Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh vữa là gì? Những vấn đề cần biết về Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh là gì?

Bệnh Hypophosphatasia (HPP) còn có các tên gọi khác như giảm phosphat, phosphoetanolamin niệu, Bệnh Rathbun, HOPS,... Hypophosphatasia là một rối loạn di truyền được đặc trưng bởi sự khoáng hóa xương và răng bị khiếm khuyết cũng như sự thiếu hụt hoạt động phosphatase kiềm trong huyết thanh và xương (AP). 

Dựa trên điều tra tại một bệnh viện nhi ở Hoa Kỳ tỷ lệ sinh mắc chứng giảm phosphat nặng ở trẻ sơ sinh được ước tính là 1/100 000. Tỷ lệ mắc các dạng vừa có mức ảnh hưởng trung bình chưa được ước tính nhưng dự kiến ​​sẽ cao hơn nhiều tỉ lệ trên.

Những triệu chứng của Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Biểu hiện lâm sàng bao gồm từ thai chết lưu mà không có “xương khoáng hóa” đến gãy xương bệnh lý chỉ phát triển ở cuối tuổi trưởng thành. Tùy thuộc vào độ tuổi chẩn đoán có sáu dạng lâm sàng hiện được công nhận: Chu sinh (gây chết), trẻ sơ sinh, thời thơ ấu, người lớn, odontohypophosphatasia và một dạng trước sinh lành tính hiếm gặp được phát hiện trong tử cung nhưng tiên lượng tốt hơn nhiều so với các dạng trước khi sinh khác. 

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các phân nhóm lâm sàng này chồng chéo lên nhau về mặc triệu chứng lâm sàng. Ví dụ như chứng giảm phosphat ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có chung một số triệu chứng lâm sàng và bệnh nhân mắc chứng giảm phosphat ở người trưởng thành thường có một số triệu chứng lâm sàng ở thời thơ ấu.

Dạng chu sinh gây chết thai có biểu hiện rõ rệt tình trạng khoáng hóa xương bị suy giảm trong tử cung. Chúng có các gai xương sụn được bao phủ bởi da nhô ra từ cẳng tay hoặc chân. Những gai này thường được chẩn đoán là chứng giảm phosphat. 

Một số trẻ sơ sinh sống sót được vài ngày nhưng tử vong ngay sau đó vì mắc các biến chứng hô hấp do thiểu sản phổi và biến dạng lồng ngực. Các triệu chứng khác bao gồm ngưng thở, động kinh và các xương bị rút ngắn chiều dài.

Dạng lành tính trước khi sinh mặc dù có các triệu chứng trước khi sinh nhưng vẫn có sự cải thiện các khuyết tật về xương dù không cần điều trị. Các bệnh nhân có biểu hiện chân tay ngắn, cong vẹo và thường có lúm đồng tiền che phủ các biến dạng xương dài và một số kết quả siêu âm cho thấy sự cải thiện dần dần các dị tật xương và tình trạng khoáng hóa trong ba tháng thứ ba của thai kỳ.

Bệnh nhân ở dạng trẻ sơ sinh có thể trông bình thường khi mới sinh. Tuy nhiên, các dấu hiệu lâm sàng của chứng giảm phosphat sẽ xuất hiện trong sáu tháng đầu. Dạng này cũng có các biến chứng về hô hấp do biến dạng xương ở ngực. Chụp X quang cho thấy sự khử khoáng lan rộng. Tăng canxi máu cũng xuất hiện kèm bú kém, chán ăn, nôn mửa, hạ huyết áp, khát nước, đa niệu, mất nước và táo bón. Tăng bài tiết canxi có thể dẫn đến tổn thương thận. 

Ở những trẻ sơ sinh sống sót thường cải thiện tự cải thiện quá trình khoáng hóa và các triệu chứng lâm sàng trên. Tầm vóc thấp ở tuổi trưởng thành và mất răng sữa sớm,… cũng là những biểu hiện lâm sàng xuất hiện muộn.

Dạng thời thơ ấu được đặc trưng bởi các dị tật về xương, tầm vóc thấp bé và dáng đi lạch bạch.

Dạng trưởng thành xuất hiện ở tuổi trung niên. Triệu chứng than phiền đầu tiên có thể là đau bàn chân hay đùi nguyên nhân là do gãy xương bàn chân. Ngoài ra người mắc bệnh còn có xu hướng mắc bệnh canxi hóa sụn và bệnh lý xương khớp.

Dạng Odontohypophosphatasia được đặc trưng bởi tình trạng rụng răng sữa sớm dù đã có chân răng hoàn chỉnh và/hoặc sâu răng nghiêm trọng. X-quang xương hàm cho thấy xương ổ răng bị tiêu giảm, buồng tủy to và ống tủy mở rộng.

Tác động của Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh đối với sức khỏe

Các dạng giảm phosphat xuất hiện ở thời thơ ấu hoặc tuổi trưởng thành thường ít nghiêm trọng hơn so với những dạng xuất hiện ở trẻ nhỏ. Dạng odontohypophosphatasia ở người trưởng thành chỉ ảnh hưởng đến răng và có tuổi thọ bình thường.

Biến chứng có thể gặp Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Dạng chu sinh hầu như luôn tử vong trong vòng vài ngày hoặc vài tuần. Khoảng một nửa số bệnh nhân mắc bệnh dạng trẻ sơ sinh do biến chứng suy hô hấp cấp dẫn đến tử vong. Các biến chứng khác có thể kể đến bao gồm:

• Viêm phổi.
• Tăng canxi máu.
• Tăng áp lực nội sọ.
• Sỏi thận.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc con bạn có các triệu chứng của HPP bạn nên đến khám bác sĩ ngay để được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Sự di truyền của bệnh này rất phức tạp do kiểu di truyền khác nhau (di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường hoặc di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường). Bệnh này là do đột biến gen phosphatase kiềm ở gan/xương/thận (ALPL) mã hóa phosphatase kiềm không đặc hiệu cho mô (TNAP). Chẩn đoán bệnh dựa trên các xét nghiệm sinh hóa máu và giải trình tự DNA của gen ALPL. 

Hoạt tính phosphatase kiềm (AP) trong huyết thanh giảm rõ rệt ở tình trạng giảm phosphatase, trong khi phosphoetanolamine (PEA) trong nước tiểu tăng lên. Bằng cách sử dụng phương pháp giải trình tự DNA có khoảng 95% đột biến được phát hiện ở tình trạng giảm phosphat nặng (chu sinh và trẻ sơ sinh).

Những ai có nguy cơ mắc phải Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh?

Bệnh Hypophosphatasia đã được báo cáo trên toàn thế giới thuộc nhiều chủng tộc khác nhau. Tình trạng này dường như phổ biến nhất ở người da trắng. Nó đặc biệt thường xuyên xảy ra ở cộng đồng người Mennonite ở Manitoba, Canada - những nơi có khoảng 1 trong 2.500 trẻ sơ sinh được sinh ra với các đặc điểm nghiêm trọng của tình trạng này.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Cha mẹ mắc bệnh lý này có thể truyền lại cho con cái của họ. Bạn có nguy cơ bị chứng giảm phosphat nếu ba hoặc mẹ hoặc cả hai mang gen ALPL đột biến. Nếu bạn thừa hưởng hai bản sao của gen đột biến từ cả cha và mẹ, bạn có thể mắc bệnh HPP ở dạng nặng hơn trường hợp chỉ mang một đột biến từ cha hoặc mẹ.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Ngoài khai thác các triệu chứng lâm sàng và chụp X quang, các xét nghiệm sinh hóa máu và phân tích gen cũng có giá trị chẩn đoán bệnh.

Xét nghiệm sinh hóa máu

Tổng hoạt động AP trong huyết thanh giảm rõ rệt trong bệnh lý này. Tuy nhiên cần lưu ý rằng AP huyết thanh thay đổi đáng kể theo độ tuổi và giới tính.

Tăng nồng độ phosphoetanolamine (PEA) trong nước tiểu cũng là một dấu hiệu hỗ trợ chẩn đoán bệnh lý này.

Tăng pyridoxal 5'-phosphate (PLP) cũng là dấu hiệu nhạy cảm đối với tình trạng giảm phosphat.

Sinh học phân tử

Sàng lọc các đột biến trong gen TNAP là điều cần thiết để xác nhận chẩn đoán chứng giảm phosphat khi dữ liệu sinh hóa và lâm sàng không đủ rõ ràng. Các triệu chứng lâm sàng và bất thường sinh hóa không phải lúc nào cũng có thể phân biệt được chứng giảm phosphat với các bệnh về xương khác như bệnh tạo xương bất toàn. 

Bằng cách sử dụng phương pháp giải trình tự, khoảng 95% đột biến được phát hiện ở tình trạng giảm phosphat nặng (chu sinh và trẻ sơ sinh), trong khi những bệnh nhân ở dạng nhẹ thường chỉ mang một alen đột biến được phát hiện.

Phương pháp điều trị Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Không có phương pháp điều trị dứt điểm tình trạng giảm phosphat, nhưng các phương pháp điều trị triệu chứng đã được chứng minh là có ích. Cụ thể như sau:

• Thuốc chống viêm không steroid hoặc NSAID như ibuprofen hoặc acetaminophen có thể dùng để điều trị đau xương khớp.
• Vitamin B6 có thể giúp kiểm soát cơn động kinh trong một số trường hợp thiếu vitamin B6.
• Hạn chế chế độ ăn uống, tiêm calcitonin hoặc dùng một loại hormone điều chỉnh nồng độ canxi trong máu nhằm hạn chế sự gia tăng nồng độ canxi trong máu.
• Chăm sóc răng miệng định kỳ để phát hiện sớm bệnh và có những biện pháp điều trị kết hợp.
• Vật lý trị liệu giúp giảm đau và duy trì khả năng vận động của các khớp.
• Chèn thanh kim loại vào xương thường xuyên bị gãy giúp xương cứng chắc hơn.
• Sử dụng thiết bị chỉnh hình bàn chân.

Tránh dùng thuốc bisphosphonate dùng để điều trị các rối loạn xương khác như loãng xương vì chúng có thể làm HPP nặng hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Chế độ sinh hoạt:

Dùng thuốc, tập luyện và tuân thủ chế độ ăn được khuyến cáo giúp hạn chế diễn tiến nặng của bệnh. Tìm hiểu những thông tin cơ bản của bệnh lý giúp người thân và bác sĩ có kế hoạch điều trị bệnh lý hiệu quả hơn.

Chế độ dinh dưỡng:

Bổ sung đầy đủ dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể theo chỉ định từ chuyên gia y tế.

Phương pháp phòng ngừa Bệnh Hypophosphatasia (HPP) bẩm sinh

Không thể ngăn ngừa được tình trạng giảm phosphat nhưng các phương pháp điều trị nêu trên có sẵn để giúp kiểm soát các triệu chứng.