nghe kém. Khối u càng lớn thì triệu chứng ù tai càng nặng, tình trạng nghe kém hơn, người bệnh bị đau một bên đầu và vẫn không khỏi dù đã uống thuốc giảm đau.
• Vòm mũi họng: Thời gian đầu, người bệnh có cảm giác bị vướng ở vòm mũi họng, tương tự như khi bị viêm vòm họng.
• Mắt: Khối u lan đến sọ khiến cho mắt người bệnh không khép kín được, không di chuyển mắt được dẫn đến liệt nhãn cầu, thị lực giảm, lé trong.
• Miệng: Cử động miệng hạn chế, không cắn chặt, khó đưa hàm qua lại hai bên, bị đau khi nhai lâu, miệng và một bên mặt có cảm giác tê bì.
• Thần kinh: Liệt dây thần kinh sọ, đau đầu.
• Hạch: Nổi hạch góc hàm, ban đầu có kích thước nhỏ, sau đó to dần. Hạch cứng, khi ấn không gây đau, không viêm vùng quanh hạch. Thời gian đầu hạch di động rồi dần hạn chế, cuối cùng là cố định do hạch dính vào da cơ.
• Nội soi vòm: Phát hiện khối u sùi, xung quanh có thâm nhiễm vùng nóc vòm hoặc thành bên vòm, vùng gờ loa vòi tai.

Giai đoạn lan tràn

Vào giai đoạn bệnh lan tràn, toàn thân người bệnh sẽ suy giảm về thể trạng, mất ngủ, kém ăn dẫn đến sụt cân. Bệnh nhân bị thiếu máu, da vàng rơm, hay bị sốt do bội nhiễm.

• Lan ra phía trước: Khối u lan vào hốc mũi gây ngạt, mũi chảy mủ có mùi hôi, thường xen lẫn tia máu. Khi đi khám mũi phát hiện khối u sâu trong hốc mũi, dễ chảy máu, loét hoại tử.
• Lan ra bên: Khối u nằm ở loa vòi, lan theo vòi Eustache ra vùng tai giữa. Bệnh nhân bị ù tai, nghe kém một bên, đau bên trong lan ra vùng chũm. Tai chảy mủ lẫn máu, có mùi hôi, đôi khi lẫn với tổ chức hoại tử. Nội soi tai thấy màng tai thủng, có khối u hoại tử, dễ chảy máu. Tình trạng u có thể lan ra phần ống tai ngoài.
• Lan xuống dưới: Khối u lan xuống dưới đẩy phồng màn hầu khiến giọng nói bị ảnh hưởng, nuốt sặc. Khối u lan ra miệng, thường nằm ở trụ sau amidan. Người bệnh bị khít hàm, điếc tai giữa, liệt màn hầu.
• Lan lên trên: Khối u lan lên nền sọ dẫn đến các triệu chứng nội sọ như tăng áp lực sọ, đau màng não,…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Ở những người đã nhiễm virus Epstein - Barr, bạn nên đi khám và nội soi vòm họng mỗi năm 2 - 3 lần. Nếu có triệu chứng nghi ngờ kéo dài từ 2 tuần trở lên, bạn hãy đến bác sĩ tai mũi họng khám và yêu cầu thực hiện nội soi vòm mũi họng.

Nguyên nhân dẫn đến ung thư vòm mũi

Cho đến nay, các chuyên gia vẫn chưa tìm được bằng chứng chính xác về nguyên nhân gây nên bệnh ung thư vòm mũi họng. Tuy nhiên, người ta đã phát hiện được sự liên hệ mật thiết của loại ung thư này và nhiễm Epstein - Barr Virus (EBV).

Tuy rất thường gặp nhưng không phải cứ người nào bị nhiễm EBV là sẽ bị ung thư. Tại Hoa Kỳ, những người bị mắc EBV đều không gặp vấn đề gì về sức khoẻ sau một thời gian dài. Khoa học vẫn đang nghiên cứu về việc bệnh EBV có liên hệ dẫn đến ung thư bằng cách nào. Đã có giả thiết cho rằng vật liệu di truyền DNA từ virus Epstein - Barr khiến DNA trong tế bào vùng vòm mũi họng bị ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, người bị ung thư còn có nguyên nhân là sống và làm việc trong môi trường khói bụi, tiếp xúc với khói nhang thường xuyên, ăn thực phẩm lên men, thức ăn ướp nhiều muối, đồ cháy khét, thức ăn khô, nước tương, dầu hào có chứa 3-MCPD và 1,3 DCP, nho khô, hột vịt muối, rau quả đóng hộp để lâu, táo tàu khô,…

Chưa kể, những yếu tố do di truyền hoặc thói quen sinh hoạt như hút thuốc lá nhiều, uống bia rượu với tần suất dày đặc cũng là nguyên nhân gây bệnh. Theo nhiều báo cáo, việc dùng thuốc kích thích tăng trưởng thực vật và vật nuôi tràn lan, ăn thực phẩm không được chế biến an toàn do có nhiều chất độc hại, tiêu thụ thức ăn nhanh có quá nhiều chất béo không tốt cũng được cho là nguồn cơn gây nên bệnh ung thư vòm mũi họng.

Dưới đây là một số yếu tố rủi ro có thể làm tăng khả năng mắc phải ung thư vòm mũi, bao gồm:

• Virus Epstein-Barr (EBV): Đây là cùng một loại virus gây ra bệnh bạch cầu đơn nhân . EBV phổ biến ở những người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vòm mũi họng. Mặc dù mối liên hệ giữa hai tình trạng này đã được biết đến rộng rãi, nhưng không phải tất cả những người từng nhiễm EBV đều sẽ phát triển ung thư vòm mũi họng.
• Thực phẩm được muối mặn: Những người ăn chế độ ăn nhiều thịt và cá ướp muối có nguy cơ mắc ung thư vòm mũi họng cao hơn.
• Sử dụng rượu và thuốc lá: Hút thuốc hoặc uống rượu nhiều có thể làm tăng nguy cơ ung thư vòm mũi họng.
• Tuổi: Mặc dù ung thư vòm mũi họng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng nó thường được chẩn đoán ở những người trong độ tuổi từ 30 đến 50.
• Nguồn gốc: Ung thư vòm mũi họng phổ biến hơn ở những người sống ở Đông Nam Á, miền nam Trung Quốc và bắc Phi. Những người nhập cư vào Hoa Kỳ từ châu Á cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với những người châu Á sinh ra ở Mỹ.
• Giới tính: Đàn ông có nguy cơ mắc ung thư vòm mũi họng cao gấp ba lần so với phụ nữ.
• Di truyền: Nếu bạn có một thành viên gia đình bị ung thư vòm mũi họng, bạn có nhiều khả năng phát triển tình trạng này.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh ung thư vòm mũi

Khi đến bệnh viện khám, bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành hỏi về các triệu chứng, tiền sử mắc bệnh, tiền sử gia đình để thăm khám và chẩn đoán:

• Khám hạch: Bệnh nhân ung thư vòm mũi có hạch ở cổ cảnh báo dấu hiệu bệnh đã lâu lan đến các hạch bạch huyết xung quanh.
• Soi tai mũi họng: Dùng ống soi cứng hoặc mềm để soi tai, vòm mũi họng, thanh quản bệnh nhân để quan sát điểm chảy máu, đánh giá tổn thương cùng các biến chứng vùng lân cận.
• Sinh thiết: Thực hiện với vùng hạch cổ. Nếu có khối tổn thương nghi ngờ sau khi thăm khám thì bệnh nhân sẽ được yêu cầu thực hiện sinh thiết. Bác sĩ lấy một khối mô nhỏ dưới dạng nội soi bằng dụng cụ vi phẫu để mang đi xét nghiệm.
• Cận lâm sàng: Chụp CT, MRI, X-quang ngực, siêu âm vùng cổ để đánh giá sự di căn.
• Xét nghiệm bổ sung: Test EBV, xét nghiệm công thức máu,…

Sau khi được chẩn đoán ung thư vòm mũi họng, người bệnh sẽ thực hiện thêm một số xét nghiệm cận lâm sàng khác nhằm đánh giá sự di căn hay còn gọi là phân độ bệnh. Các cấp độ của ung thư vòm mũi họng được xếp từ 0 đến 4 với mức độ di căn tăng dần.

• Độ 0: Ung thư tại chỗ.
• Độ 1: Ung thư vào giai đoạn sớm, hạch không lan.
• Độ 2: Ung thư di căn mô và hạch ra xung quanh, không di căn xa.
• Độ 3, độ 4: Mức độ nặng, khối u phát triển to, hạch di căn sang các mô xung quanh và di căn xa.

Phương pháp điều trị ung thư vòm mũi hiệu quả

Việc điều trị bệnh ung thư phụ thuộc vào một số yếu tố như cấp độ ung thư, vị trí khối u và thể trạng bệnh nhân. Quá trình điều trị có thể bao gồm:

• Xạ trị: Sử dụng tia xạ chiếu vào để tiêu diệt tế bào ung thư khiến chúng ngưng tiến triển. Biện pháp này thường được dùng để điều trị tiêu chuẩn đối với bệnh ung thư giai đoạn sớm. Xạ trị để lại nhiều tác dụng phụ và di chứng như viêm niêm mạc họng - miệng, khô miệng, thị lực giảm, thân não tổn thương, sâu răng, huỷ mô.
• Hoá trị: Dùng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư. Việc điều trị hoá trị kết hợp xạ trị giúp kéo dài sự sống cho người bệnh.
• Phẫu thuật: Giải phẫu loại bỏ khối u thường ít được chỉ định do khối u nằm ở vùng tập trung nhiều dây thần kinh và mạch máu, có nguy cơ gây ảnh hưởng vùng mắt và cấu trúc lân cận vĩnh viễn.
• Các liệu pháp giảm đau: Giúp kiểm soát các triệu chứng liên quan đến việc điều trị ung thư và bệnh nhân thấy dễ chịu hơn.

Những thói quen sinh hoạt giúp bạn phòng ngừa diễn tiến của ung thư vòm mũi

Chế độ sinh hoạt:

• Tập luyện thể dục thể thao hàng ngày giúp tăng cường thể lực chống lại bệnh tật.
• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
• Bệnh nhân cần lạc quan, tránh stress. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý.
• Hạn chế ăn thực phẩm tẩm nhiều muối hoặc thức ăn đã lên men.
• Ưu tiên ăn các thực phẩm chứa chất chống oxy hóa để chống lại tế bào ung thư như cà rốt, chuối, củ cải,…

Phương pháp phòng ngừa ung thư vòm mũi hiệu quả

Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp nào phòng ngừa tuyệt đối bệnh ung thư vòm mũi họng. Tuy vậy, bạn có thể làm giảm hoặc tránh yếu tố nguy cơ thông qua chế độ ăn uống, vệ sinh môi trường sống, tránh tiếp xúc chất độc hại,… Ung thư vòm mũi họng có thể được chữa khỏi với tỉ lệ cao trong trường hợp bệnh được phát hiện ở giai đoạn sớm. Để chẩn đoán bệnh, bạn hãy đi khám và nội soi tai mũi họng mỗi năm từ 1 - 2 lần, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ.