Ái kỷ trong giao tiếp: Khi cuộc trò chuyện chỉ còn là sân khấu một người
Bảo Trâm
16/04/2025
Kích thước chữ
Mặc định
Lớn hơn
Khi một người liên tục biến cuộc trò chuyện thành sân khấu để kể về bản thân, bỏ qua cảm xúc của bạn, đó có thể là ái kỷ trong giao tiếp. Hiểu rõ hành vi này sẽ giúp bạn ứng xử khéo léo, bảo vệ cảm xúc và xây dựng những mối quan hệ cân bằng, ý nghĩa hơn.
Có lẽ bạn đã từng gặp tình huống: Bạn vừa chia sẻ một câu chuyện cá nhân, thì người đối diện ngắt lời để kể về trải nghiệm “còn ấn tượng hơn” của họ. Những cuộc đối thoại như vậy khiến bạn cảm thấy bị xem nhẹ, như thể câu chuyện của mình không đáng kể. Đây chính là ái kỷ trong giao tiếp - một hiện tượng tâm lý phổ biến nhưng ít được chú ý. Bài viết này sẽ làm rõ khái niệm này, giúp bạn nhận diện các biểu hiện và học cách xử lý để tạo ra những cuộc trò chuyện chân thành, sâu sắc hơn.
Ái kỷ trong giao tiếp là gì?
Để nhận diện và ứng xử đúng với hành vi này, trước tiên cần hiểu rõ bản chất của nó. Dưới đây là những khía cạnh cơ bản về hiện tượng đó.
Ái kỷ trong giao tiếp là xu hướng liên tục hướng cuộc trò chuyện về bản thân, thường kèm theo sự thiếu quan tâm đến cảm xúc hay câu chuyện của người đối diện. Khái niệm này được nhà xã hội học Charles Derber giới thiệu trong cuốn The Pursuit of Attention. Khác với rối loạn nhân cách ái kỷ (NPD), hành vi này không nhất thiết là bệnh lý mà có thể là thói quen vô thức, xuất phát từ nhu cầu được chú ý hoặc kỹ năng đối thoại kém. NPD, vốn là một rối loạn tâm lý nghiêm trọng với các đặc điểm như tự cao quá mức và thiếu đồng cảm, ái kỷ trong việc giao tiếp thường nhẹ hơn và phổ biến hơn. Ai trong chúng ta cũng có thể vô tình thể hiện hành vi này ở một thời điểm nào đó, đặc biệt khi đang tìm kiếm sự công nhận hoặc cảm thấy bất an.
Hành vi này thường được nhận diện qua sự thiếu đồng cảm và nỗ lực chiếm lĩnh cuộc trò chuyện. Người có xu hướng ái kỷ không chỉ muốn chia sẻ về mình mà còn tìm cách làm lu mờ câu chuyện của người khác, khiến cuộc đối thoại trở nên một chiều.
Biểu hiện của ái kỷ trong giao tiếp
Nhận biết các dấu hiệu giúp bạn hiểu cách một người tương tác và điều chỉnh cách trò chuyện phù hợp. Dưới đây là những biểu hiện thường gặp trong cuộc sống.
Chuyển hướng câu chuyện về bản thân
Người có xu hướng này thường bắt đầu bằng một câu hỏi lịch sự, nhưng nhanh chóng kéo câu chuyện về mình. Ví dụ, khi bạn nói: “Mình vừa bị ốm cả tuần,” họ đáp: “Ôi, tháng trước tôi cũng ốm, còn phải nghỉ làm!” Thay vì tiếp nối, họ dùng câu chuyện của bạn để kể về trải nghiệm cá nhân.
Thiếu phản hồi đồng cảm
Họ hiếm khi thể hiện sự lắng nghe chân thành. Thay vì hỏi thêm hay chia sẻ cảm xúc, họ đáp lại bằng những câu ngắn như “Ừm,” “Thế hả?” rồi chuyển sang chủ đề họ muốn, khiến bạn cảm thấy không được trân trọng.
Những dấu hiệu này thường tinh tế nhưng đủ khiến bạn cảm thấy bị bỏ rơi trong chính cuộc trò chuyện của mình
Dùng đối thoại để khoe khoang
Cuộc trò chuyện với họ giống như cơ hội để phô diễn thành tựu, cảm xúc hay khó khăn cá nhân, bất kể bạn đang nói gì. Chẳng hạn, khi bạn kể về chuyến du lịch, họ chen vào: “Tôi đi châu Âu năm ngoái, đẹp hơn nhiều!”
Thích làm trung tâm chú ý
Dù trong nhóm bạn hay công sở, họ luôn cố gắng dẫn dắt cuộc đối thoại, thể hiện mình hiểu biết hoặc có trải nghiệm vượt trội, khiến người khác khó có cơ hội lên tiếng.
Nguyên nhân dẫn đến hành vi ái kỷ trong giao tiếp
Hiểu lý do đằng sau hành vi này giúp bạn thông cảm và tìm cách xử lý hiệu quả hơn. Dưới đây là những yếu tố chính khiến một người có xu hướng chiếm lĩnh cuộc trò chuyện theo cách ái kỷ.
Nhu cầu được công nhận
Nhiều người nói quá nhiều về bản thân để tìm kiếm sự chú ý hoặc cảm giác được đánh giá cao. Xu hướng này có thể bắt nguồn từ sự thiếu tự tin hoặc cảm giác bị bỏ rơi trong quá khứ, khiến họ cố lấp đầy khoảng trống cảm xúc.
Cảm giác bị bỏ rơi ở quá khứ có thể là nguyên nhân của ái kỷ trong giao tiếp
Kỹ năng trò chuyện hạn chế
Không phải ai cũng biết cách duy trì cuộc trò chuyện cân bằng. Một số người vô thức ngắt lời hoặc nói liên tục vì chưa được rèn luyện để lắng nghe tích cực, dẫn đến hành vi ái kỷ khi giao tiếp.
Ảnh hưởng từ yếu tố tâm lý
Một số rối loạn như lo âu xã hội hoặc ADHD có thể khiến người ta tập trung vào bản thân để cảm thấy an toàn hơn trong cuộc trò chuyện. Trong trường hợp nghiêm trọng, hành vi này có thể liên quan đến các vấn đề tâm lý sâu hơn, nhưng cần chuyên gia đánh giá.
Hậu quả đối với các mối quan hệ
Hành vi này có thể gây ra những tác động tiêu cực lâu dài nếu không được kiểm soát. Dưới đây là cách giao tiếp vị kỷ ảnh hưởng đến các mối quan hệ trong cuộc sống.
Mối quan hệ bạn bè và gia đình
Khi bạn liên tục cảm thấy không được lắng nghe hoặc bị ngắt lời, sự gắn bó dần suy yếu. Nhiều người chọn im lặng, giữ khoảng cách hoặc thậm chí chấm dứt liên lạc để bảo vệ cảm xúc của mình.
Môi trường làm việc
Trong công sở, hành vi này làm giảm tinh thần đồng đội, tạo cảm giác cạnh tranh không cần thiết. Đồng nghiệp có thể cảm thấy bị xem nhẹ, ảnh hưởng đến sự hợp tác và hiệu quả làm việc nhóm.
Tâm lý của người đối diện
Cảm giác bị gạt ra ngoài lề hoặc không được tôn trọng có thể khiến người nghe tự ti, tổn thương hoặc ngại chia sẻ. Nếu lặp lại thường xuyên, điều này có thể làm mất lòng tin trong các mối quan hệ thân thiết.
Cách ứng xử với người có xu hướng ái kỷ
Xử lý hành vi này đòi hỏi sự khéo léo để vừa bảo vệ cảm xúc, vừa duy trì mối quan hệ. Dưới đây là những gợi ý thực tế khi đối mặt với người có xu hướng chiếm lĩnh cuộc trò chuyện.
Đặt ranh giới khéo léo
Kiểm soát cuộc trò chuyện bằng cách đặt giới hạn nhẹ nhàng, như: “Mình chỉ có vài phút trước khi phải đi, kể nhanh nhé!” Cách này giúp bạn giữ chủ động mà không làm mất lòng đối phương.
Ứng xử tinh tế giúp bạn giữ được sự cân bằng trong cuộc trò chuyện mà không gây căng thẳng
Giữ phản hồi tối giản
Khi họ bắt đầu lan man về mình, hãy áp dụng phương pháp “đá xám”: Gật đầu, trả lời ngắn gọn như “Ừ,” “Thế à?” Điều này hạn chế việc khuyến khích họ tiếp tục kể, giúp bạn giữ khoảng cách an toàn.
Chọn lọc nội dung chia sẻ
Nếu nhận thấy họ không thực sự lắng nghe, hãy giữ lại những tâm sự quan trọng. Thay vào đó, chia sẻ với những người trân trọng câu chuyện của bạn để bảo vệ cảm xúc cá nhân.
Nếu bạn nhận ra mình có xu hướng này?
Tự nhận thức là bước đầu tiên để thay đổi hành vi. Dưới đây là những cách giúp bạn cải thiện nếu nhận thấy mình có xu hướng chiếm lĩnh cuộc trò chuyện theo cách ái kỷ.
Rèn luyện lắng nghe tích cực
Tập trung vào người nói bằng cách nhìn vào mắt họ, gật đầu và đặt câu hỏi liên quan, như: “Cậu cảm thấy thế nào khi đó?”, điều này giúp bạn chuyển sự chú ý sang người đối diện.
Ưu tiên câu chuyện của người khác
Thử hỏi han nhiều hơn và kiên nhẫn lắng nghe câu trả lời. Đừng vội chen vào bằng trải nghiệm cá nhân trừ khi được mời chia sẻ. Đây là cách xây dựng sự thấu hiểu trong đối thoại.
Kiểm tra trước khi nói
Trước khi chia sẻ, tự hỏi: “Điều này có ý nghĩa với người nghe không?”, nếu không, hãy giữ lại và khuyến khích họ nói thêm để duy trì sự cân bằng.
Nhờ phản hồi từ người thân
Hỏi ý kiến từ bạn bè hoặc đồng nghiệp thân thiết về cách bạn trò chuyện. Sự cởi mở với góp ý sẽ giúp bạn nhận ra những điểm cần cải thiện và điều chỉnh kịp thời.
Sự phản hồi từ người thân có thể giúp bạn kịp thời nhận ra và điều chỉnh hành vi
Ái kỷ trong giao tiếp là một thói quen có thể làm mờ đi sự kết nối trong các mối quan hệ nếu không được kiểm soát. Nhận diện biểu hiện này giúp bạn không chỉ điều chỉnh cách trò chuyện của mình mà còn xây dựng những tương tác sâu sắc, chân thành hơn. Nếu bạn gặp người có xu hướng này, hãy ứng xử khéo léo để bảo vệ cảm xúc cá nhân. Và nếu bạn nhận ra mình có thói quen này, hãy bắt đầu từ việc lắng nghe - bởi sự thấu cảm là nền tảng của mọi mối quan hệ bền vững.
Có thể bạn quan tâm
Thông tin và sản phẩm gợi ý trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể. Xem thêm
Dược sĩ chuyên khoa Dược lý - Dược lâm sàng. Tốt nghiệp 2 trường đại học Mở và Y Dược TP. Hồ Chí Minh. Có kinh nghiệm nghiên cứu về lĩnh vực sức khỏe, đạt được nhiều giải thưởng khoa học. Hiện là Dược sĩ chuyên môn phụ trách xây dựng nội dung và triển khai dự án đào tạo - Hội đồng chuyên môn tại Nhà thuốc Long Châu.