7 cách phòng ngừa tai biến mạch máu não ai cũng cần biết

Tai biến mạch máu não là một trong những căn bệnh nguy hiểm, có thể dẫn đến những di chứng nặng nề hoặc thậm chí tử vong nếu không được can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, tai biến có thể phòng ngừa được nếu chúng ta chú ý đến những yếu tố nguy cơ và có các biện pháp can thiệp phù hợp. Bài viết này sẽ giúp bạn biết cách phòng ngừa tai biến mạch máu não chủ động cho bản thân và gia đình.

Kiểm soát các yếu tố nguy cơ - Cách phòng ngừa tai biến mạch máu não hiệu quả

Việc phòng ngừa đột quỵ từ sớm cần bắt đầu từ việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ tai biến mà chúng ta cần kiểm soát như:

Người bị huyết áp cao

Huyết áp cao làm tăng gánh nặng cho tim và các mạch máu, gây tổn thương dần dần đến các mạch máu não. Để kiểm soát huyết áp, cần duy trì mức huyết áp dưới 140/90 mmHg đối với người bình thường và dưới 130/80 mmHg đối với bệnh nhân mắc bệnh lý huyết áp cao. Bệnh nhân cần kết hợp với chế độ ăn uống hạn chế muối (dưới 5g/ngày). Mỗi khi huyết áp tâm thu giảm 10 mmHg, nguy cơ đột quỵ có thể giảm đến 30%.

Bệnh nhân đường huyết cao

Đường huyết cao lâu dài có thể làm tổn thương mạch máu não. Người bệnh cần kiểm soát chỉ số HbA1c dưới 7% (hoặc dưới 6,5% đối với những người có nguy cơ tim mạch cao) bằng thuốc (như Metformin, Insulin) và chế độ ăn ít đường, giàu chất xơ.

Bệnh nhân rối loạn mỡ máu

Rối loạn mỡ máu, đặc biệt là mức cholesterol xấu tăng cao, có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, dẫn đến tai biến mạch máu não. Để kiểm soát mỡ máu, người bệnh nên giữ mức LDL dưới 70 mg/dL đối với nhóm nguy cơ cao hoặc dưới 100 mg/dL đối với những người có nguy cơ thấp hơn. Tình trạng mỡ máu cao có thể là một nguyên nhân dẫn đến tai biến mạch máu não. Do đó, một số trường hợp bác sĩ cũng chỉ định dùng thuốc trị mỡ máu.

Bệnh nhân có rung nhĩ khiến máu dễ hình thành cục huyết khối. Người bệnh cần sử dụng thuốc chống đông như Warfarin hoặc Dabigatran để giảm nguy cơ đột quỵ.

Xây dựng lối sống phòng ngừa tai biến

Thay đổi lối sống đóng vai trò then chốt trong phòng ngừa tai biến mạch máu não. Áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải với việc tăng cường rau xanh, cá hồi, hạt óc chó và giảm thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn sẽ giúp chúng ta cải thiện sức khỏe mạch máu. Thực phẩm giàu kali như chuối, khoai lang hỗ trợ hạ huyết áp ở người huyết áp cao – một yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ. Nghiên cứu chỉ ra chế độ ăn này giúp giảm 20 - 25% nguy cơ đột quỵ.

Khi tập thể dục đều đặn 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần, chúng ta không chỉ tăng cường tuần hoàn máu mà còn giảm 20 - 30% tỷ lệ tai biến. Với những người đang hút thuốc lá, việc bỏ thuốc được khuyến nghị vì nicotin gây co mạch và thúc đẩy xơ vữa động mạch. Các bằng chứng khoa học cho thấy, sau 5 năm ngừng hút thuốc lá, nguy cơ đột quỵ sẽ tương đương người không hút. Hạn chế tối đa tiêu thụ rượu bia giúp ngăn tăng huyết áp và tổn thương mạch máu. Những thay đổi về lối sống này cần được duy trì dài hạn.

Theo dõi sức khỏe định kỳ phòng ngừa tai biến

Theo dõi sức khỏe định kỳ là cách phòng ngừa tai biến mạch máu não quan trọng. Nhất là đối với những người có tiền sử bệnh tim mạch, tăng huyết áp hoặc rối loạn mỡ máu. Khám tổng quát 6 tháng/lần giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ như tăng cholesterol, đường huyết cao hoặc tổn thương cơ quan đích. Xét nghiệm máu định kỳ giúp đánh giá các chỉ số quan trọng như đường huyết, mỡ máu (LDL, HDL, triglyceride) và chức năng gan thận. Siêu âm động mạch cảnh là phương pháp hiệu quả để phát hiện tình trạng hẹp động mạch >50%. Nếu phát hiện bất thường, can thiệp sớm bằng thuốc hoặc phẫu thuật sẽ giảm đáng kể nguy cơ tai biến. Nếu có điều kiện, chúng ta nên làm tầm soát đột quỵ từ 1 - 2 năm/lần.

Nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo tai biến

Nhận biết sớm dấu hiệu tai biến mạch máu não là rất quan trọng để can thiệp kịp thời, giảm thiểu di chứng và nâng cao cơ hội sống sót cho bệnh nhân. Một trong những phương pháp đơn giản và hiệu quả là sử dụng quy tắc FAST đột quỵ gồm:

• F (Face): Khi bệnh nhân có triệu chứng méo miệng, mặt xệ một bên, đó là dấu hiệu của sự tắc nghẽn mạch máu não.
• A (Arm): Bệnh nhân cảm thấy yếu hoặc tê một bên tay hoặc chân là dấu hiệu của sự tổn thương não.
• S (Speech): Nói ngọng, khó khăn trong việc phát âm hoặc không thể hiểu được lời nói của người khác là dấu hiệu của tổn thương ngôn ngữ.
• T (Time): Khi có bất kỳ triệu chứng nào trong ba dấu hiệu trên, cần gọi cấp cứu 115 ngay lập tức để đưa bệnh nhân đến bệnh viện trong "thời gian vàng" can thiệp.

Cách phòng ngừa tai biến mạch máu não có nhóm nguy cơ cao

Riêng đối với nhóm có nguy cơ cao, cách phòng ngừa tai biến mạch máu não càng cần được chú trọng. Những người từng bị đột quỵ hoặc thiếu máu não thoáng qua (TIA), cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt để giảm nguy cơ tái phát. Việc sử dụng thuốc như Aspirin 75mg/ngày hoặc Clopidogrel có thể được chỉ định để ngăn ngừa hình thành cục máu đông. Nhưng cần phải được bác sĩ đánh giá và kê đơn tùy theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Trong trường hợp hẹp động mạch cảnh nặng (>70%), phẫu thuật đặt stent hoặc nội soi bóc tách mảng xơ vữa là giải pháp hiệu quả để cải thiện lưu thông máu lên não.

Dùng thực phẩm hỗ trợ phòng ngừa tai biến mạch máu não

Một số thực phẩm chứa hoạt chất sinh học đặc biệt có khả năng giảm nguy cơ tai biến. Tỏi chứa allicin – hợp chất lưu huỳnh ức chế kết tập tiểu cầu, ngăn hình thành huyết khối bằng cách giảm sản xuất chất gây đông máu thromboxane A2. Cá hồi, cá ngừ giàu axit béo omega-3 (EPA và DHA), có tác dụng chống viêm mạch máu, ổn định mảng xơ vữa, đồng thời giảm triglyceride máu.

Trà xanh chứa epigallocatechin gallate (EGCG), một chất chống oxy hóa mạnh, giúp giảm cholesterol LDL và cải thiện chức năng mạch máu nhờ vào khả năng giảm viêm và tăng cường khả năng chống oxy hóa trong cơ thể. Nghiên cứu đăng trên Stroke Journal (2021) cho thấy, tiêu thụ 3 - 4 tách trà xanh/ngày giảm 20% nguy cơ đột quỵ nhờ cải thiện chức năng nội mô mạch máu. Kết hợp các thực phẩm này vào chế độ ăn hàng ngày là “chiến lược” dinh dưỡng hiệu quả để phòng ngừa tai biến.

Sai lầm cần tránh để phòng ngừa tai biến mạch máu não

Muốn phòng ngừa tai biến mạch máu não, chúng ta cần tránh một số sai lầm phổ biến như:

• Tự ý ngưng thuốc huyết áp khi thấy tình trạng sức khỏe ổn định. Điều này có thể khiến huyết áp tăng đột ngột, gây tổn thương mạch máu não.
• Lạm dụng thuốc giảm đau NSAID (như Ibuprofen) có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết não, đặc biệt ở những người có tiền sử tăng huyết áp hoặc rối loạn đông máu.
• Chủ quan với cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) – dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ. Theo thống kê, khoảng 30% trường hợp TIA tiến triển thành đột quỵ nếu không được can thiệp kịp thời.

Phòng ngừa tai biến mạch máu não là điều mà tất cả chúng ta đều cần chú trọng. Theo thống kê toàn cầu, số lượng người bị đột quỵ đang gia tăng đáng kể. Mỗi năm, có khoảng 12 triệu ca đột quỵ mới trên toàn cầu. Trong đó, khoảng 5 - 6 triệu người tử vong và hàng triệu người sống sót phải đối mặt với các di chứng tàn tật nghiêm trọng. Việc thực hiện các cách phòng ngừa tai biến mạch máu não từ sớm giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.