Cường giáp gây hạ kali máu: Nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa

Một trong những ảnh hưởng tiêu cực của cường giáp là tình trạng hạ kali máu. Mức kali trong máu giảm xuống dưới mức bình thường có thể gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, yếu cơ và rối loạn nhịp tim. Hạ kali máu do cường giáp có thể là một tình trạng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ giải thích về nguyên nhân, cơ chế, triệu chứng và phương pháp điều trị cường giáp gây hạ kali máu.

Tại sao cường giáp gây hạ kali máu?

Cường giáp là một rối loạn nội tiết trong đó tuyến giáp sản xuất quá mức hormone giáp. Một trong những hệ quả ít được biết đến nhưng rất quan trọng của cường giáp là hạ kali máu. Đây là tình trạng nồng độ kali trong máu giảm xuống dưới mức bình thường. Vậy cường giáp gây hạ kali máu?

Tăng cường chuyển hóa kali trong cơ thể

Ở người cường giáp, tuyến giáp sản xuất lượng hormone giáp dư thừa. Hormone giáp, đặc biệt là thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3), có tác dụng kích thích các quá trình chuyển hóa trong cơ thể, bao gồm cả việc sử dụng kali trong tế bào. Điều này làm giảm nồng độ kali trong máu, khiến cơ thể phải lấy kali từ các nguồn khác, như từ mô cơ và xương, dẫn đến mất kali.

Tăng nhu cầu về kali

Ngoài ra, việc tăng cường chuyển hóa trong cơ thể làm tăng nhu cầu về kali để duy trì các chức năng sinh lý bình thường của các tế bào, đặc biệt là các tế bào cơ. Từ đó, nếu lượng kali cung cấp không đủ để đáp ứng nhu cầu tăng cao này, sẽ dẫn đến hạ kali máu.

Tăng bài tiết kali qua thận và ruột

Một yếu tố quan trọng khác trong cơ chế gây hạ kali máu ở bệnh nhân cường giáp là tăng bài tiết kali qua thận và ruột. Các hormone giáp dư thừa kích thích thận và ruột hoạt động mạnh mẽ hơn, dẫn đến việc bài tiết nhiều kali ra khỏi cơ thể qua nước tiểu và phân. Hormone giáp dư thừa cũng kích thích hoạt động của một hệ thống điều hòa nước và muối trong cơ thể có tên là renin-angiotensin-aldosterone system (RAAS). Khi đó, cơ thể sẽ tăng bài tiết natri và kali qua thận. Hai cơ chế này khiến cơ thể mất một lượng lớn kali, dẫn đến tình trạng hạ kali máu.

Triệu chứng hạ kali máu do cường giáp

Những triệu chứng hạ kali máu phổ biến ở người cường giáp bao gồm:

• Kali đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng cơ bắp, đặc biệt là trong việc điều chỉnh sự co cơ. Khi thiếu kali, cơ bắp không thể hoạt động hiệu quả, dẫn đến cảm giác yếu cơ.
• Cường giáp gây hạ kali máu cũng có thể gây triệu chứng chuột rút. Điều này xảy ra do sự bất thường trong hoạt động của cơ bắp và hệ thần kinh, làm cho cơ bắp bị co lại mà không thể thư giãn đúng cách.
• Kali có vai trò rất quan trọng trong việc điều chỉnh nhịp tim. Khi mức kali giảm có thể dẫn đến triệu chứng rối loạn nhịp tim như tim đập nhanh hoặc không đều.
• Thiếu kali cũng ảnh hưởng đến khả năng duy trì năng lượng của cơ thể, dẫn đến mệt mỏi và cảm giác uể oải. Điều này do các tế bào không có đủ kali để đảm bảo hoạt động bình thường.

Cường giáp gây hạ kali máu có nguy hiểm không?

Cường giáp gây hạ kali máu có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng như:

• Hạ kali máu làm giảm điện thế màng tế bào cơ tim, dẫn đến rung nhĩ, ngoại tâm thu thất – dạng rối loạn nhịp thất đe dọa tính mạng. Khi kali máu giảm xuống dưới 2.5 mmol/L, có thể xảy ra ngừng tim hoặc các rối loạn nhịp tim nghiêm trọng như rung thất, đe dọa tính mạng.
• Yếu cơ, liệt cơ cấp tính nếu xảy ra với cơ hoành và cơ liên sườn có thể gây suy hô hấp.
• Hạ kali máu trong cường giáp có thể đi kèm hạ magie máu, làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn điện giải.
• Kali thấp ức chế giải phóng insulin, làm trầm trọng bệnh tiểu đường (nếu có).
• Hạ kali máu kéo dài gây hoại tử ống thận cấp do rối loạn chức năng tái hấp thu và bài tiết của tế bào ống thận.
• Cường giáp gây hạ kali máu làm trầm trọng các triệu chứng cường giáp như: Run tay, đổ mồ hôi, hồi hộp, cơn bão giáp (thyroid storm) nếu không kiểm soát kịp thời.

Điều trị, phòng ngừa hạ kali máu do cường giáp

Để kiểm soát tình trạng cường giáp gây hạ kali máu và duy trì sức khỏe ổn định, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp sau:

Xử trí khẩn cấp

Trong trường hợp cần xử trí khẩn cấp khi có triệu chứng hoặc kali máu < 3.0 mmol/L, người bệnh sẽ được bù kali qua đường tĩnh mạch (kali chloride) dưới theo dõi điện tim. Người bệnh cũng sẽ được bù magie nếu hạ magie máu.

Điều chỉnh thuốc điều trị cường giáp

Người bị cường giáp cần duy trì thuốc kháng giáp theo chỉ định. Khi có dấu hiệu hạ kali máu, việc điều chỉnh liều lượng và loại thuốc điều trị cường giáp như methimazole hay propylthiouracil là rất quan trọng. Điều chỉnh đúng liều giúp giảm tác dụng phụ và tránh tình trạng mất kali quá mức. Khi điều trị nội khoa thất bại hoặc bệnh tái phát, bác sĩ có thể chỉ định Iod phóng xạ (I-131) hoặc phẫu thuật.

Bổ sung kali cho cơ thể

Chế độ ăn uống với các thực phẩm giàu kali (như chuối, khoai tây, rau xanh) giúp bổ sung kali tự nhiên. Trong trường hợp hạ kali máu nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc bổ sung kali để phục hồi mức kali trong máu.

Kiểm soát các yếu tố làm giảm kali

Để phòng ngừa cường giáp gây hạ kali máu, người bệnh cần theo dõi và điều trị các yếu tố như: Thải kali qua thận hoặc rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy, nôn) có thể làm mất kali. Việc sử dụng thuốc ức chế aldosterone có thể giúp giảm bài tiết kali qua thận.

Theo dõi mức kali máu thường xuyên

Người bị cường giáp nên làm xét nghiệm điện giải đồ 3 - 6 tháng một lần tùy theo mức độ và triệu chứng của bệnh. Khi nghi ngờ hạ kali máu hoặc rối loạn nhịp, thực hiện điện tâm đồ là việc cần thiết.

Tránh yếu tố khởi phát hạ kali máu

Các yếu tố như chế độ ăn uống không hợp lý, vận động gắng sức có thể kích hoạt tình trạng hạ kali máu ở bệnh nhân cường giáp. Việc tiêu thụ lượng lớn carbohydrate đơn (như đường và tinh bột) có thể kích thích sự giải phóng insulin, dẫn đến kali di chuyển nhanh chóng vào tế bào. Điều này làm giảm nồng độ kali trong máu. Người bệnh nên duy trì chế độ ăn uống cân bằng, ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ và protein.

Vận động mạnh hoặc trong môi trường nhiệt độ cao có thể làm tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm và kích thích bơm Na⁺/K⁺-ATPase, khiến kali bị đẩy vào tế bào nhiều hơn. Do đó, người bệnh cần tránh tập luyện gắng sức hoặc các hoạt động thể chất trong điều kiện nhiệt độ cao.

Cường giáp gây hạ kali máu là một mối nguy hiểm tiềm ẩn đối với sức khỏe. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Người bệnh cần được theo dõi sát sao và điều chỉnh cách điều trị hormone giáp cho phù hợp để phòng ngừa tình trạng này.