Chế độ ăn nhiều chất béo làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer như thế nào?

Bệnh mất trí nhớ đang có xu hướng ngày càng gia tăng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống sinh hoạt của người bệnh. Một nghiên cứu mới đây được thử nghiệm trên chuột đã nhận thấy mối liên hệ giữa chế độ ăn nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa với bệnh Alzheimer và các bệnh sa sút trí tuệ khác.

Bệnh mất trí nhớ đang ngày càng gia tăng

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 55 triệu người trên toàn cầu mắc chứng mất trí nhớ, trong đó 70% là do bệnh Alzheimer. Số lượng người mắc chứng này đang gia tăng nhanh chóng và dự đoán sẽ vượt qua 150 triệu vào năm 2050.

Các yếu tố liên quan đến lối sống như thiếu vận động, ăn uống không lành mạnh, hút thuốc lá và uống rượu bia có thể làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức và bệnh Alzheimer. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh Alzheimer.

Tiến sĩ Stefania Forner, Giám đốc Quan hệ Khoa học và Y tế của Hiệp hội Alzheimer, đã giải thích với Medical News Today lý do tại sao các yếu tố lối sống này lại làm tăng nguy cơ.

Bà cho biết: “Béo phì có liên quan đến nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường loại 2, huyết áp cao và các rối loạn mạch máu, ảnh hưởng đến nhiều hệ thống trong cơ thể, bao gồm cả não bộ”. “Những tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer ở người lớn tuổi”.

Bà còn nhấn mạnh: “Chế độ dinh dưỡng cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe não bộ và giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer sau này”.

Một nghiên cứu mới trên chuột đã phát hiện ra cơ chế phân tử có thể giải thích tại sao chế độ ăn giàu chất béo lại làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Đánh giá mức độ ảnh hưởng của chế độ ăn đến sức khỏe trên mô hình chuột

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng chuột APP/PS1 biến đổi gen phát triển các đặc điểm của bệnh Alzheimer, chẳng hạn như tăng beta-amyloid và suy giảm nhận thức, với chuột hoang dã làm đối chứng.

Khi được 21 ngày tuổi, các nhà nghiên cứu phân ngẫu nhiên chuột vào chế độ ăn bình thường hoặc chế độ ăn 60% chất béo (chế độ ăn nhiều chất béo), sau đó cho chúng ăn trong 6 tháng. Trong thời gian này, các nhà nghiên cứu theo dõi mức tiêu thụ thức ăn của loài gặm nhấm và cân chúng thường xuyên. Họ cũng đã kiểm tra khả năng dung nạp glucose và insulin.

Đúng như dự đoán, những con chuột có chế độ ăn nhiều chất béo đã tăng cân nhiều hơn những con chuột có chế độ ăn bình thường. Chúng cũng có tình trạng chuyển hóa glucose (đường trong máu) và insulin kém hơn so với những con chuột có chế độ ăn bình thường.

Sau 6 tháng, các nhà nghiên cứu đã giết chuột một cách nhân đạo và chiết xuất axit ribonucleic (RNA) từ huyết thanh, vỏ não và vùng hải mã của chúng để thử nghiệm.

Chế độ ăn nhiều chất béo ảnh hưởng đến não bộ như thế nào?

Trong các nghiên cứu trước đây, các nhà khoa học nhận thấy rằng "Cho chuột APP/PS1 ăn chế độ ăn nhiều chất béo đã làm suy giảm khả năng học tập và trí nhớ của chúng, đồng thời gia tăng tình trạng viêm thần kinh, sản xuất beta-amyloid trong não và gánh nặng mảng bám".

Khi phân tích RNA của cả hai nhóm chuột, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng, ngoài những thay đổi về trao đổi chất, chuột ăn chế độ ăn nhiều chất béo còn cho thấy một số khác biệt về miRNA so với chuột có chế độ ăn kiêng bình thường.

Trong báo cáo nghiên cứu, các nhà khoa học cho biết “Những phát hiện này ủng hộ vai trò quan trọng của các miRNA trong việc thúc đẩy quá trình thoái hóa thần kinh trầm trọng hơn do mất cân bằng trao đổi chất từ chế độ ăn nhiều chất béo”.

Những thay đổi ở miRNA mà họ phát hiện có liên quan đến các quá trình gây tổn thương não, chẳng hạn như sự tích tụ các mảng beta-amyloid, sản xuất quá nhiều tau protein - cả hai đều là dấu hiệu của bệnh Alzheimer và tình trạng viêm trong não.

Forner, người không tham gia vào nghiên cứu, đã giải thích ý nghĩa của những phát hiện này như sau: “Sử dụng mô hình chuột mắc bệnh Alzheimer, nghiên cứu này làm rõ cách chế độ ăn nhiều chất béo ảnh hưởng đến các microRNA kháng insulin, xác định gen nào bị "tắt" hoặc "bật", đặc biệt là ở các vùng não liên quan đến trí nhớ và nhận thức”.

Tuy nhiên, cô cũng nêu rõ với MNT rằng “Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm: (a) họ chỉ nghiên cứu trên chuột đực và (b) họ không xem xét vai trò của tế bào mỡ, các cơ quan khác và các vùng não khác”.

Vậy chế độ ăn ít chất béo liệu có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer không?

Trưởng nhóm nghiên cứu Mònica Bulló - giáo sư tại Khoa Hóa sinh và Công nghệ Sinh học, đồng thời là thành viên của Đơn vị Dinh dưỡng và Sức khỏe Trao đổi chất cùng Trung tâm Công nghệ Môi trường, Thực phẩm và Độc chất (TecnATox) của URV, cho biết trong một thông cáo báo chí rằng, kết quả của nghiên cứu này là một bước tiến mới trong việc hiểu rõ hơn về căn bệnh và có thể giải thích mối liên hệ giữa béo phì, bệnh tiểu đường loại 2 và sự khởi phát của bệnh Alzheimer.

Bà cũng nhấn mạnh: "Những phát hiện này cũng mở ra những mục tiêu mới để phòng ngừa và điều trị căn bệnh này".

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kết quả từ chuột không phải lúc nào cũng có thể áp dụng cho con người. Forner giải thích: “Nghiên cứu này dựa trên mô hình chuột mắc bệnh Alzheimer. Mặc dù các mô hình động vật có phần tương đồng với cách bệnh Alzheimer tiến triển ở người, nhưng chúng không phản ánh hoàn toàn chính xác căn bệnh này ở người. Các mô hình này rất quan trọng trong việc giúp chúng ta hiểu được sinh học cơ bản của bệnh, nhưng cần các nghiên cứu trên con người trong các quần thể đại diện để xác thực đầy đủ”.

Forner bổ sung rằng Hiệp hội Alzheimer hiện đang tài trợ cho nhiều nghiên cứu về tác động của chế độ ăn uống, tiểu đường, béo phì và viêm thần kinh đối với sự phát triển của bệnh Alzheimer, chứng mất trí nhớ và suy giảm nhận thức.

Theo Viện Y tế Quốc gia, một số nghiên cứu đã cho thấy rằng các chế độ ăn uống lành mạnh như Địa Trung Hải, DASH và MIND có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Nghiên cứu này bổ sung thêm bằng chứng cho thấy việc hạn chế ăn chất béo có thể có lợi cho chức năng nhận thức, mặc dù cần thêm nghiên cứu để xác định liệu các cơ chế quan sát được ở chuột có áp dụng cho con người hay không. Tuy nhiên, việc hiểu rõ tác động của chế độ ăn nhiều chất béo đối với những người có nguy cơ hoặc đang sống chung với bệnh Alzheimer.