Các giai đoạn của tai biến mạch máu não​: Hiểu rõ để bảo vệ tính mạng

Tai biến mạch máu não được ví như “kẻ giết người thầm lặng” bởi tốc độ tàn phá nhanh chóng và hậu quả nặng nề nếu không được xử trí kịp thời. Mỗi phút trôi qua, 2 triệu tế bào thần kinh có thể chết đi do thiếu máu não, khiến thời gian vàng trở thành yếu tố sống còn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ từng giai đoạn của tai biến mạch máu não, đồng thời cung cấp giải pháp can thiệp tối ưu. Hãy đọc để hiểu rõ và bảo vệ tính mạng của chính mình và người thân!

Tại sao cần hiểu rõ các giai đoạn của tai biến?

Hiểu rõ các giai đoạn của tai biến mạch máu não là chìa khóa để can thiệp hiệu quả, giúp giảm thiểu tổn thương não và cải thiện tiên lượng bệnh nhân.

Mối liên hệ giữa thời gian và mức độ tổn thương

Quy tắc "1 - 3 - 6" đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu lâm sàng. Theo quy tắc này, chỉ một phút thiếu máu có thể khiến 1.9 triệu tế bào thần kinh chết. Sau 3 giờ không điều trị, vùng não tổn thương có thể mở rộng 50%. Và sau 6 giờ, tổn thương có thể không hồi phục (Viện nghiên cứu thần kinh quốc gia, 2021).

Can thiệp sớm ảnh hưởng trực tiếp đến tiên lượng bệnh

Nghiên cứu cho thấy, tiêm rt-PA trong 3 - 4,5 giờ đầu có thể giúp 30% bệnh nhân hồi phục mà không có di chứng. Lấy huyết khối cơ học trong khoảng thời gian 6 - 24 giờ cũng có thể cứu sống 15% bệnh nhân đột quỵ nặng. Đặc biệt, can thiệp sớm trong giai đoạn siêu cấp giúp giảm 50% nguy cơ liệt vĩnh viễn và kiểm soát phù não trong giai đoạn cấp tính có thể ngăn ngừa hôn mê kéo dài. Theo một nghiên cứu tại Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân được cấp cứu trong vòng 90 phút đầu có tỷ lệ phục hồi vận động cao gấp ba lần so với người đến viện sau 4 giờ.

Tối ưu hóa hiệu quả điều trị

Ngoài ra, chúng ta cần chủ động trang bị kiến thức về các giai đoạn của tai biến mạch máu não vì hiệu quả điều trị phụ thuộc vào từng giai đoạn của bệnh. Mỗi giai đoạn có đặc điểm sinh lý bệnh khác nhau, do đó cần áp dụng phác đồ điều trị riêng biệt. Ví dụ, trong giai đoạn siêu cấp, tiêu huyết khối là ưu tiên hàng đầu. Trong khi giai đoạn mãn tính chủ yếu tập trung vào phục hồi chức năng.

Chi tiết các giai đoạn của tai biến mạch máu não​

Tai biến mạch máu não có thể chia thành bốn giai đoạn chính. Mỗi giai đoạn có đặc điểm, nguy cơ và phương pháp can thiệp riêng biệt nhằm tối ưu hóa kết quả điều trị.

Giai đoạn cấp tính sớm (Hyperacute phase)

Giai đoạn này kéo dài trong 24 giờ đầu tiên sau khi tai biến xảy ra, đặc biệt quan trọng trong 3 - 4.5 giờ đầu. Nó xảy ra khi tắc mạch (đột quỵ thiếu máu) hoặc vỡ mạch (đột quỵ xuất huyết) gây tổn thương não cấp tính. Các triệu chứng điển hình bao gồm: Liệt đột ngột, méo miệng, nói khó, mất thị lực, và chóng mặt.

Can thiệp trong giai đoạn này rất quan trọng để giảm thiểu tổn thương não. Đối với đột quỵ thiếu máu, thuốc tiêu sợi huyết (rt-PA) hoặc lấy huyết khối cơ học cần được thực hiện trong vòng 4.5 - 6 giờ sau khởi phát. Đối với đột quỵ xuất huyết, việc kiểm soát huyết áp là ưu tiên hàng đầu. Và phẫu thuật có thể cần thiết trong một số trường hợp.

Giai đoạn cấp tính (Acute)

Giai đoạn này kéo dài từ 24 giờ đến 7 ngày. Trong giai đoạn cấp tính, tổn thương não tiếp tục lan rộng do phù não và thiếu máu thứ phát. Bệnh nhân có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng như hôn mê, co giật, tăng áp lực nội sọ, và nhiễm trùng. Việc xử trí bao gồm: Theo dõi sát sinh hiệu, kiểm soát phù não, và dự phòng các biến chứng như huyết khối tĩnh mạch và loét do nằm lâu.

Giai đoạn bán cấp (Subacute)

Giai đoạn này kéo dài từ 1 tuần đến 3 tháng, đánh dấu sự ổn định của tổn thương não và bắt đầu quá trình phục hồi chức năng. Trong giai đoạn này, não có thể tái tạo một phần mạch máu và kết nối thần kinh trong quá trình phục hồi. Nhưng khả năng này phụ thuộc vào mức độ tổn thương và các can thiệp điều trị. Các can thiệp như vật lý trị liệu và ngôn ngữ trị liệu đóng vai trò quan trọng. Đồng thời, việc điều chỉnh các yếu tố nguy cơ như huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao cũng cần được thực hiện để giảm nguy cơ tái phát.

Mỡ máu cao là một trong những nguyên nhân dẫn đến tai biến mạch máu não. Nguyên nhân do lượng cholesterol LDL dư thừa hình thành các mảng xơ vữa trong lòng mạch. Khi mảng xơ vữa bong ra, chúng có thể tạo thành cục máu đông gây tắc nghẽn dòng máu lên não, dẫn đến tai biến. Để kiểm soát mỡ máu bác sĩ thường chỉ định các loại thuốc trị mỡ máu như statins hoặc ezetimibe, nhằm giảm nguy cơ tái phát đột quỵ.

Giai đoạn mãn tính (Chronic)

Đây là giai đoạn cuối cùng trong các giai đoạn của tai biến mạch máu não. Giai đoạn mãn tính bắt đầu từ 3 tháng sau tai biến và kéo dài nhiều năm. Di chứng từ đột quỵ thường trở nên cố định, thường là: Liệt, rối loạn ngôn ngữ, và suy giảm nhận thức. Người bệnh cũng có thể bị đột quỵ tái phát trong giai đoạn này.

Can thiệp chủ yếu trong giai đoạn này là: Phục hồi chức năng lâu dài, sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu (như aspirin) hoặc thuốc chống đông (nếu có rung nhĩ). Ăn uống lành mạnh, tập thể dục, và bỏ thuốc lá là những biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ tái phát và cải thiện chất lượng sống lâu dài cho bệnh nhân.

Giai đoạn vàng can thiệp tai biến mạch máu não​

Khi đã hiểu rõ các giai đoạn của tai biến mạch máu não, có lẽ tất cả chúng ta đều biết, giai đoạn vàng can thiệp trong tai biến mạch máu não là khoảng thời gian đầu tiên, trong 3 - 4.5 giờ sau khi khởi phát tai biến. Can thiệp sớm có thể giảm thiểu tối đa tổn thương não và cải thiện tiên lượng bệnh nhân. Nếu can thiệp trong vòng 3 giờ đầu sau khi tai biến xảy ra, tỷ lệ sống sót có thể đạt từ 75 - 80%, trong khi chỉ có khoảng 15 - 20% bệnh nhân gặp phải di chứng nặng như liệt hoặc mất ngôn ngữ.

Tuy nhiên, nếu can thiệp trễ hơn, từ 3 - 6 giờ sau tai biến, tỷ lệ sống sót sẽ giảm xuống chỉ còn 60 - 65%, trong khi nguy cơ di chứng nặng lại tăng lên 35 - 40%. Sự chậm trễ này làm cho vùng não tổn thương mở rộng, dẫn đến giảm hiệu quả của các biện pháp điều trị. Sau 6 giờ, cơ hội sống sót còn lại chỉ khoảng 40 - 45%, trong khi 55 - 60% bệnh nhân sẽ phải đối mặt với các di chứng nghiêm trọng như liệt, mất ngôn ngữ, hoặc sa sút trí tuệ.

Tai biến mạch máu não là cuộc chạy đua với thời gian để giành lại sự sống và chất lượng cuộc sống. Hiểu rõ các giai đoạn của tai biến mạch máu não​ giúp chúng ta chủ động trong phòng ngừa, ứng phó kịp thời và tối ưu hóa quá trình phục hồi. Bạn có biết, 90% ca đột quỵ có thể phòng ngừa được thông qua việc tầm soát sớm và xây dựng một lối sống lành mạnh. Vì vậy, hãy chủ động chăm sóc sức khỏe, sống lành mạnh và tầm soát đột quỵ định kỳ bạn nhé!