Hạ kali máu là gì? Tại sao insulin gây hạ kali máu?

Insulin là một loại hormone quan trọng giúp điều hòa lượng đường trong máu. Tuy nhiên, insulin cũng có thể gây ra hạ kali máu. Vậy tại sao insulin gây hạ kali máu?

Hạ kali máu là gì?

Hạ kali máu được định nghĩa là nồng độ kali trong huyết thanh <3.5 mEq/L hay <3.5 mmol/L có thể do các nguyên nhân như nguồn kali vào cơ thể bị thiếu hụt, các nguyên nhân làm cơ thể tăng thải quá mức hay do sự di chuyển kali bất thường giữa máu và tế bào.

Triệu chứng

Trên lâm sàng, hạ kali máu có một số triệu chứng như đau cơ, yếu cơ (tứ chi, hô hấp…), co rút cơ, rối loạn nhịp tim, bụng trướng, giảm nhu động ruột, táo bón, buồn nôn, nôn.

Nguyên nhân dẫn đến hạ kali máu

Một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng hạ kali máu có thể kể đến như:

• Tiêu chảy: Tiêu chảy là nguyên nhân phổ biến nhất gây hạ kali máu. Tiêu chảy có thể làm giảm lượng kali được hấp thụ từ đường tiêu hóa.
• Nôn mửa: Nôn mửa cũng có thể làm giảm lượng kali được hấp thụ từ đường tiêu hóa.
• Sử dụng thuốc nhuận tràng: Thuốc nhuận tràng có thể làm tăng lượng kali bị mất qua phân.
• Chế độ ăn thiếu kali: Chế độ ăn không cung cấp đủ nhu cầu kali có thể dẫn đến hạ kali máu.
• Sử dụng thuốc lợi tiểu: Thuốc lợi tiểu có thể làm tăng lượng kali bị mất qua nước tiểu.
• Các tình trạng khác ảnh hưởng đến chức năng thận: Các tình trạng khác ảnh hưởng đến chức năng thận, chẳng hạn như suy tim và hội chứng thận hư, cũng có thể làm tăng nguy cơ hạ kali máu.
• Sử dụng insulin: Insulin là loại hormone được sản xuất bởi tuyến tụy. Insulin giúp cơ thể sử dụng glucose từ máu. Insulin cũng có thể làm tăng lượng kali di chuyển vào tế bào.
• Sử dụng các loại thuốc khác: Một số loại thuốc kháng sinh như aminoglycoside, penicillin, rifampicin, ticarcillin,... cũng có thể làm tăng nguy cơ hạ kali máu.

Phương pháp chẩn đoán hạ kali máu

Để chẩn đoán hạ kali máu, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn thực hiện một số xét nghiệm như sau:

• Định lượng kali huyết thanh: Xét nghiệm nồng độ kali máu dưới 3,5 mmol/L thì được coi là hạ kali máu.
• Điện tâm đồ (ECG): Phương pháp này sẽ giúp phát hiện các bất thường về nhịp tim có thể do hạ kali máu gây ra.

Tại sao insulin gây hạ kali máu?

Để trả lời cho câu hỏi tại sao insulin gây hạ kali máu, đầu tiên cùng tìm hiểu cơ chế cân bằng kali trong môi trường nội bào và ngoại bào bằng bơm Na+/K+ ATPase.

Bơm Na+ K+ ATPase là một protein vận chuyển, giúp đưa 3 ion natri (Na+) từ trong tế bào (nội bào) ra ngoài, đồng thời đưa 2 ion kali (K+) từ ngoại bào vào trong tế bào, quá trình trên sử dụng năng lượng từ ATP. Cơ chế cân bằng ion này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì điện thế màng tế bào, điều hòa áp suất thẩm thấu và cân bằng điện giải trong tế bào.

Còn insulin là một loại hormone được sản xuất bởi tuyến tụy. Nó có chức năng điều hòa lượng đường trong máu. Khi lượng đường trong máu tăng cao, các tế bào beta trong tuyến tụy sẽ giải phóng insulin vào máu. Khi insulin gắn vào thụ thể của nó, nó sẽ kích hoạt một loạt các sự kiện dẫn đến việc đưa glucose từ máu vào tế bào.

Đồng thời, lúc này insulin cũng kích thích sự mở kênh kali trên màng tế bào, các ion K+ di chuyển từ khu vực có nồng độ cao (máu) sang khu vực có nồng độ thấp (tế bào). Sự di chuyển của các ion K+ vào tế bào dẫn đến làm giảm nồng độ kali trong máu. Khi nồng độ kali trong máu thấp hơn <3.5 mEq/L hay <3.5 mmol/L được gọi là hạ kali máu.

Đây cũng là cơ chế giải thích tại sao insulin gây hạ kali máu. Hạ kali máu do insulin thường là nhẹ và thoáng qua, thường chỉ xảy ra trong vòng 1-2 giờ sau khi sử dụng insulin. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, hạ kali máu có thể nghiêm trọng và cần được điều trị y tế.

Ở một số bệnh nhân đái tháo đường sử dụng quá nhiều insulin sẽ có nguy cơ bị hạ kali máu. Do đó, những người có lượng đường trong máu thấp và hạ kali máu cần thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ khi dùng insulin. Dưới đây là một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hạ kali máu do insulin:

• Sử dụng insulin liều cao.
• Sử dụng insulin có tác dụng nhanh.
• Sử dụng insulin cùng với các thuốc khác có thể gây hạ kali máu, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu hoặc thuốc ức chế men chuyển angiotensin.
• Bệnh nhân có tiền sử hạ kali máu.

Một số cách phòng ngừa hạ kali máu

Dưới đây là một số cách phòng ngừa giúp giảm nguy cơ hạ kali máu:

• Theo dõi nồng độ kali máu thường xuyên.
• Tránh sử dụng các thuốc có thể gây hạ kali máu.
• Bổ sung kali trong chế độ ăn uống: Kali có nhiều trong các thực phẩm như trái cây, rau, các sản phẩm từ sữa và các loại hạt.
• Tránh các thuốc có thể gây hạ kali máu: Thuốc lợi tiểu, thuốc nhuận tràng, các thuốc làm tăng vận chuyển kali vào nội bào,...
• Đối với những bệnh nhân có tiền sử hạ kali máu cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn.
• Uống đủ nước: Mất nước có thể làm tăng nguy cơ hạ kali máu.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục có thể giúp cơ thể hấp thụ kali tốt hơn.

Bài viết trên đây, Long Châu đã chia sẻ đến bạn thêm thông tin hữu ích về hạ kali máu và giải thích cơ chế tại sao insulin gây hạ kali máu. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về hạ kali máu, vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể.