Bệnh xơ cứng động mạch: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Thuật ngữ "xơ cứng động mạch" thường được sử dụng để mô tả tình trạng mạch máu trở nên cứng và đặc hơn thông thường do sự tích tụ của chất béo, cholesterol và các chất khác trên thành của các động mạch. Thuật ngữ trên cũng được dùng làm tên gọi của bệnh lý này, đó là bệnh xơ cứng động mạch.

Bệnh xơ cứng động mạch là gì?

Bệnh xơ cứng động mạch là một trong những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng phổ biến trên toàn cầu, ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm. Đây là tình trạng mà các động mạch, còn được coi là những con đường vận chuyển máu từ trái tim đến các bộ phận khác của cơ thể, bị hẹp lại và giảm khả năng dẫn truyền. Sự cứng và đặc của động mạch xảy ra khi các mảng chất béo, cholesterol, và các tạp chất khác tích tụ trên thành của chúng, tạo nên những cấu trúc gọi là "mảng xơ".

Quá trình xơ cứng động mạch không chỉ là một vấn đề cục bộ tại một vị trí mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống cung cấp máu của cơ thể. Các mảng xơ này không chỉ làm giảm đường kính của động mạch mà còn làm hạn chế hoặc ngăn chặn hoàn toàn luồng máu từ trái tim. Kết quả là, các bộ phận của cơ thể không nhận được đủ lượng máu và dưỡng chất cần thiết để hoạt động một cách hiệu quả, gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Các vấn đề sức khỏe phổ biến liên quan đến bệnh xơ cứng động mạch bao gồm bệnh động mạch vành, làm giảm lưu lượng máu đến trái tim và gây ra đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim; đột quỵ khi một phần của mảng xơ có thể bị phá vỡ hoặc tắc nghẽn động mạch đưa máu đến não. Bệnh xơ cứng động mạch còn có thể tiến triển đến bệnh động mạch cứng ngoại biên, gây ra đau và suy giảm chức năng ở các phần khác của cơ thể như chân và tay.

Nguyên nhân của bệnh xơ cứng động mạch

Bệnh xơ cứng động mạch là một tình trạng phức tạp, có nhiều nguyên nhân gây ra, thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố:

• Lối sống không lành mạnh: Các yếu tố dẫn đến lối sống không lành mạnh như ăn uống giàu chất béo, đường và muối, thiếu chất xơ, thiếu vận động, và thói quen hút thuốc lá, tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bệnh xơ cứng động mạch. Các thói quen này có thể dẫn đến sự tích tụ của mỡ và các chất khác trong động mạch, gây ra việc hình thành các mảng xơ.
• Yếu tố di truyền: Có một yếu tố di truyền đối với bệnh xơ cứng động mạch. Nếu có người trong gia đình mắc bệnh xơ cứng động mạch, nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng tăng lên.
• Tuổi tác: Là một yếu tố rủi ro quan trọng cho bệnh xơ cứng động mạch. Càng lớn tuổi, cơ thể dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố gây ra bệnh xơ cứng động mạch, và nguy cơ mắc bệnh tăng lên.
• Bệnh lý: Các bệnh lý như tiểu đường, tăng huyết áp, cao cholesterol hoặc bệnh tim mạch khác cũng có thể góp phần tăng nguy cơ mắc bệnh xơ cứng động mạch.
• Môi trường: Môi trường sống và làm việc của bạn cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mạch máu. Ví dụ, tiếp xúc với các chất ô nhiễm môi trường hoặc các chất độc hại có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh xơ cứng động mạch.

Việc hiểu và nhận biết các yếu tố rủi ro này có thể giúp bạn thực hiện các biện pháp phòng ngừa, điều chỉnh lối sống và điều trị phù hợp để giảm nguy cơ mắc bệnh xơ cứng động mạch.

Triệu chứng thường gặp ở bệnh xơ cứng động mạch

Bệnh xơ cứng động mạch thường là một tình trạng khá âm thầm và không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn ban đầu, điều này khiến cho việc nhận biết và điều trị sớm trở nên khó khăn. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, cơ thể có thể bắt đầu phản ứng với sự suy giảm của lưu lượng máu và dưỡng chất đến các khu vực quan trọng.

Một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh này là đau thắt ngực hoặc khó thở. Đau thắt ngực thường xuất hiện khi người bệnh vận động hoặc trong tình trạng căng thẳng, cơn đau thường giảm đi khi nghỉ ngơi. Đây là kết quả của sự hạn chế trong việc cung cấp máu và dưỡng chất đến cơ tim. Khó thở có thể xảy ra khi các động mạch bị tắc nghẽn, làm giảm lưu lượng máu đến phổi và gây ra cảm giác khó chịu.

Ngoài ra, mệt mỏi không được giải thích rõ nguyên nhân cũng là một dấu hiệu quan trọng. Do suy giảm lưu lượng máu đến các bộ phận của cơ thể, cơ thể phản ứng bằng cách tăng sự mệt mỏi và kiệt sức.

Các triệu chứng khác của bệnh xơ cứng động mạch có thể bao gồm đau hoặc khó chịu ở các khu vực khác như cổ, lưng, vai, cánh tay, hoặc chân, do suy giảm cung cấp máu đến những vùng này. Sự yếu cơ và vấn đề về chức năng của cơ thể cũng có thể xuất hiện khi các cơ bắp không nhận được đủ dưỡng chất và oxy trong máu. Trong trường hợp nghiêm trọng, bệnh xơ cứng động mạch có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ hoặc các triệu chứng giống như đột quỵ, bao gồm khó nói, khó đi hoặc tê bì ở một bên cơ thể.

Do đó, nếu bạn cảm thấy bất kỳ triệu chứng nào của bệnh xơ cứng động mạch, đặc biệt khi bạn có yếu tố nguy cơ, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ ngay lập tức để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Một số cách phòng ngừa bệnh xơ cứng động mạch

Phòng ngừa bệnh xơ cứng động mạch rất quan trọng và có thể thực hiện thông qua một số biện pháp đơn giản sau:

• Ăn uống giàu chất xơ, chất béo không bão hòa, và chất bổ dưỡng từ rau củ, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt, cá, gia cầm và các nguồn protein không bão hòa có lợi sẽ giúp giảm nguy cơ xơ cứng động mạch.
• Vận động thể chất đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày hoặc ít nhất 150 phút mỗi tuần có thể giảm nguy cơ xơ cứng động mạch.
• Nếu bạn có thừa cân hoặc béo phì, giảm cân có thể giúp giảm nguy cơ xơ cứng động mạch. Hạn chế lượng đường và muối trong khẩu phần ăn hàng ngày có thể giúp kiểm soát huyết áp và mức đường huyết, giảm nguy cơ bệnh xơ cứng động mạch.
• Hút thuốc lá không chỉ gây hại cho phổi mà còn tăng nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe tim mạch, bao gồm bệnh xơ cứng động mạch. Nên ngừng hút thuốc để bảo vệ sức khoẻ mạch máu.
• Theo dõi và kiểm soát áp lực máu và mức đường huyết đều đặn, đặc biệt nếu bạn có tiền sử về tăng huyết áp hoặc tiểu đường. Điều này giúp phát hiện và điều trị sớm bất kỳ vấn đề sức khỏe nào có thể gây ra bệnh xơ cứng động mạch.
• Theo dõi mức cholesterol và triglyceride trong máu và thực hiện các biện pháp cần thiết để giữ chúng ở mức an toàn. Thực hiện các kiểm tra y tế định kỳ, bao gồm kiểm tra áp lực máu, mức đường huyết, nồng độ cholesterol trong cơ thể.

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ bệnh xơ cứng động mạch, nhưng thông qua việc duy trì một lối sống lành mạnh, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và tuân thủ lời khuyên của bác sĩ, chúng ta có thể giảm thiểu tác động của bệnh đối với cuộc sống hàng ngày và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng gây ra bệnh xơ cứng động mạch, hãy đến bệnh viện để được các bác sĩ hỗ trợ kiểm tra và điều trị kịp thời.

Xem thêm: Xơ vữa động mạch là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị