Viêm xoang do nấm là gì? Những vấn đề cần biết về viêm xoang do nấm

Viêm xoang do nấm là gì?

Việc phân loại viêm xoang do nấm phụ thuộc vào mức độ xâm lấn của xoang. Có hai nhóm lớn là viêm xoang nấm không xâm lấn và viêm xoang do nấm xâm lấn. Có ba loại viêm xoang do nấm không xâm lấn: Bóng nấm viêm xoang do nấm hoại sinh và viêm mũi xoang do nấm dị ứng. Có ba loại viêm xoang do nấm xâm lấn là viêm xoang do nấm xâm lấn cấp tính, viêm xoang do nấm xâm lấn mãn tính và viêm xoang do nấm xâm lấn u hạt. 

Trong các bệnh cảnh trên thì viêm mũi dị ứng do nấm là dạng viêm xoang do nấm phổ biến nhất. Xoang hàm trên là vị trí thường bị ảnh hưởng bởi bóng nấm nhất, chiếm khoảng 94% các trường hợp bóng nấm.

Viêm xoang do nấm không xâm lấn (FS)

Viêm xoang do nấm dị ứng (AFRS): Đây là loại nhiễm trùng xoang do nấm phổ biến nhất. Viêm mũi do nấm dị ứng là kết quả của phản ứng dị ứng với nấm bên trong mũi và thường gặp ở những đối tượng bệnh hen hay viêm mũi dị ứng kèm theo.

U nấm xoang (mycetoma, FB): Nấm tích tụ trong xoang và tạo thành một khối hoặc quả bóng gọi là bóng nấm. Bóng nấm có thể lớn hơn và làm tắc nghẽn các xoang.

Viêm xoang do nấm hoại sinh (SFS): Nấm phát triển trên lớp chất nhầy bên trong mũi và thường không ảnh hưởng đến mô mũi.

Viêm xoang do nấm xâm lấn (IFS)

Viêm xoang do nấm xâm lấn cấp tính (Acute Invasive Fungal Sinusitis-AIRS): Dạng này phổ biến hơn ở những người có hệ thống miễn dịch bị tổn thương. Nấm phá hủy các mạch máu bên trong mũi làm các mô mũi chết đi và nhanh chóng lan đến mắt và não,… dẫn đến mù lòa và tử vong.

Viêm xoang do nấm xâm lấn mạn tính (Chronic Invasive Fungal Sinusitis-CIRS): Những người mắc bệnh tiểu đường có nhiều khả năng mắc loại viêm xoang này hơn. Nó tương tự như viêm mũi xoang xâm lấn cấp tính nhưng không lây lan nhanh chóng.

Viêm xoang do nấm xâm lấn u hạt (GIFS): Loại viêm xoang này xảy ra khi cơ thể khởi động phản ứng miễn dịch với nấm. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng chưa chắc chắn tại sao phản ứng miễn dịch lại xảy ra như thế.

Viêm xoang do nấm không xâm lấn có xu hướng xảy ra chủ yếu ở những người có hệ miễn dịch bình thường trong khi viêm xoang xâm lấn thường gặp hơn ở những người suy giảm miễn dịch. Viêm xoang do nấm xâm lấn có thể gây tử vong vì nhiễm trùng có thể lan vào khoang nội sọ. Vì thế bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch nên có biện pháp phòng ngừa đặc biệt và cần được điều trị tích cực nếu nghi ngờ mắc bệnh viêm xoang do nấm.

Những triệu chứng của viêm xoang do nấm

Các bác sĩ lâm sàng nên nghi ngờ cao về bệnh viêm xoang do nấm xâm lấn ở những bệnh nhân có biểu hiện xung huyết, nhức đầu, chóng mặt, sưng mắt, viêm mô tế bào quanh ổ mắt, chóng mặt,…  

Bệnh nhân thường bị sốt và có thể bị nhịp tim nhanh nếu ở giai đoạn đầu của nhiễm trùng. Trong trường hợp viêm xoang nấm ở xương bướm các triệu chứng mơ hồ với biểu hiện phổ biến nhất là đau đầu. Viêm xoang do nấm hoại sinh thường không có triệu chứng và khó phát hiện.

Viêm xoang do nấm xâm lấn đi qua niêm mạc và tấn công các dây thần kinh, mạch máu và xương vùng mặt, não,... Vì thế các triệu chứng càng rõ rệt hơn như rối loạn tri giác, liệt dây thần kinh sọ, lồi mắt, nhức đầu và đau mặt,…

Như vậy các triệu chứng của viêm xoang do nấm bao gồm:

• Đau nặng vùng mặt;
• Chảy mũi;
• Giảm khả năng ngửi;
• Liệt các dây thần kinh sọ,...

Tác động của viêm xoang do nấm đối với sức khỏe

Viêm xoang nói chung và viêm xoang do nấm nói riêng gây nhiều rắc rối cho người mắc bệnh, các triệu chứng của bệnh thường kéo dài và gây ảnh hưởng đến công việc, gây mất ngủ, mệt mỏi,...

Biến chứng có thể gặp viêm xoang do nấm

Nấm có thể lan sang các cấu trúc khác và gây ra biến chứng trầm trọng như: Mù, viêm não, viêm màng não,... Một biến chứng hiếm gặp nhưng gây tử vong khi viêm mũi xoang do nấm xâm lấn với nguyên nhân là  aspergillosis tại xoang hang hoặc đỉnh ổ mắt. 

Bệnh nhân có thể bị đau đầu, mất thị lực cấp tính một bên hoặc đau mắt,… các triệu chứng này là do huyết khối xoang hang hoặc rò động mạch cảnh - hang. 

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên khám bác sĩ ngay khi bạn có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên để được chẩn đoán và điều trị sớm nhất.

Nguyên nhân gây viêm xoang do nấm

Có hơn 100.000 loài nấm được phân loại. Chúng sống xung quanh chúng ta và hầu hết đều không nguy hiểm. Nhưng một số loại nấm có thể xâm nhập vào cơ thể và nhân lên dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe như là nấm men, nấm móng,...

Sự xâm nhập của nấm vào xoang cũng khá phổ biến. Tuy nhiên, khả năng miễn dịch của cơ thể đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định cơ thể đó có mắc bệnh viêm mũi xoang do nấm hay không. Hai loại nấm chính gây bệnh ở người là nấm mốc và nấm men. Trong đó ấm mốc là nấm đa bào dạng sợi và nấm men là đơn bào.

Nguyên nhân thường gặp nhất của viêm xoang do nấm dị ứng (AFS) và viêm xoang do nấm xâm lấn (IFS) là Aspergillus. Ngoài ra còn có các loại nấm khác gây ra bệnh viêm xoang do nấm là Mucor và Rhizopus (còn được gọi là bệnh mucormycosis). Một đặc điểm chính của bệnh mucormycosis là hoại tử cuốn mũi. Aspergillus gây nhiễm trùng ở bệnh nhân HIV/AIDS hoặc các tình trạng suy giảm miễn dịch khác.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm xoang do nấm?

Ai cũng có khả năng mắc bệnh viêm xoang do nấm đặc biệt là người có hệ thống miễn dịch suy yếu.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm xoang do nấm

• Môi trường: Không khí ẩm thấp là môi trường thuận lợi cho bào tử nấm phát tán và phát triển.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Hệ miễn dịch suy giảm chức năng thường gặp ở các đối tượng như mắc bệnh đái tháo đường, hóa trị, sử dụng corticosteroid và ức chế miễn dịch,...
• Bất thường sọ mặt: Bất thường cấu trúc vùng mặt do bẩm sinh hay chấn thương đều có thể ảnh hưởng đến cấu trúc xoang, làm các xoang dễ mắc bệnh hơn.
• Bệnh lý khác: Hen suyễn, dị ứng,... là những bệnh cảnh làm tăng khả năng mắc viêm xoang do nấm không dị ứng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm xoang do nấm

Để chẩn đoán chính xác viêm xoang do nấm, bác sĩ phải tính đến một số yếu tố, bao gồm tiền sử bệnh nhân và biểu hiện lâm sàng, hình ảnh, sinh thiết nội soi với mô bệnh học và xét nghiệm.

Triệu chứng lâm sàng

Bệnh nhân than phiền về các triệu chứng kể trên và có cảm giác đau khi sờ nắn các vị trí xoang mặt tức là xoang hàm trên, xoang sàng, xoang bướm và trán.

Cận lâm sàng

• Nội soi mũi họng: Thủ thuật này giúp nhìn thấy rõ cấu trúc mũi họng, các bất thường khác,...
• Soi tươi: Tìm nấm trong mô lấy từ xoang.
• Chụp CT đầu mặt: Giúp đánh giá tình trạng các xoang, mức độ xâm lấn các cấu trúc xung quanh,...

Phương pháp điều trị viêm xoang do nấm

Thuốc điều trị triệu chứng

Corticosteroid đường uống có lợi trong nhiều bệnh viêm xoang do nấm cấp tính và mãn tính (AFS) và cải thiện các triệu chứng bằng cách ức chế viêm và giảm nồng độ IgE trong máu. Không nên sử dụng Corticosteroid lâu dài bởi chúng gây nhiều tác dụng phụ.

Thuốc kháng nấm

Thuốc chống nấm toàn thân không phải là liệu pháp lý tưởng cho AFS nhưng có thể là phương pháp điều trị bổ trợ cho bệnh viêm mũi xoang do nấm xâm lấn. Amphotericin B có thể là thuốc được lựa chọn đầu tiên trong điều trị viêm xoang do nấm xâm lấn vì nó có phạm vi bao phủ rộng rãi đối với các loài Mucor và Aspergillus. 

Việc sử dụng một số thuốc chống nấm azole cũng có thể có lợi nhưng cần được sự chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.

Thụt rửa mũi

Viêm xoang do nấm hoại tử không cần can thiệp phẫu thuật vì dạng này có thể được kiểm soát bằng cách làm sạch xoang mũi bằng nước muối (thụt rửa mũi).

Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp điều trị được lựa chọn cho hầu hết các trường hợp viêm xoang do nấm vì nó vừa chẩn đoán vừa điều trị, nhằm loại bỏ tổ chức nấm và dẫn lưu ổ viêm và các can thiệp khác nếu cần. Đôi khi phẫu thuật được ưu tiên nếu có biến chứng xâm lấn các cấu trúc xung quanh. 

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến viêm xoang do nấm

Chế độ sinh hoạt:

Để ngăn ngừa bệnh diễn tiến nặng thêm bạn cần thực hiện các việc sau:

• Đến khám bác sĩ sớm nhất có thể.
• Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Tập luyện thể thao và ăn uống đầy đủ nhằm nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
• Điều trị các bệnh lý liên quan như viêm mũi dị ứng, đái tháo đường,...

Chế độ dinh dưỡng:

Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho thực đơn mỗi ngày theo hướng dẫn từ chuyên gia dinh dưỡng.

Phương pháp phòng ngừa viêm xoang do nấm

Để ngăn ngừa bệnh viêm xoang do nấm bạn có thể thực hiện các việc sau:

• Giữ môi trường sống sạch sẽ khô thoáng.
• Đeo khẩu trang khi ra đường.
• Nâng cao sức đề kháng bằng cách tập thể dục thường xuyên và có chế độ ăn lành mạnh.
• Điều trị các bất thường mũi xoang khác.