Buồn nôn sau phẫu thuật: Yếu tố nguy cơ và giải pháp

Trong quá trình phẫu thuật, nôn và buồn nôn sau mổ là một vấn đề tương đối phổ biến. Tình trạng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng lớn đến khả năng hồi phục sức khỏe của bệnh nhân. Việc ước tính các yếu tố nguy cơ gây nôn và buồn nôn riêng biệt cho từng bệnh nhân sẽ giúp các liệu pháp dự phòng nôn đạt hiệu quả đáng kể hơn.

Ảnh hưởng của tình trạng buồn nôn sau khi phẫu thuật

Nôn và buồn nôn sau phẫu thuật có thể gây ảnh hưởng đến tâm lý bệnh nhân và thậm chí là kết quả phẫu thuật nếu không được kiểm soát tốt. Không chỉ vậy, tình trạng còn có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm.

Nôn và buồn nôn là hiện tượng rất hay gặp phải ở những bệnh nhân vừa trải qua phẫu thuật. Theo các thống kê tại Hoa Kỳ, có đến 20 - 30% bệnh nhân xuất hiện triệu chứng nôn và buồn nôn trong 24 giờ đồng hồ hậu phẫu thuật. Con số này tăng lên tới 80% đối với những đối tượng có nguy cơ cao.

Nôn và buồn nôn sau phẫu thuật cần được kiểm soát tốt. Nếu không, triệu chứng sẽ khiến kết quả phẫu thuật ngày càng xấu đi. Ngoài ra, tâm lý và tinh thần của bệnh nhân có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chưa dừng lại ở đó, triệu chứng nôn và buồn nôn còn có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như viêm phổi do hít chất nôn xuất phát từ dạ dày hay rối loạn điện giải và nước.

Điều trị nôn và buồn nôn sau phẫu thuật có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống của người bệnh. Sau khi đánh giá dựa trên các nguy cơ và tình trạng riêng biệt của bệnh nhân, các loại thuốc chống nôn dự phòng có thể được chỉ định. Song, không thể dự báo một cách chính xác nguy cơ nôn và buồn nôn hậu phẫu thuật.

Yếu tố nguy cơ gây buồn nôn sau phẫu thuật

Ở các đối tượng khác nhau, yếu tố nguy cơ nôn, buồn nôn sau khi phẫu thuật cũng sẽ khác nhau. Cụ thể:

Yếu tố nguy cơ ở người lớn

Apfel dựa trên bốn yếu tố để đánh giá nguy cơ nôn và buồn nôn sau khi thực hiện phẫu thuật. Đối tượng sở hữu càng nhiều yếu tố thì nguy cơ mắc phải triệu chứng nôn và buồn nôn càng cao. Các yếu tố tiên đoán bao gồm:

• Không hút thuốc lá;
• Phụ nữ;
• Mắc chứng say tàu xe, tiền căn nôn hay buồn nôn sau khi phẫu thuật;
• Đang dùng thuốc trong nhóm Morphin trong và sau khi phẫu thuật.

Yếu tố nguy cơ ở trẻ em

Các yếu tố nguy cơ ở trẻ nhỏ dựa trên thang điểm Eberhart như sau:

• Trẻ lớn hơn hoặc bằng 3 tuổi.
• Có tiền sử nôn và buồn nôn sau khi trải qua phẫu thuật của bản thân hoặc cha mẹ, anh chị em.
• Từng phẫu thuật chỉnh lé mắt.
• Thời gian thực hiện ca phẫu thuật kéo dài hơn 30 phút.

Tại Anh, Hiệp hội Gây mê Nhi khoa cũng đã đưa ra những khái niệm “phẫu thuật gây nôn” bao gồm cắt amidan do viêm amidan, tạo VA hay mổ vùng tai giữa.

Chiến lược ngăn ngừa tình trạng nôn và buồn nôn

Một số chiến lược khuyến cáo nhằm giảm nguy cơ nôn và buồn nôn sau khi trải qua phẫu thuật đã được đề xuất. Các chiến lược bao gồm: Đánh giá và nhận định có khả năng gây tê vùng thay thế cho việc gây mê hay không.

Nếu gây mê: Trước hết, phải đảm bảo làm trống dạ dày trước khi bước vào quá trình phẫu thuật. Tiêm tĩnh mạch bằng Ranitidin 2 mg/kg trước khởi mê trong khoảng 45 phút. Tiếp theo, để người bệnh thở oxy 100% trong vòng 3 phút trước khi khởi mê. Sau đó, dẫn mê cũng như duy trì mê bằng Propofol. Thực hiện giảm nồng độ của thuốc mê bốc hơi và không sử dụng N2O. Theo đó, giảm thiểu sử dụng Opioid trong và sau quá trình mổ.

Phác đồ dự phòng và điều trị nôn, buồn nôn sau mổ

Phác đồ dự phòng và điều trị nôn, buồn nôn sau phẫu thuật có thể được tiến hành như sau:

• Đối với các trường hợp nguy cơ thấp, không cần sử dụng thuốc.
• Đối với nguy cơ trung bình, có thể sử dụng Ondansetron kết hợp với Dexamethasone.
• Đối với các trường hợp nguy cơ cao, phương pháp điều trị bao gồm sử dụng Ondansetron, Dexamethasone và gây mê tĩnh mạch.

Liều lượng sử dụng các loại thuốc cụ thể như sau:

• Để dự phòng, thuốc Ondansetron có thể được sử dụng theo liều lượng sau đây: Đối với người lớn dùng từ 4 - 8 mg. Đối với trẻ em sử dụng trong khoảng 50 - 100 mcg/kg, không vượt quá 4 mg. Thuốc này được sử dụng vào cuối cuộc mổ.
• Đối với thuốc Dexamethasone, liều lượng khuyến nghị là 4 - 8 mg cho người lớn và 150 mcg/kg, tối đa 5 mg cho trẻ em. Thuốc này nên được sử dụng khi bắt đầu hành động gây mê.
• Đối với điều trị giải cứu, có thể sử dụng thuốc Metoclopramide và Droperidol. Liều lượng của thuốc Metoclopramide cho người lớn là 10 mg. Thuốc này nên được sử dụng trong quá trình điều trị giải cứu.

Nhờ sự tiến bộ trong công nghệ y tế đã giảm thiểu nguy cơ nôn và buồn nôn sau phẫu thuật. Việc áp dụng các phác đồ dự phòng và điều trị phù hợp không chỉ giúp cải thiện sự thoải mái cho bệnh nhân mà còn tăng khả năng phục hồi sau phẫu thuật.

Xem thêm: Uống thuốc chống nôn có hại không?