Confirmation bias là gì? Sự ảnh hưởng của confirmation bias như thế nào?

Con người có xu hướng tìm kiếm thông tin và bằng chứng để củng cố suy nghĩ của mình hơn là tìm hiểu những ý kiến trái ngược. Điều này được gọi là confirmation bias hay thiên kiến xác nhận. Confirmation bias xảy ra trong cuộc sống hàng ngày, trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt các lĩnh vực liên quan tới việc ra quyết định như: Đầu tư, nhân sự, chính trị,… Hiểu về confirmation bias sẽ giúp bạn có cái nhìn gần với sự thật hơn.

Confirmation bias là gì?

Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ thì confirmation bias còn gọi là thiên kiến ​​xác nhận, đây là xu hướng tìm kiếm thông tin ủng hộ, thay vì bác bỏ, định kiến ​​của một người. Điển hình là bằng cách diễn giải các bằng chứng để xác nhận những niềm tin hiện có trong khi bác bỏ hoặc bỏ qua bất kỳ các dữ liệu mâu thuẫn nào ảnh hưởng đến niềm tin.

Những người thể hiện confirmation bias có xu hướng tìm kiếm, diễn giải, ghi nhớ và coi trọng những bằng chứng ủng hộ quan điểm của họ, đồng thời phớt lờ, bác bỏ hoặc đánh giá thấp mức độ liên quan của bằng chứng mâu thuẫn với họ.

Một trong những bằng chứng đầu tiên về thiên kiến ​​xác nhận là thí nghiệm của Peter Watson năm 1960, trong đó các đối tượng tham gia thử nghiệm phải tìm ra quy tắc của người thí nghiệm đối với dãy số. Kết quả cho thấy các đối tượng thử nghiệm đã chọn những câu trả lời ủng hộ giả thuyết của họ trong khi bác bỏ những bằng chứng mâu thuẫn khác. Mặc dù giả thuyết của họ không chính xác nhưng họ nhanh chóng tin tưởng tuyệt đối vào các giả thiết mà họ tự đưa ra.

Các loại confirmation bias

Có một số loại sai lệch xác nhận khác nhau có thể xảy ra. Một số phổ biến nhất bao gồm:

Tìm kiếm thông tin thiên kiến

Đây là khi chúng ta tăng khả năng tập trung có chọn lọc vào thông tin xác nhận quan điểm của mình trong khi bỏ qua hoặc giảm giá trị những dữ liệu không xác nhận quan điểm đó. Tức là chúng ta chỉ tìm kiếm các thông tin một cách phiến diện từ góc nhìn của mình để hỗ trợ các giả thiết, kỳ vọng của bản thân.

Diễn giải thông tin thiên kiến

Diễn giải thông tin thiên kiến là sự diễn giải thông tin một cách có ý thức theo cách xác nhận niềm tin của bản thân. Kiểu thiên kiến xác nhận này luôn đánh giá cao các bằng chứng ủng hộ xác nhận niềm tin. Ngược lại sẽ đánh giá thấp các bằng chứng thách thức định kiến của mình. Mặc dù cùng được cung cấp các bằng chứng giống nhau nhưng họ sẽ giải thích theo các cách khác nhau để củng cố ý kiến, luận điểm đã có trước đó của mình.

Trí nhớ thiên kiến

Trí nhớ thiên kiến là sự ghi nhớ có chọn lọc những thông tin ủng hộ quan điểm của mình trong khi hay quên hoặc bỏ qua những thông tin trái chiều, không ủng hộ.

Dấu hiệu của confirmation bias

Khi nói đến confirmation bias là gì, thường có những dấu hiệu có thể nhận ra được qua hành động, lời nói và suy nghĩ. Tuy nhiên có một số trường hợp thì người có xu hướng confirmation bias cũng có thể rất khó phát hiện. Một số dấu hiệu có thể giúp bạn xác định khi bạn hoặc ai đó đang gặp phải confirmation bias bao gồm:

• Chỉ tìm kiếm những thông tin xác nhận niềm tin của mình và bỏ qua hoặc hạ thấp giá trị những thông tin không ủng hộ niềm tin đó.
• Tìm kiếm bằng chứng xác nhận những gì bạn nghĩ là đúng, thay vì xem xét tất cả các bằng chứng có sẵn.
• Dựa vào khuôn mẫu hoặc thành kiến ​​cá nhân khi đánh giá thông tin.
• Ghi nhớ có chọn lọc những thông tin ủng hộ quan điểm của bạn. Trong khi quên hoặc đánh giá thấp những thông tin không ủng hộ quan điểm.
• Có phản ứng cảm xúc mạnh mẽ trước thông tin dù tích cực hay tiêu cực khi xác nhận niềm tin của bạn. Trong khi đó vẫn tương đối không bị ảnh hưởng bởi thông tin không xác nhận.

Tầm ảnh hưởng của confirmation bias

Qua các thông tin trên bạn đã hiểu được định nghĩa confirmation bias là gì. Vậy tầm ảnh hưởng của cofirmation bias như thế nào?

Confirmation bias rất quan trọng vì có thể khiến mọi người tin tưởng mạnh mẽ vào những niềm tin sai lầm hoặc coi trọng thông tin ủng hộ niềm tin của họ hơn là những thông tin được chứng minh bằng bằng chứng.

Mọi người có thể quá tự tin vào niềm tin của mình, trong khi trên thực tế, có thể họ đã bỏ qua hoặc bỏ qua rất nhiều bằng chứng không ủng hộ niềm tin của mình. Những bằng chứng trái chiều này có thể khiến người ta đặt câu hỏi về niềm tin của mình. Confirmation bias có thể dẫn đến việc đưa ra quyết định rủi ro, khiến mọi người bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo và thông tin quan trọng khác.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các bác sĩ y khoa cũng có khả năng có những thành kiến ​​xác nhận như những người khác. Đó là khi bác sĩ thường có linh cảm sơ bộ về chẩn đoán sớm tình trạng bệnh về tâm lý trong quá trình điều trị. Linh cảm này có thể cản trở khả năng của bác sĩ trong việc đánh giá thông tin có thể chỉ ra chẩn đoán thay thế có nhiều khả năng xảy ra hơn. Do đó trong y khoa luôn phải kết hợp các chẩn đoán sơ bộ, chẩn đoán phân biệt, kết quả cận lâm sàng để đưa ra kết luận chính xác nhất.

Một ví dụ khác về ngành luật như các thẩm phán và bồi thẩm đoàn đôi khi đưa ra quan điểm về tội lỗi hay sự vô tội của bị cáo trước khi biết tất cả các bằng chứng. Khi thẩm phán hoặc bồi thẩm đoàn đưa ra ý kiến, confirmation bias sẽ cản trở khả năng xử lý thông tin mới xuất hiện trong phiên tòa, điều này có thể dẫn đến những phán quyết bất công.

Trong tất cả chúng ta đều có thành kiến ​​xác nhận. Một số thành kiến ​​có thể sẽ định hình quan điểm của bạn ngay cả khi bạn tin rằng mình là người rất cởi mở và chỉ quan sát sự thật trước khi đưa ra kết luận.

Confirmation bias xảy ra khi mọi người có xu hướng tìm kiếm thông tin xác nhận giả thuyết của họ. Thế nhưng thành kiến ​​này có thể được giảm bớt bằng cách xem xét hậu quả và các giả thuyết thay thế khác. Việc xem xét khả năng có những giả thuyết khác ngoài giả thiết của chính mình có thể giúp bạn thu thập thông tin theo cách năng động hơn, chứ không phải một chiều nữa.

Khi chúng ta biết về confirmation bias, chấp nhận sự thật là nó tồn tại, chúng ta có thể học cách tò mò về các quan điểm đối lập và lắng nghe những gì người khác nói. Điều này có thể giúp chúng ta nhìn rõ hơn các khía cạnh của vấn đề và niềm tin từ một góc độ khác. Mặc dù chúng ta vẫn cần có ý thức vượt qua thành kiến ​​xác nhận của mình.

Như vậy qua bài viết trên bạn đã hiểu confirmation bias là gì? Sự ảnh hưởng của confirmation bias như thế nào? Hy vọng bạn có thêm nhiều thông tin thú vị giúp ích hơn trong việc nhìn nhận vấn đề trước khi ra quyết định.

Xem thêm: Chán nản: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý