Dịch sốt xuất huyết là do đâu? Cách điều trị và phòng ngừa sốt xuất huyết

Mùa mưa đến cũng là thời điểm dịch sốt xuất huyết bùng phát và lây lan nhanh chóng trên diện rộng. Điều này đòi hỏi mỗi người chúng ta cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết về bệnh và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhằm bảo vệ bản thân và những người xung quanh. Vậy, dịch sốt xuất huyết xuất phát từ nguyên nhân nào, các triệu chứng và cách điều trị ra sao? Đặc biệt, có những phương pháp nào giúp phòng ngừa dịch bệnh này? Để hiểu rõ hơn về vấn đề quan trọng này, mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây.

Một số thông tin liên quan đến dịch sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, có khả năng dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng và khó điều trị. Bệnh lây truyền chủ yếu qua vết đốt của muỗi vằn cái Aedes aegypti. Virus này có bốn tuýp huyết thanh: DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4, với khoảng 80% người nhiễm không có triệu chứng nhưng vẫn có khả năng lây truyền.

Sốt xuất huyết đã được ghi nhận từ thế kỷ XIII, và trở thành dịch sốt xuất huyết vì hiện diện ở hơn 100 quốc gia, với 50-100 triệu ca mắc mỗi năm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết mỗi năm có khoảng 390 triệu ca nhiễm, trong đó 96 triệu người có triệu chứng. Số ca báo cáo đã tăng hơn 8 lần trong hai thập kỷ qua, từ 505.430 ca vào năm 2000 lên 5,2 triệu ca vào năm 2019, và số ca tử vong tăng từ 960 lên 4.032 trường hợp trong cùng thời gian. Trong những năm gần đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã liên tục đưa ra cảnh báo về sự gia tăng sốt xuất huyết trên toàn cầu, đánh giá bệnh này là một trong 10 “mối đe dọa sức khỏe toàn cầu” ở mức độ 3 (mức độ cao nhất) về khẩn cấp y tế.

Dịch sốt xuất huyết rất nguy hiểm vì bệnh diễn biến khó lường, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, và có thể gây biến chứng dẫn đến tử vong. Bệnh có thể xuất hiện mà không có dấu hiệu cảnh báo, khiến bệnh nhân dễ gặp sốc, thoát dịch nặng và suy đa tạng. Triệu chứng thường dễ nhầm lẫn, đặc biệt ở trẻ em, dẫn đến việc chậm trễ trong điều trị.

Nguyên nhân gây dịch sốt xuất huyết

Sau đây là những nguyên nhân gây dịch sốt xuất huyết:

Dịch sốt xuất huyết do bị muỗi vằn Aedes aegypti đốt

Bệnh sốt xuất huyết chủ yếu lây truyền qua vết đốt của muỗi vằn Aedes aegypti. Khi muỗi đốt người nhiễm virus Dengue, chúng sẽ mang virus và lây lan qua vết đốt. Ngay cả những người mắc sốt xuất huyết không có triệu chứng hoặc đang trong giai đoạn ủ bệnh vẫn có thể là nguồn lây virus cho người khác khi bị muỗi đốt. Nghiên cứu cho thấy đến 80% trường hợp nhiễm bệnh không có triệu chứng, nhưng vẫn có khả năng truyền bệnh qua muỗi.

Lây qua đường truyền máu hoặc khi sử dụng chung bơm kim tiêm

Đường lây truyền này ít phổ biến hơn so với việc lây nhiễm qua vết đốt của muỗi vằn. Tuy nhiên, người khỏe mạnh vẫn có nguy cơ cao mắc bệnh nếu nhận máu từ người mang mầm bệnh. Ngoài ra, tình trạng lây truyền cũng có thể xảy ra khi người khỏe mạnh và người bệnh sử dụng chung bơm kim tiêm. Việc này tạo điều kiện cho virus Dengue xâm nhập vào cơ thể và lây lan, do đó cần phải cẩn trọng trong việc tiếp xúc với máu của người khác và không nên dùng chung các thiết bị tiêm chích để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.

Các đường lây truyền ít gặp khác

Ngoài 2 đường lây truyền được liệt kê ở trên thì sau đây là những đường truyền dịch sốt xuất huyết ít phổ biến hơn.

• Lây truyền tại bệnh viện: Virus Dengue có thể lây qua các chế phẩm máu, tiếp xúc với tổn thương do kim tiêm, hoặc tổn thương ở niêm mạc. Người hiến máu không có triệu chứng cũng có thể mang virus Dengue trong máu của họ.
• Lây truyền dọc: Người mẹ mang virus Dengue trong máu (nếu mắc bệnh trong vòng 10 ngày trước khi sinh) có khả năng truyền virus cho con trong quá trình sinh. Sốt xuất huyết có thể biểu hiện ở trẻ sơ sinh từ 4 đến 11 ngày tuổi.

Những hình thức lây truyền này tuy hiếm gặp nhưng vẫn cần được chú ý để đảm bảo an toàn và giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.

Cách điều trị và phòng ngừa dịch sốt xuất huyết

Nếu đã biết được nguyên nhân gây dịch sốt xuất huyết thì việc hiểu rõ cách điều trị và phòng ngừa nếu không may mắc phải là vô cùng quan trọng. Sau đây là cách điều trị và phòng ngừa dịch sốt xuất huyết.

Cách điều trị dịch sốt xuất huyết

Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho sốt xuất huyết, và hầu hết bệnh nhân sẽ tự khỏi trong vòng 2 tuần. Bác sĩ sẽ điều trị triệu chứng để hạn chế diễn tiến nặng có thể xảy ra. Các trường hợp nhiễm bệnh nhẹ thường tự khỏi sau khoảng một tuần. Đối với những trường hợp nặng, phương pháp điều trị chủ yếu là giảm triệu chứng và kiểm soát các nguy cơ tiến triển nghiêm trọng của bệnh thông qua việc hạ sốt, truyền dịch và chăm sóc chống sốc tích cực.

Việc điều trị sốt xuất huyết cần tuân theo phác đồ điều trị chuẩn. Khi xác định dương tính với bệnh, người bệnh sẽ được kê đơn điều trị tại nhà hoặc nhập viện tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe. Trong thời gian này, bác sĩ có thể kê một số thuốc hạ sốt như Paracetamol (Tylenol®, Panadol®). Cần tránh sử dụng các loại thuốc giảm đau có thể làm tăng nguy cơ chảy máu như aspirin, ibuprofen và naproxen sodium. Ngoài ra, người bệnh nên có chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ và vitamin C, uống đủ nước và nghỉ ngơi, đồng thời hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ và khó tiêu. Sau khoảng 12 ngày điều trị và theo dõi, nếu không xảy ra biến chứng bất thường, bệnh nhân có thể quay lại cơ sở y tế để tái khám, cho thấy bệnh đã khỏi.

Cách phòng ngừa dịch sốt xuất huyết

Phòng ngừa sốt xuất huyết bằng cách chống muỗi đốt có thể thực hiện thông qua các biện pháp sau:

• Mặc quần áo dài tay.
• Ngủ trong màn hoặc mùng, kể cả ban ngày.
• Sử dụng bình xịt muỗi, hương muỗi, kem chống muỗi, và vợt điện muỗi. Các sản phẩm này có thể giảm hoạt động chích đốt của muỗi.
• Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi, và điều hòa nhiệt độ để giảm nguy cơ muỗi vào nhà và đốt mọi người.
• Người bị sốt xuất huyết nên nằm trong màn để tránh muỗi đốt, ngăn bệnh lây lan cho người khác.
• Cha mẹ cần thường xuyên nhắc nhở và giám sát để bảo vệ trẻ khỏi bệnh sốt xuất huyết. Tránh cho trẻ chơi ở những nơi ẩm thấp, tối tăm hoặc có nhiều cây cối rậm rạp.

Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu dịch sốt xuất huyết, tuy nhiên để chủ động phòng ngừa, người dân nên tiêm phòng vắc xin. Tiêm vắc xin được xem là phương pháp hiệu quả, giúp giảm nguy cơ nhập viện do sốt xuất huyết với tỷ lệ giảm 90,4% sau 18 tháng. Vắc xin phòng sốt xuất huyết do hãng dược phẩm Takeda (Nhật Bản) phát triển và sản xuất tại Đức có khả năng ngăn ngừa cả 4 tuýp huyết thanh với hiệu quả lên đến 80,2% sau 12 tháng từ liều thứ hai, và bảo vệ kéo dài tới 4,5 năm. Vắc xin này đã được cấp phép sử dụng tại hơn 40 quốc gia và là vắc xin phòng sốt xuất huyết đầu tiên được phê duyệt tại Việt Nam.

Dịch sốt xuất huyết ở mức độ nặng có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, gây tốn kém chi phí y tế và thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh. Mỗi cá nhân cần chủ động trong việc phòng ngừa bệnh bằng cách loại bỏ muỗi vằn xung quanh gia đình và phát hiện sớm các triệu chứng để có thể điều trị kịp thời.