Các bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người

Phục hồi chức năng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia y tế, gia đình và bản thân người bệnh. Trong đó, sự kiên trì và nỗ lực của cả bệnh nhân và đội ngũ chăm sóc có vai trò then chốt trong việc đạt được những tiến bộ đáng kể trong quá trình phục hồi. Bài viết này sẽ đi sâu vào các phương pháp phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người, từ đó cung cấp những kiến thức hữu ích giúp tối ưu hóa kết quả điều trị.

Liệt nửa người là gì?

Liệt nửa người hay còn gọi là liệt nửa thân (hemiplegia), là tình trạng mất khả năng vận động hoặc giảm sức mạnh ở một bên cơ thể, thường là do tổn thương não bộ hoặc tủy sống. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến cánh tay, chân và khuôn mặt của bên bị liệt, gây ra những khó khăn lớn trong sinh hoạt hàng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Triệu chứng của liệt nửa người bao gồm yếu cơ, giảm khả năng vận động, khó khăn trong việc đi lại, mất cân bằng và có thể đi kèm với các vấn đề khác như khó nuốt, nói lắp, hoặc thay đổi cảm giác. Có hai dạng liệt nửa người:

• Liệt bẩm sinh: Xảy ra khi thai nhi bị tổn thương não từ thời kỳ bào thai hoặc trẻ sơ sinh bị tổn thương não ngay từ lúc chào đời.
• Liệt mắc phải: Do bệnh tật hoặc chấn thương gây ra sau khi sinh.

Mục đích phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người

Phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người là một quá trình huấn luyện lại các vận động bình thường mà trước khi liệt người bệnh đã thực hiện được. Mục đích của quá trình này bao gồm:

• Giúp bệnh nhân tự di chuyển: Hướng dẫn bệnh nhân tự di chuyển trong các không gian khác nhau. Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như gậy, khung tập đi, hoặc xe lăn để cải thiện khả năng di chuyển.
• Giúp bệnh nhân tự phục vụ: Hỗ trợ bệnh nhân thực hiện các công việc như đánh răng, tắm rửa, vệ sinh cá nhân, mặc quần áo, ăn uống, nấu nướng và dọn dẹp.
• Thích nghi với các di chứng: Hỗ trợ bệnh nhân và gia đình trong việc chấp nhận và thích nghi với các di chứng của liệt nửa người. Hướng dẫn sử dụng các thiết bị hỗ trợ cần thiết để giảm bớt khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.
• Trở lại công việc: Bệnh nhân phục hồi các kỹ năng cần thiết để trở lại công việc trước đây nếu có thể. Tìm kiếm và đào tạo trong các nghề mới phù hợp với khả năng hiện tại và tình trạng sức khỏe của họ.

Các bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người

Kỹ thuật vị thế

Đây là một kỹ thuật phổ biến trong quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người:

• Bố trí giường nằm: Không để bệnh nhân nằm phía bên liệt sát tường để tránh gặp khó khăn trong việc chăm sóc và vận động.
• Các tư thế nằm: Bệnh nhân nên nằm nghiêng bên liệt, nghiêng bên lành và nằm ngửa để phòng ngừa co cứng và chuột rút.
• Thay đổi tư thế thường xuyên: Nên thay đổi tư thế mỗi 2 – 4 giờ để tránh loét da và các biến chứng khác.
• Tránh nửa nằm nửa ngồi: Tư thế này tăng nguy cơ loét tỳ đè vùng cùng cụt, nên tránh.

Tập vận động ở tư thế nằm

Khi nằm, bệnh nhân vẫn có thể tập các bài tập dưới đây:

• Vận động chủ động: Giúp bệnh nhân phục hồi tốt hơn và có thể tự thực hiện một số động tác.
• Tập lăn nghiêng sang phía bên liệt: Dùng tay không liệt nắm cạnh giường, dùng chân không liệt xoay mình.
• Tập lăn nghiêng sang phía bên lành: Dùng tay không liệt kéo tay liệt ngang qua thân, chân không liệt chui xuống dưới cổ chân liệt, xoay người.
• Tập trồi lên: Nằm ngửa, chân lành gập hông và gối, tay lành giữ thành giường nâng người lên.
• Tập trồi xuống: Nằm ngửa, chân lành gập hông và gối, tay lành giữ thành giường ấn người tụt xuống.
• Tập ngồi không trợ giúp: Nằm ngửa, tay lành nâng tay liệt đặt lên bụng, ấn mạnh xuống giường tự ngồi dậy.
• Tập ngồi có trợ giúp: Buộc dây vào cuối chân giường, cầm đầu dây kéo lên tự ngồi dậy.
• Tập ngồi dậy từ tư thế nằm nghiêng phía bên liệt: Dùng tay không liệt chống xuống giường gần vai liệt, đẩy mình lên đồng thời đẩy hai chân ra khỏi giường ngồi dậy.
• Tập vận động riêng từng khớp: Giúp kiểm soát vận động riêng của các khớp và phối hợp để thực hiện các chức năng cụ thể.

Tập vận động ở tư thế ngồi

Ngoài các bài tập vận động ở tư thế đứng, người bệnh có thể tham khảo các bài tập ở tư thế ngồi:

• Tập giữ thăng bằng: Ngồi thẳng, nghiêng sang bên không liệt và bên liệt.
• Tập di chuyển từ giường sang ghế, xe lăn.
• Tập vận động tay liệt: Với sự trợ giúp của tay lành, gập duỗi vai bên liệt ở các vị trí khác nhau.
• Tập vận động chân liệt: Ngồi bắt chéo chân liệt qua chân lành. Dậm gót chân xuống sàn nhà. Dồn trọng lượng về phía trước và đứng lên khi đang ngồi trên giường, ghế hoặc xe lăn.

Tập vận động ở tư thế đứng và đi

Đây là bài tập khó đối với những bệnh nhân liệt nửa người, nên cần có sự hỗ trợ từ người thân và các dụng cụ phù hợp:

• Tập đứng và giữ thăng bằng: Trong thanh song song của khung tập đi, với sức nặng cơ thể dồn lên 2 chân.
• Tập đứng và dồn trọng lượng cơ thể: Lần lượt lên từng chân.
• Tập đi: Trong thanh song song, ngoài thanh song song của khung tập đi và tập lên xuống cầu thang.

Tập các vận động tự chăm sóc bản thân

Bệnh nhân có thể tập tự chăm sóc bản thân từ những bài tập sau:

• Vệ sinh cá nhân: Tự thực hiện vệ sinh cá nhân.
• Mặc quần áo và ăn uống: Học cách tự mặc quần áo và ăn uống.
• Di chuyển trong nhà và ngoài trời: Tập di chuyển trong nhà, bên ngoài, lên xuống cầu thang, lên xuống dốc và qua đường.

Bài viết trên hy vọng có thể giúp ích cho bạn trong việc tìm hiểu các bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người. Đây là một giai đoạn rất khó khăn, vì thế luôn cần có sự cổ vũ từ những người xung quanh và sự nỗ lực không ngừng của bản thân người bệnh.