Cách nghe phổi bằng ống nghe được thực hiện ra sao?

Bệnh phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới trong nhiều năm, đặc biệt kể từ khi xuất hiện bệnh do virus corona 2019 (Covid-19). Một trong các phương pháp dùng để đánh giá tình trạng sức khỏe của phổi thì ống nghe là phương pháp đầu tiên được sử dụng để chẩn đoán các bệnh về phổi, bao gồm hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), viêm phổi,... dựa trên âm thanh phổi của bệnh nhân. Vậy cách nghe phổi bằng ống nghe được thực hiện như thế nào? Hãy cùng nhà thuốc Long Châu tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Ống nghe phổi là gì?

Ống nghe là một trong những dụng cụ chẩn đoán được nhân viên y tế sử dụng phổ biến nhất, chủ yếu được sử dụng để kiểm tra tim, phổi, động mạch,... Ống nghe chủ yếu bao gồm ba phần là đầu ống nghe, ống dẫn âm thanh và ống tai.

Ống nghe phổi là phương pháp có ưu điểm không xâm lấn, chi phí thấp, di động, dễ mang theo và thường được áp dụng trước khi sử dụng các phương pháp chẩn đoán khác. Mặc dù ống nghe đã được sử dụng rộng rãi trong các phòng khám nhưng nó cũng có một số nhược điểm như cần nhân viên y tế đã qua đào tạo. Thông thường, bác sĩ - người biết cách nghe phổi bằng ống nghe mới có thể hiện thực việc giải thích âm thanh phổi.

Vị trí nghe phổi

Âm thanh phổi

Trước khi biết cách nghe phổi bằng ống nghe như thế nào, bạn cần nhận biết được âm thanh của phổi. Âm thanh của phổi, còn được gọi là âm thanh hô hấp, có thể được phân thành hai loại tùy theo tình trạng sức khỏe:

• Âm thanh phổi bình thường: Dùng để chỉ những âm thanh được tạo ra bởi luồng không khí đi qua hệ hô hấp khỏe mạnh, bao gồm âm thanh khí quản, phế quản, phế nang. Trong trường hợp bình thường, con người thở khoảng 15 lần mỗi phút, đường kính của các ống phế quản mà luồng khí hô hấp đi qua ở các cấp là khác nhau, cường độ và đặc điểm của âm thanh hơi thở phát ra cũng khác nhau.
• Âm thanh phổi bất thường: Thường do các bệnh về phổi gây ra các âm thanh bổ sung che phủ âm thanh phổi bình thường, sự vắng mặt hoặc giảm âm thanh phổi bình thường và sự bất đối xứng giữa âm thanh phổi trái và phải. Âm thanh phổi bất thường có thể là tiếng ran, rales (khi hít vào hoặc thở ra có âm thanh như tiếng huýt sáo hoặc tiếng ngáy), âm thanh hô hấp không liên tục (có thể là viêm phổi, lao phổi,...), tiếng ma sát, cộng hưởng giọng nói, âm thanh phế nang/phế quản bất thường,...

Do các yếu tố như viêm niêm mạc đường thở, tắc nghẽn, phù nề, dày lên, tăng tiết và co thắt khí quản hay đường thở, đặc biệt là các đường dẫn khí nhỏ bị thu hẹp và luồng khí thở ra bị ảnh hưởng dẫn đến âm thanh của phổi thay đổi bất thường khi mắc bệnh.

Vị trí đặt ống nghe phổi

Vị trí nghe phổi thường đề cập đến ba vùng ngực trước trái và phải, ngực bên và lưng. Có hơn 6 vị trí nghe phổi thực tế để nghe âm thanh khí quản, phế quản, phế nang bao gồm:

• Đỉnh phổi: Nằm giữa xương sườn thứ hai ở giữa xương đòn;
• Rốn phổi: Nằm giữa xương sườn thứ tư cạnh xương sườn trái và phải;
• Đáy phổi: Nằm giữa đường giữa của xương sườn trái và phải và giữa xương sườn thứ 7.

Cách nghe phổi bằng ống nghe

Sau khi xác định được vị trí nghe phổi, cách nghe phổi bằng ống nghe được thực hiện theo thứ tự bắt đầu từ đỉnh phổi, lần lượt là ngực trước, ngực bên và lưng, kiểm tra từ trên xuống dưới, trái và phải, các vị trí phải phải đối xứng.

• Ngực trước: Đặt ống nghe ở vị trí giữa xương đòn bên trái và bên phải; sau đó nghe khoang liên sườn thứ hai, từ trong ra ngoài, bên trái và bên phải, so sánh bên. Đồng thời hướng dẫn bệnh nhân hít một hơi thật sâu, có thể nghe thấy tiếng thở, có thể xác định sơ bộ có bệnh phổi. Sau đó đến khoang liên sườn thứ ba hai bên trái và phải. Khi nghe đến khoang liên sườn thứ tư, chú ý tránh vào tim, đặt ống nghe ở bên ngoài núm vú.
• Ngực bên: Đặt ống nghe ở vị trí đường nách giữa trái và phải hoặc đường nách sau. Tương tự như ngực trước, nghe từ trên xuống dưới dừng lại khi nghe đến xương sườn thứ 7 hoặc thứ 8. Người khám được yêu cầu hít vào thở ra sâu để nghe tiếng cọ xát màng phổi, xác định có rale khô, ướt hay không, thở khò khè và những bất thường khác.
• Lưng: Đặt ống nghe ở vị trí xương bả vai trái và phải, lưng phải cần đặt ống nghe ở vùng gian xương bả vai, không được nghe ở bả vai. Cũng như ngực trước và ngực bên, nghe từ trên xuống dưới và từ trong ra ngoài. Chú ý so sánh âm thanh phổi hai bên trái và phải để đánh giá sự bất thường. Đồng thời nghe thêm âm thanh khi bệnh nhân thở để tránh chẩn đoán nhầm hoặc chẩn đoán sai.

Trong thực hành lâm sàng chưa có quy định nghiêm ngặt về vị trí nghe phổi, bác sĩ có thể tăng thêm vị trí nghe phổi một cách thích hợp tùy theo tình trạng của bệnh nhân.

Ống nghe là dụng cụ không thể thiếu của mỗi bác sĩ, được dùng để đánh giá bước đầu các bệnh lý về tim, phổi, mạch,... Có 3 khu vực nghe phổi bao gồm ngược trước, ngực bên và lưng và có nhiều hơn 6 vị trí đặt ống nghe. Nghe âm thanh phổi cần thực hiện bởi người có chuyên môn thì mới có thể chẩn đoán bệnh.